KÖK DEĞERLERİN AKTARIMINDA ALEVİLİK-BEKTAŞİLİĞİN YERİ VE ÖNEMİ

Yıl 2025, Sayı: 116, 611 - 628, 18.12.2025

Yakup Yıldız , İsmail Sefa Bitirmiş

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1775855

Öz

Değerler, bireylerin toplumsal uyumunu, kültürel aidiyetlerini, ahlaki gelişimini ve kimlik
oluşumunu doğrudan etkileyen temel unsurlar olarak kabul edilir. Çağlara ve toplumlara
göre farklılıklar gösterse de, her toplumun kendine özgü değer yargıları ve bunların üzerine
bina edilen bir değerler sistemi söz konusudur. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), 2017 yılında
güncellenen öğretim programlarında Türk milletinin tarihsel ve kültürel temellerine dayalı
olarak, bireyin kişisel gelişimiyle toplumsal bütünlüğü bir araya getiren bazı ortak etik
ilkeler belirlemiştir. Adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk,
vatanseverlik ve yardımseverlik olarak sıralanan bu “kök değerler” eğitim süreçlerini yaşantı
yoluyla içselleştirilmesi gereken davranış örüntüleri olarak ele almaktadır. Belirlenen değerler
bu çerçevede güncellenen müfredatların ana odağına yerleştirilmiş ve tüm öğretim düzeylerinde
uygulamaya konulmuştur.
Değerlerin etkili bir şekilde öğretilmesi ve gelecek nesillere aktarılabilmesi teorik bilgi
aktarımının yanı sıra, bu değerlerin toplumun tarihî ve kültürel kaynaklarıyla ilişkilendirilmesiyle
mümkündür. Alevilik-Bektaşilik Anadolu ve Türk kültürünün hem önemli bir unsuru, hem de
ulusal ve evrensel değerleri bünyesinde taşıyan bir inanç ve yaşam biçimidir. Alevi klasikleri
ve ilgili literatür, özellikle de Hacı Bektaş Veli’nin özgün metinleri, güncel felsefi ve etik
değerlerle doğrudan ilişkilidir. Bu çalışma, Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından belirlenen
on kök değerin Alevilik-Bektaşilik öğretisi ve ilgili literatürdeki karşılıklarını incelemekte,
bu değerlerin yerli ve kültürel kaynaklarla ilişkisini kurmaktadır. Nitel araştırma yaklaşımına
dayalı olarak gerçekleştirilen çalışmada kavramsal ve yorumlayıcı bir yöntem kullanılmış ve
Alevi-Bektaşi klasik metinlerinde yer alan kavramlar MEB’in belirlediği kök değerlerle ilişkili
olarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alevilik , Bektaşilik , Değerler Eğitimi , Kök Değerler , MEB Müfredatı

THE ROLE AND IMPORTANCE OF ALEVISM-BEKTASHISM IN THE TRANSMISSION OF CORE VALUES

Öz

Values are considered fundamental elements that directly influence individuals’ social
cohesion, cultural affiliation, moral development, and identity formation. While these values
vary across eras and societies, each society has its own unique set of values and a value system
built upon them In its 2017 updated curriculum, the Ministry of National Education (MEB)
identified several common ethical principles, based on the historical and cultural foundations
of the Turkish nation, that combine individual personal development with social integrity.
These ‘core values’, listed as justice, friendship, honesty, self-control, patience, respect, love,
responsibility, patriotism, and helpfulness, are considered behavioral patterns that must be
internalized through experience in educational processes. These identified values have been
placed at the core of the updated curricula and implemented at all educational levels.
Effectively teaching values and transmitting them to future generations is possible not
only through the transfer of theoretical knowledge but also through linking these values to the
historical and cultural resources of society. Alevism-Bektashism is both an important element of
Anatolian and Turkish culture, and a belief and way of life that embodies national and universal
values. Alevi classics and related literature, especially the original texts of Hacı Bektaş Veli,
are directly related to current philosophical and ethical values. This study examines the ten
core values identified by the Ministry of National Education (MEB) and their counterparts in
Alevism-Bektashism doctrine and related literature, and establishes the relationship between
these values and local and cultural sources. This study, based on a qualitative research approach,
employed a conceptual and interpretive method, analyzing concepts found in Alevi-Bektashi
classic texts in relation to the core values identified by the MEB.

Anahtar Kelimeler

Alevism , Bektashism , Values Education , Core Values , MEB Curriculum

Kaynakça

• Akyüz, Kenan vd. Fuzûlî Divanı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1958.
• Altınok, Baki Yaşa. “Fevâid”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. ed. Gıyasettin Aytaş. 19-167. Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Aytaş, Gıyasettin. “Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. ed. Gıyasettin Aytaş. 329-469. Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Bice, Hayati. “Hikmetler”. Dîvân-ı Hikmet. ed. Mustafa Tatcı. 43-488. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2017.
• Çağrıcı, Mustafa. “Dostluk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 14 Ağustos 2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/dostluk
• Dilmaç, Bülent. “Değerler Eğitimi”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. Erişim 28
• Temmuz 2025. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/degerler_egitimi
• Erenler Bahçesi (Hadîkatü’s-Sü’edâ). haz. Servet Bayoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.
• Erkânnâme 1. haz. Doğan Kaplan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
• Hadikatü’s-Sü’eda. haz. Şeyma Güngör. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Hatip, Abdulaziz. İlmin Kapısı Hz. Ali’den Altın Sözler. İstanbul: Horasan Yayınları, 2007.
• Hz. Ali Diyor ki. haz. Mehmet Âkif Ersoy. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2022.
• Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: Dem Yayınları, 2013. Kaplan, Doğan. İncinsen de İncitme. İstanbul: Server Yay, 2. Basım, 2024.
• Kaymakcan, Recep. “Değerler”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. Erişim 15 Ağustos 2025. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/degerler
• Makâlât. haz. Ali Yılmaz vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. Türkiye: Millî Eğitim Bakanlığı, 1973. Erişim 11 Ağustos 2025. https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf Nehc’ül Belâga. haz. Abdülbâki Gölpınarlı. İstanbul: Derin Yayınları, 2012.
• Özdemir, Ahmet. Pîr Sultan Abdal. İstanbul: Sivas Platformu Yayınları, 2008.
• Özkan, Ömer & Bankır, Malik. “Makâlât”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. ed. Gıyasettin Aytaş. 472-767. Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Rençber, Fevzi. Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilikte Cem ve Cem Evleri. Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Schwartz, Shalom. H. “Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values?”. Journal of Social Issues 50/4 (1994), 19-45. https://doi. org/10.1111/j.1540-4560.1994.tb01196.x.
• Şahin, Haşim. Hacı Bektaş Veli Ne Demek İstedi?. Youtube. Yayın Tarihi 16 Ağustos 2025. https://www.youtube.com/shorts/4k8qiVgJlWY
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 28 Temmuz 2025. https://sozluk.gov.tr/ Yaman, Ertuğrul. Değerler Eğitimi Eğitimde Yeni Ufuklar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2012