Dağ Kültü, Eren Kültü ve Ocak Kültü ’nün Günümüze Yansıyan İzleri: Denizli Baharlar ve Beyağaç Örneği

Yıl 2022, Sayı: 102, 405 - 424, 15.06.2022

Yüksel Marım

Öz

Eski Türklerin evren ve kâinata bakış açıları, onların dünya modelini, teşkilatlanmalarını, aile yapılarını, ruhsal durumlarını, tutum ve davranışlarını etkilemiş ve bu etki neticesinde de kendilerine has kültür oluşmuştur. Bunun en güzel örneği, Denizli il sınırları içerisinde yer alan Beyağaç ilçesindeki Çiçek Baba ve Tavas ilçesi Baharlar Mahallesindeki Kara Dede’de oluşan inanç ve ritüellerdir. Sandıras Dağı’nın zirvesinde yer alan Çiçek Baba mezarı ve Dede Dağı’nın zirvesinde yer alan Kara Dede etrafındaki gelenek, geçmişten bugüne gelen söz konusu kültürel miras, kendi içerisinde yeni yaratmalarla varlığını sürdürmüş ve gelenek taşıyıcıları olarak nitelenen kaynak kişilerce aktarılarak varlığını ve canlılığını sürdürmektedir. Kutsal yerlerin, Türk toplum yapısındaki işlevleri, kültür tarihimiz ve inançlarımızın kaynaklarının aydınlatılması bakımından son derece önemlidir. Makalemizde Türklerin gündelik yaşamlarını etkileyen dağdaki inanışlar, törensel uygulamalar, dağ, eren ve ocak kültünün etkisiyle değişen, dönüşen tutum, davranış ve gelenekler inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ocak Kültü, Dağ Kültü, Eren Kültü, Çiçek Baba, Kara Dede.

Kaynakça

• Alekseyev, Nikolay Aleksandrovich. Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi. çev. Metin Ergun. Konya: Kömen Yayınları, 2013.
• Altın, Kübra Yıldız. “Kült ve Kültür Arasında: Yeni Bir Kült Tanımlamasına Doğru”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 12/28 (2019), 1052-1068.
• Atsız, Hüseyin Nihal. Makaleler IV. İstanbul: İrfan Yayınları, 1992. Bayat, Fuzuli. Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2006a.
• Bayat, Fuzuli. “Türk Mitolojisinde Dağ Kültü”. Folklor/Edebiyat 12/46 (2006b), 47-60.
• Bayat, Fuzuli. Türk Mitolojik Sistemi 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2015.
• Beydili, Celal. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap-Yayın, 2004.
• Bonnefoy, Yves. Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü I-II. çev. Levent Yılmaz. Ankara: Dost Kitabevi, 2000.
• Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: K Kitaplığı, 2003.