Niçin Ahlâklı Olmalıyım Sorunu ve Tasavvuftan Mükemmel Bir Cevap: Hacı Bektaş Veli Örneği

Yıl 2014, Sayı: 72, 189 - 210, 03.12.2014

Fazıl Karahan

Öz

İnsan niçin ahlâklı olmalıdır? Niçin iyi davranmalıdır? Niçin iyilik yapmalıdır? Ahlâklıolmasını, iyiliği belirleyen ölçüt nedir? Bu sorulara farklı şekillerde cevapların verildiği görülür.Gerçekte insan, maddi ya da manevi bir çıkar gereği eylemde bulunur. Bilinç, irade vehürriyetin olmadığı hiçbir eylemin ahlâkî bir eylem olarak değer kazanamayacağı, ahlâkî bireylem olarak değerlendirilemeyeceği noktasında hemen bütün filozoflar birleşmektedir. Şukadar var ki her bilinçli eylem de mutlaka bir çıkar için gerçekleştirilir. Maddi veya manevi,bir çıkar gözetmeksizin gerçekleştirilen eylemin bilinçli bir eylem olduğu tartışılır. Çünküböyle bir eylemin gayesi yoktur. Bilinç ise gayesiz düşünülemez. Ne yaptığını bilmek, aynı zamandaniçin yaptığını bilmektir. Ahlâkî eylem zorunlu olarak ereği belli olan bir eylemdir. Ereksizbir eylem ahlâkî bir eylem olarak değer kazanamaz. En büyük çıkar ebedî ve sonsuz olançıkardır. Bu durumda ebedî ve sonsuzluğun sahibi olan Allah’ın rızasını kazanmak insanınahlâkî eylemlerinin ana sebep ve gayesini oluşturur. İşte bu hakikati gören Yunus Emre veHacı Bektaş Veli gibi sufîler, lebbeyk diyerek ihlâs ve aşk ile Ebedî Sevgili’nin rızasını kazanmayaçalışmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Ahlâk, İnsan doğası, tabiat yasası, vicdan, bilinç, çıkar, aşk, Allah, Hacı

THE PROBLEM OF WHY SHOULD I BE MORAL AND PERFECT ANSVER FROM SUFISM: EXAMPLE OF HACI BEKTASH VELI

Öz

Why should one be moral? Why should we be well-behaved? Why should we do a favour? What is the criteria that defines what is moral and favour? These questions are answered in different ways. Actually, people act by materialistic and spirutual benefits. Almost all the philosophers agree that none of the acts without conscience, will or freedom can be defined as worthy or moral. However, every conscious act is done absolutely for benefit. It is argumentative that the act done regardless of materialistic or spiritual benefit is conscious or not. Since such an act has no aim. Yet aimless conscience is unthinkable. Knowing what to do means knowing why to do it. Moral act is an act compulsorily with a specific objective. An act without an objective can not be valued as a moral act. The biggest benefit is the eternal and infinite benefit. In this case, gaining the approval of God- the eternal, forms the main objective of moral acts. Therefore, the sufi such as Yunus Emre and Haci Bektas-i Veli who saw the truth tried to gain the approval of the Eternal Beloved, full of love and sincerity

Anahtar Kelimeler

Moral, human nature, laws of nature, conscience, consciousness, benefit, love

Kaynakça

• AKARSU, B. (1998). Mutluluk Ahlâkı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayını.
• AKSEKİ, A. H. (1979). Ahlâk İlmi ve İslâm Ahlâkı Ahlâk Dersleri. Sadeleştiren: Ali Arslan Aydın, 3. Baskı, Ankara: Nur Yayınları.
• AYDIN, M. S. (1991). Tanrı-Ahlâk İlişkisi. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• BAYMUR, F. (1983). Genel Psikoloji. 5. Baskı, İstanbul: İnkılâp ve Aka Basımevi.
• BERTRAND, A. (1999). Ahlâk Felsefesi. çev: Salih Zeki. sadeleştiren Hayrani Altıntaş. An- kara: Seba Yayınları.
• ÖZLEM, D. (2004). Ahlâk Felsefesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi,
• EFLATUN. (1980). Devlet. çev: Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• FÂRÂBÎ. (1997). İdeal Devlet (El- Medinetü’l Fâzıla). Çev: Ahmet Arslan. Ankara: Vadi Ya- yınları.
• FÂRÂBÎ. (1990). İhsâ’ul –Ulûm (İlimlerin Sayımı). Çev: Ahmet Ateş. İstanbul: MEB Yayın- ları.
• FÂRÂBÎ. (1999). Mutluluğun Kazanılması (Tahsîlu’s–Sa’âda). Çev: Ahmet Arslan. Ankara: Vadi Yayınları.
• HACI BEKTAŞ VELİ. (2007). Makâlât. Haz. Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş, Ali Öztürk. Anka- ra: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• HACI BEKTAŞ VELİ. (2007b). Besmele Tefsiri (Şerhi Besmele), Haz. Hamiye Duran, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• HARİS EL-MUHASİBİ. (2009). Nefsin Terbiyesi. 2. Baskı. İstanbul: Hayykitap.
• İMAM BUHÂRÎ. (2006). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh, çev. Abdullah Feyzi Koca- er. 4. Baskı. Konya: Hüner Yayınları.
• KANT, İ. (2001). Pratik Usun Eleştirisi. Çev: İsmet Zeki Eyuboğlu. 5. Baskı. İstanbul: Say Yayınları.
• KARAHAN, F. (2007). Hilmi Ziya Ülken’de Din Felsefesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Do- kuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir
• KARAMAN, H v.d. (2009). Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• KİTABI MUKADDES ŞİRKETİ. (1999). İncil (Sevindirici Haber). İstanbul: Yeni Yaşam Ya- yınları.
• TÜRER, C. (2005). William James’in Ahlâk Anlayışı. Ankara: Elis Yayınları.
• TÜRKER (KALKIR), N. (2007). “Çin’deki Düşünce Akımlarına Genel Bakış” Sosyal Bilim- ler Enstitüsü Dergisi, 22 (1): 289-298.
• ULUTAN, B. (1999). Fârâbî Felsefesi. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• YAZIR, E. M. H., Kur’ân-ı Kerîm Meâli, [e-mail]
• YUNUS EMRE, http://siir.gen.tr/siir/y/yunus_emre/askin_aldi_benden_beni.htm Eri- şim tarihi: 6.5.2010.
• YUNUS EMRE. (2005). Yunus Emre’den Seçmeler, Haz. Cengizhan Orakçı. Konya: Elips Yayınları.
• YUSUF HAS HACİP. (2001). Kutadgu Bilig. çev: Yaşar Çağbayır. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• YURTTAŞ, Z. İnsan Tabiatı, http://www.ziyayurttas.net/insanin_tabiati.pdf. Erişim tarihi: 6.5.2010.