ŞAMAN RİTÜELLERİNDEN ALEVİ SEMAHLARINA ESRARLI YOLCULUK

Yıl 2010, Sayı: 56, 153 - 162, 28.01.2013

Fatma Ahsen Turan

Öz

Semah ritüeli Alevilik-Bektaşilik fikir sistemi içinde temel bulan ve yaşatılan bir dinî pratiktir. Alevilik, Türk kültür tarihinin önemli unsurlarından biridir. Türklerin binlerce yıllık yaşam ve inanç tecrübeleri ile İslâmî belli ögelerin karşılıklı geçişi ontolojik hareket zemini oluşturmuştur. Alevilik-Bektaşilik kültüründe bu bağlamda Türk kültürü ile ilgili epistomolojik bir çok yapının görüntüleri yer almaktadır. Semah ritüeli de bu perspektiften incelendiğinde Orta Asya Türk kültüründen önemli görüntüler taşıdığı gözlemlenmektedir. Şaman ayinleriyle, semahlar arasında felsefî, şeklî ve motif benzerlikleri mevcuttur. Şaman ritüellerindeki tema ve motifler özellikle Anadolu’daki Müslüman Türk dinî yaşayışına çeşitli şekillerde transfer edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şaman, Şaman ayinleri, Alevi, semah, ritüel

A MYSTICAL JOURNEY FROM SHAMAN RITUALS TO THE WHIRL OF THE ALAWIS

Öz

The whirl ritual is a religious practice which is kept alive in and based on the Alawism – Bektashism thought system. Alawism is one of the most important elements of Turkish history. The interchange of millennial life and belief experiences of Turks and some Islamic elements formed a basis for an ontological movement. Within this context, the images of many epistemological structures related to Turkish culture are included in the Alawism – Bektashism culture as well. When looked from this point of view, it is observed that the whirl ritual has many significant traces of the Central Asian culture. There are similarities between Shaman rituals and whirls in terms of philosophy, figure and motive. The themes and motives observed in Shaman rituals have been transferred especially to the Muslim Turkish religious life in Anatolia in various ways.

Anahtar Kelimeler

Shaman, Shaman rituals, Alawi, whirl, ritual

Kaynakça

• ASSMANN Jan (2001 ) Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Çeviren : Ayşe Tekin, İstanbul.
• BAYAT Fuzuli (2004) Türk Şaman Metinleri (Efsaneler ve Memoratlar) Ankara.
• BOZKURT Fuat (1995) Semahlar, İstanbul.
• DRURY Nevill (1996 ) Şamanizm, Şamanlığın Ögeleri. Çeviren: Erkan Şimşek, Okyanus Yayıncılık, İstanbul.
• EBERHARD W. (1942) Çin’in Şimal Komşuları Çeviren : Nimet Uluğtug, Ankara.
• ELİADE Mircea (1999) Şamanizm Çeviren : İsmet Birkan, İstanbul.
• ERÖZ Mehmet (1977) Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik, İstanbul.
• ERSEVEN İlhan Cem (1996 ) Alevilerde Semah, İstanbul.
• ESİN Emel (1974) “Sema”, Türk Edebiyatı Dergisi, Aralık, sayı :36
• GAZELOĞLU Bektaş (1989) İlm-i Cavidan, Ankara.
• GÜNAY U. GÜNGÖR H. (1997) Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Ankara.
• GÜNGÖR Harun (1998) Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, Kayseri.
• HARNER Michael (1999) Şamanın Yolu Çeviren : Asena Atalay, İstanbul.
• İBN FADLAN Seyahatnamesi (1971) Hazırlayan : Ramazan Şeşen, İstanbul.
• İNAN Abdülkadir ( 1972) Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar, Anka- ra.
• OCAK Ahmet Yaşar (1992) Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıbnâmeler,Ankara.
• ÖZBUDUN Sibel (1997) Ayinden Törene Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sü- recinde Törenlerin İşlevleri, Anahtar Kitaplar Yayınev, İstanbul.
• PERİN Michel (2001) Şamanizm, Çeviren : Bülent Abraş, İletişim Yayınları, İstanbul.
• RADLOFF W. (1944) Sibirya’dan, Çeviren : Ahmet Temir, İstanbul.
• ŞENER Cemal (1997) Türklerin Müslümanlıktan Önceki Dini Şamanizm, Ad Yayıncılık, İstanbul.
• TUNA Erhan (2000) Şamanlık ve Oyunculuk, Okyanus Yayıncılık, İstanbul.
• YÖRÜKHAN Yusuf Ziya (2006) Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri, Şamanizm Yayıma Hazırlayan : Türhan Yörükan, İstanbul. .