DÜNKÜ VE BUGÜNKÜ ALEVİLİK

Yıl 2010, Sayı: 56, 325 - 348, 28.01.2013

Hüseyin Dedekargınoğlu

Öz

Alevilik sözlük anlamı olarak da ifade edildiği gibi Ali’nin yanında olmak ya da onun yolunda yürümek demektir. Yaklaşık bin dört yüz yıldır bu şekilde algılanan Aleviliğin tarihinde belli zamanlarda kırılma noktaları olmuştur. Anadolu’daki Aleviliğin son kırılma noktası olarak kabul ettiğimiz 1826’da Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla başlayan süreçte bile Alevilik anlayışı bakımından büyük farklılaşmalara pek rastlanmadı. Alevi toplumu ocak sistemini, dedelik kurumunu, musahiplik, görgü ve düşkünlük anlayışını hep canlı tuttu. Dedelerin ise toplum içindeki misyonları devam etti. İbadet anlayışlarını ve cemlerini gizli saklı yollardan da olsa devam ettirdiler. 1960–1980 yılları arasında Alevi toplumuna mensup genç kuşağın bir kısmı inanç ve ideolojiyi birbirine karıştırdı, yüzyıllardır süregelen inanç değerlerinden uzaklaşmaya başladılar. 1980’den sonra Dünya konjonktüründeki değişiklikler, Avrupa Birliği sürecinde yaşanan olaylar, ülkede iletişim araçları ve medyanın gelişmiş olması kendilerini boşlukta hisseden bu genç Alevileri inançları hakkında kendi özüne dönmeye yöneltti. Bu yazımızda Aleviliğin son elli yıla kadar nasıl uygulandığı, günümüzdeki uygulamalarda yapılan doğrular, yanlışlar ve eksikliklerin altını çizmeye çalıştım.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Cem, Dede Ocağı, Dedelik Kurumu, Musahip, Görgü

IN THE PAST AND TODAY ELWİSM

Öz

Alevism means to take Ali’s side and to follow in his tracks, as the denotation of Alevism indicates. There have periodically been breaking points in the history of Alevism, which has been perceived in this way during 1400 years. Even in the period of the abolition of Janissary Guild in 1826, which is accepted as the last breaking point of Alevism in Anatolia, there were no big differentation in understanding of Alevism. The society of Alevism always kept association system, the dedelik institution, muhahipship companionship , good manners and devotion alive. The missions of the dedes in a society continued. They kept their understanding of worship and cems even in a secret way. The some youth generation of Alevi society between 1960-1980 mixed the faith and ideology, and started to alienate themselves from their longstanding faiths. After 1980, changes in the conjuncture of world, the events happened in the period of EU, the means of communication and the development of communication made these young Alevis who felt empty return to self. In this article, I tried to emphasize how Alevism was applied until the last 50 years and the truth, mistakes and deficiencies in the practices today

Anahtar Kelimeler

Alevism, Cem, Dede Association, Dedelik institution, Musahip, Good manners

Kaynakça

• AKSÜT, Hamza. (2009) Aleviler, Yurt Kitap-Yayın, Ankara
• ARSLANOĞLU, İbrahim. (1992) Şah Hatayi ve Anadolu Hatayileri, Der Yayınları, İstanbul
• ATABEYLİ, Naci Kum. (1951) Dedekargın-Kargınoğulları-Çepniler: Belgeler ve Menkibeler Üzerine Yapılan Tetkikler, Basılmamış Eser
• BİRDOĞAN, Nejat. (1995) Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik, Berfin Yayınları, İstanbul
• BOZKURT, Fuat. (2006) Buyruk, Kapı Yayınları, İstanbul
• DEDEKARGINOĞLU, Hüseyin. (2010) “Dede Garkın Süreğinde Cem”, Yurt Kitap-Yayın, Ankara
• DEDEKARGINOĞLU, Hüseyin. (2008) “Dedekargın Süreğinde Cem Töreni”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 46, s.11-75, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara
• DURAN, Hamiye. (2007) Velâyetnâme Hacı Bektâş-ı Veli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara
• ERÜNSAL, İsmail E. - OCAK, Ahmet Yaşar. (1995) Menâkıbü’l Kudsiyye Fî Menasıbi’l Ün- siyye, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• MELIKOFF, Irene. (2007) Kırkların Ceminde Demos Yayınları, İstanbul
• NOYAN, Bedri. Doç. Dr. (1987) Bektaşîlik Alevîlik Nedir, Doğuş Kitap, Ankara
• OCAK, Ahmet Yaşar. (1996) Babaîler İsyanı, Dergah Yayınları, İstanbul
• OCAK, Ahmet Yaşar. (1997) Menâkıbnâmeler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• ÖZKIRIMLI, Atilla. (1993) Alevilik Bektaşilik, Cem Yayınevi, İstanbul
• ÖZTELLİ, Cahit. (1971) Pir Sultan Abdal, Milliyet Yayınları, İstanbul
• SARICIK, Murat. (2003) Osmanlı İmparatorluğu’nda Nakîbü’l-Eşrâflık Müessesesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• SÜMER, Faruk. (1999) Oğuzlar-Türkmenler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul
• ŞAPOLYO, Enver Behnan. (2004) Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, Elif Kitabevi, İstanbul
• TULUM, Mertol. (2000) Tarihi Metin Çalışmalarında Usul, Menâkıbu’l Kudssiye Üzerinde Bir Deneme. Deniz Kitabevi, İstanbul
• UNAT, Faik Reşit-KÖYMEN, Mehmet Altay, (1987) Kitab-ı Cihan-Numa-“Neşri Tarihi”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• YAMAN, Ali. (2006) Kızılbaş Alevi Ocakları, Elips Kitap, İstanbul