1940 SONRASI TOPLUMCU TÜRK ŞİİRİNDE HACI BEKTAŞ VELÎ VE PİR SULTAN ABDAL İMGESİ

Yıl 2012, Sayı: 62, 45 - 82, 15.01.2013

Gonca Gökalp Alpaslan

Öz

Türk halk kültürünün önemli figürlerinden olan Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan Abdal, modernTürk şiirinde zaman zaman karşılaşılan imgelerdir. Bu çalışmada 1940-2010 yılları arasındamodern Türk şiirinde geniş bir tarama alanı oluşturulmuş, Hacı Bektaş Velî ve Pir SultanAbdal’ı imgeleştiren, onların yaşamları ve eserleriyle alıntı, anıştırma, gönderme, imge,söyleyiş yoluyla metinler arası ilişki kuran şiirler tespit edilerek yorumlanmıştır. Modernşairlerin Hacı Bektaş Velî’nin sakin ve barışçı tavrını, Pir Sultan’ınsa muhalif kimliğini, idamını,halkın belleğinde hâlâ canlı kalmış dize ve imgelerini şiirlerine taşıdıkları görülmüştür.Şiirlerde Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan’ın tarihsel gerçekliklerinden biraz farklılaştırılarak vebağlı oldukları tasavvufi dünya görüşünden bağımsızlaştırılarak ya barış için ya da mücadeleiçin birer halk önderi olarak algılandıkları dikkati çeker. Modern Türk şiirinde Hacı BektaşVelî ve Pir Sultan Abdal’a yapılan göndermeler beklenenden az olsa da özellikle toplumcuşairlerin, kendi düşüncelerine daha uygun bulmaları nedeniyle Hacı Bektaş Velî’ye oranla PirSultan Abdal’a daha fazla yer verdiklerini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Modern Türk şiiri, toplumcu şiir, Hacı Bektaş Velî, Pir Sultan Abdal, metinler arasılık

IMAGES OF HACI BEKTAS VELI AND PIR SULTAN ABDAL IN SOCIALIST TURKISH POETRY AFTER 1940

Öz

Hacı Bektaş Veli and Pir Sultan Abdal who are well-known figures of Turkish folk culture are images that one can sometimes come across in modern Turkish Poetry. In this article, the poems from 1940 to 2010 have been examined in order to find out the inter-textual relations that occur as a result of quotations, reminders, images and styles. It has been found out that modern poets mostly refer to the tranquillity and peace-loving manners of Hacı Bektaş Veli, and the opposition-loving identity and the hanging event of Pir Sultan in their poems. In the poems it is noticeable that Hacı Bektaş Veli’s and Pir Sultan’s historical reality have been slightly changed, and it is also observable that they have been, mentally, separated from their mystic world views and, as a result, they have begun to be recognized as national heroes for peace or fighters for political ideas. It is also possible to claim that especially socialist poets have preferred to refer to Hacı Bektas Veli more than Pir Sultan Abdal because of finding his political views more similar to their own although the references have been less than expected in number

Anahtar Kelimeler

Modern Turkish poetry, socialist poetry, Hacı Bektas Veli, Pir Sultan Abdal, intertextuality

Kaynakça

• AHMED ARİF.(1988). Hasretinden Prangalar Eskittim. İstanbul: Cem Yayınevi.
• AKARPINAR, Bahar. (2007). “Tasavvufî Halk Şiiri”, Türk Edebiyatı Tarihi I. Ed. Talat Sait Halman vd. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 644-674.
• AKARPINAR, Bahar ve Mustafa ARSLAN (2004) “Tekke-Tasavvuf Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ed. Öcal Oğuz, Ankara: Grafiker Yayınları, 213-262.
• AKIN, Gülten. (2010). Ağıtlar ve Türküler: Toplu Şiirler II (1972-1983). Yapı Kredi Yayın- ları, İstanbul (2. Baskı).
• ANDAY, Melih Cevdet. (2003). Rahatı Kaçan Ağaç: Toplu Şiirleri I. İstanbul: Adam Yayın- ları (6. Baskı).
• ASİLTÜRK, Baki. (2006). 1980 Kuşağı Türk Şiirinin Poetikası. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• ASLAN, Mustafa. (2009). “Yeniçeriler ve Bektaşîlik”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araş- tırmaları Dergisi, 50: 243-260.
• AYDIN, Mehmet. (1987). Hasan Hüseyin Korkmazgil: Sanatı, Yaşamı. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• BAŞGÖZ, İlhan. (1983). “Pir Sultan Abdal ve Pir Sultan Abdal Geleneği”, Pir Sultan Abdal. Sabahattin Eyuboğlu, İstanbul: Cem Yayınevi, 11-56.
• BERK, İlhan. (2007a). Eşik: Toplu Şiirler I (1947-1975). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Baskı).
• ----. (2007b). Aşk Tahtı: Toplu Şiirler II (1976-1982). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Bas- kı).
• kara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KAYA, Doğan. (2002). “Cönklerden Gün Işığına: Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”, http://tur- koloji.cu.edu.tr. Erişim tarihi: 2.8.2011.
• KORKMAZ, Esat. (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Ki- taplar Yayınevi.
• KÜÇÜKYALÇIN, Erdal. (2009). Turna’nın Kalbi: Yeniçeri Yoldaşlığı ve Bektaşilik. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• LAV, Ercüment Behzat. (2005). Bütün Eserleri. Haz. Doğan Hızlan, İstanbul: Yapı Kredi Ya- yınları (2. baskı).
• MELİKOFF, İrene. (2004). Hacı Bektaş: Efsaneden Gerçeğe. çev.Turan Alptekin, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• MUNGAN, Murathan. (1992). Sahtiyan. İstanbul: Metis Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar. (1996). “Hacı Bektâş-ı Velî”, İslam Ansiklopedisi XIV. İstanbul: Türki- ye Diyanet Vakfı Yayınları, 455-458.
• ----. (2010). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayın- ları.
• OKTAY, Ahmet. (2008). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları: Sosyalist Realizm Üstüne Eleştirel Bir Çalışma. İstanbul: İthaki Yayınları (4. Baskı).
• OKTAY RİFAT. (2007a). Bütün Şiirleri I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ----. (2007b). Bütün Şiirleri II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ONAY, Ahmet Talat. (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. haz. Cemal Kurnaz, Anka- ra: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.
• ONG, Walter. (1995). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. çev. Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
• TELLİ, Ahmet. (2011). Hüznün İsyan Olur. İstanbul: Everest Yayınları (16. baskı).
• ULUDAĞ, Süleyman. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• UYAR, Turgut. (2004). Büyük Saat: Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Baskı).
• ÜNAL, Mecit. (2008). “Cemal Süreya Nazım Hikmet’e Niçin Kalın Abdal Dedi”, http:// uvercinka-uvercinka.blogspot.com. Erişim tarihi: 2.8.2011.
• YAVUZ, Hilmi. (2010). Büyü’sün,Yaz : Toplu Şiirler 1969-2005. İstanbul: Yapı Kredi Yayın- ları (4. Baskı).
• YILDIRIM, Fariz. (2007). Turgut Uyar’ın Şiirlerinin Yapı ve Tema Bakımından İncelen- mesi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış yüksek li- sans Tezi http://www.belgeler.com/blg/14qz/turgut-uyar-in-siirlerinin-yapi-ve-tema- bakimindan-incelenmesi-examining-turgut-uyar-s-poems-in-the-aspects-of-structure- and-thema Erişim tarihi: 5.8.2011.
• YILDIRIM, Nimet. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.