AHİLERİN GENEL GÖRÜNÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Yıl 2013, Sayı: 67, 103 - 119, 24.10.2013

Mehmet Ali Hacıgökmen

Öz

Fütüvvet Teşkilatı, Abbasi Halifesi Nasr Li Dinillah tarafından kurumsallaştırılmış,Ahi Teşkilatınıın temelini oluşturmuştur. Fütüvvet teşkilatı İslâmî düşünce ile uyuşmasısonucunda bütün İslâm dünyasına yayılmış, her millet kendisine ait birçok unsurubu teşkilâtına dâhil etmiştir. Fütüvvet teşkilatında Türk kültürüne dair birçok unsurubulabiliyoruz. En başta Fütüvvet teşkilatının Anadolu’da Ahi adını alıp esnaf teşkilatıhaline gelmesi sadece Türklere has bir durumdur. Aynı zamanda Türklerin yazdığı şecerenâmeve fütüvvet-nâmeler de farklıdır. Bu fütüvvet-nâme ve şecerenâmeler de bizim enönemli kaynaklarımızdır. Bu kaynaklarda fütüvvet ehlinin, yani ahilerin uymaları gerekenkurallardan, kılık kıyafetlerinin nasıl olması gerektiğine kadar anlatılır. Bu çalışmada Türkkültür tarihinin en önemli kurumlarından birisi olan Ahi teşkilatın müntesiplerinin kıyafetlerianlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahi teşkilatı, şecere-nâme, fütüvvet-nâme, şalvar, börk, hırka, şed, serpuş

A STUDY ON GENERAL VIEW OF AHIS

Öz

It is known that the foundation of Ahi organization was based on the Fütüvvet Organization, which was institutionalized by the Abbasid caliph Nasr Li Dinillah. The principles for acceptance to the organization were discussed in the fütüvvetname written by Sihabeddin Sühreverdi in Baghdad. This organization spread all over the Islamic world and every nation included their own elements to the Fütüvvet Organization. We can find many elements reflecting the Turkish Culture in this organization. Taking the name of “Ahi” at first in Anatolia, it became an organization of the craftsmen and is the characteristics of only the Turkish people. Also the Secere-name and Fütüvvet-names written by the Turks are different from the others. The rules stated there range from the orders that the fütüvvet members have to obey to the rules that what kind of clothes they have to wear. In this study, the Ahi members’ clothing will be analyzed as the Ahi organization is one of the most important institutions of the cultural history of Turkey

Anahtar Kelimeler

Ahi organisation, shintiyan, head scarf, cardigan, waistband, headgear

Kaynakça

• ANONİM FÜTÜVVET-NÂME, (a) (İÜ. Ktp., Türkçe yazmalar, 6520).
• ANONİM FÜTÜVVET-NÂME,(b) (Ankara İl Halk ktp., A. Ötüken, 355/2).
• ANONİM FÜTÜVVET-NÂME, (c) (DTCF Ktp., M. Con, A. 352).
• ATEŞ, S. (1974), İşarî Tefsir Okulu, Ankara.
• ATEŞ, S. (1977) ,Tasavvufta Fütüvvet, Ankara.
• ALÂÎ, Muhammed (2005), Menâkıb-ı Şeyh Evhadü’d-Dîn-i Kirmânî, (terc. M. Bayram), Konya.
• BAYRAM, M. (1994a), Fatma Bacı ve Bacıyan-ı Rûm(Anadolu Bacıları Teşkilatı), Konya.
• BAYRAM, M. (2005), Şeyh Evhadüddin Hamid el Kirmanî ve Menakıp-namesi, Konya.
• BAYRAM, M. (1991), Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya.
• HACIGÖKMEN, M.A. (2006), “Kadı Burhaneddin Devletinde Ahilerin Faaliyetleri” S.Ü. Ed. Fak. Der. 2006/16.
• HACIGÖKMEN, M. A. (2009) “Ahi Şecere-Nâme Ve Fütüvvet-Nâmelerine Göre Ahi Za- viyeleri”, Selçuklu’dan Osmanlı’ya Bilim, Kültür ve Sanat, Prof.Dr. Mikâîl Bayram’a Arma- ğan, Konya 2009, s. 251-263.
• HARTMAN, A. (1975), an Nâsir li Din Allah (1180-1225), Berlin.
• HOCA SÂDED-DÎN (1279), Tâcü’t-tevârîh, I, İstanbul 1279-80.
• HUCVİRÎ, (1982), Keşfü’l-Mahcûb, (trc. S. Uludağ) İstanbul.
• İBN BİBİ(1957), El- Evâmirü’l- alaiyye fi’l-umuri’l- Alaiyye I, Tıpkı Basım, (nşr. A. Erzi- N.Lugal) Ankara.
• İBN BİBİ (1996), El- Evâmirü’l- alaiyye fi’l-umuri’l- Alaiyye (Selçuk-nâme), (çev. M. Öztürk), I-, Kültür Bakanlığı yay. Ankara.
• İNAN, A.(1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara.
• İBN BATUTA (1334a), Tuhfat-al-nuzzâr fî garâib-al-asmâr ve acâib-al-esfâr tercemesi., (trc. Mehmet Şerif ) I, İst. Matbaa-i Âmire, 1334-1337.
• İBN BATUTA (1334), Tuhfat-al-nuzzâr fî garâib-al-asmâr ve acâib-al-esfâr terceme- si., (trc. Mehmet Şerif ) II, İst. Matbaa-i Âmire, 1334-1337.
• KAŞGARLI MAHMUD (1992a), Divan-ı Lugati’t- Türk, (çev. B. Atalay), I, Ankara.
• KAŞGARLI MAHMUD (1992b), Divan-ı Lugati’t- Türk, (çev. B. Atalay), III, Ankara.
• KARA, M. (1990), Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul.
• KÖYMEN M. A. (1992), Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, (Alp Arslan ve Zamanı), III, TTK., Ankara.
• KURAT, A. N. (1940), Peçenek Tarihi, İstanbul.
• KUŞEYRİ(1957), Risaletu’l- Kuşeyriyye, s. Mısır 1367/1957.
• NASR, S. (1980), Hüseyin, Essal sur le Saufisme, Paris.
• ÖGEL, B. (1991b),Türk Kültür T. Giriş, VIII, Ankara.
• ÖGEL, B. (1991a),Türk Kültür Tarihine Giriş, VIII, Ankara.
• PAKALIN M. Z., (1983a), Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü,I- , İstanbul.
• PAKALIN M. Z., (1983b), Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü III, İstanbul.
• PAKALIN M. Z., (1983c), Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü II, İstanbul.
• RADAVÎ FÜTÜVVET-NÂMESİ (a), (Millet Ktp. Şeriyye 902), vr. 46b-48b.
• RADAVÎ FÜTÜVVET-NÂMESİ (b), (Selim Ağa Ktp., Kemankeş 491).vr. 92b;
• RADAVÎ FÜTÜVVET-NÂMESİ (c) (Beyazıd Ktp. Veliyyüddin 3225), vr. 56b.
• RIHTIM, M. “Azerbaycan Tasavvuf Tarihinde İlk Sufiler (VIII-XI. Asırlar)” Journal Of Qaf- qaz Unıversıty History, Law And Political Sciences Number 29,
• SARIKAYA, M. Saffet,( 2002) XIII- XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvet-namelere Göre Dinî İnanç Motifleri, Ankara 2002.
• SAMİ, Ş. (1317), Kamus-ı Türki, İstanbul.
• TAESCHNER, F. (1953), “İslâm Ortaçağında Futuvva Teşkilâtı”, (Çev. F. Işıltan), İÜİFM, XV (1953) .
• TANERİ, A. (1967), “Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Vezirlik” Tarih Araştırmaları Der- gisi, (1967), V/8-9.
• TORUN, A. (1998)Türk Edebiyatında Fütüvvetnâmeler, Ankara.
• TARUS, İ. (1947), Ahiler, Ankara.
• TÜRK, A. (2009), Kitâb-ı Hace-ı Cihân Ve Netîce-i Cân Adlı Eseri (İnceleme-Metin), (Yayın- lanmamış yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2009.
• ULUDAĞ, S. (1988) ‘Aba” DİA, I, İstanbul.
• ULUDAĞ, S. (1991), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
• UNSURU’L-MEALÎ KEYKAVUS (1944), Kabus-nâme, (trc. Mercimek Ahmet, nşr. O. Ş. Gökyay), İstanbul.
• UNAT, F.R.- M.A., K. (1957), Kitab-ı Cihan-numa Neşri Tarihi. I. Ankara.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. (1928), Kitabeler, İstanbul.
• ÜNVER, S.(1973), Sevakıb-ı Menakıb, Mevlana’dan Hatıralar, İstanbul .
• YAZICIZÂDE, (1902), Târîh-i Âl-i Selçuk, ( nşr. M. Th. Houtsma) Leiden.
• Yunus Emre Divanı (1965), (haz. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul. Ek-1
• S. Ünver, (Sevakıb-ı menakıp) İstanbul 1973, s. 39.(Eli bıçaklı ahi kıyafeti giymiş sekiz
• kişi, Şemş’i dışarı çağırıyor.) Ek-2
• Ahilerin Kıyafetine Benzeyen Seğmen Kıyafeti Ek-3
• Gölpınarlı, A. B “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları”, İÜİFM,
• XI/1-4 (Ekim 1949-1950).s. 71. Ek-4
• Ahi takke (tac) veya kavuğu Ek-5 Hırka, Abâ