THE COMPLEX OF HARABATI BABA – SERSEM ALI BABA IN TETOVO

Yıl 2015, Sayı: 76, 205 - 228, 03.12.2015

Sevil Bülbül

Öz

In spreading Islam in the Balkans Bektashism has an important role. A lot of buildings of this sect were built in the past. There are a large number of big and small lodges belonging to Bektashi sect which has an important role in spreading Islam in the Balkans. One of them is Harabati Baba–Sersem Ali Baba Bektashi Complex in Kalkandelen city, which is the subject of our study. Cultural and social features of this complex in the past have been important for the growth and sustainability of Turkish and Islamic Art in the Balkans. This big lodge has a great role in the history of Turkish art both for its purpose to be built and its different decoration styles. With the regional properties they have, the decoration of the structure of lodges reflects the development line of Turkish art in the Balkans in the eighteenth century. The aim of this study is to introduce the structures in the lodge in the terms of both decoration and architecture, to point out some interesting examples from the decorations and to describe the conditions of the structures today. On the other hand, our aim is to attract attention for the importance of this architectural value which is out of the borders of our country

Anahtar Kelimeler

Macedonia, Tetovo, Bektashi, Harabati Baba, Sersem Ali Baba

KALKANDELEN HARABATİ BABA – SERSEM ALİ BABA BEKTAŞI KÜLLİYESİ

Öz

Balkanlarda İslamiyet’in yayılmasında Bektaşiliğin önemli payı vardır. Geçmişte bu tarikata ait çok sayıda yapılar inşa edilmiştir. Dolayısıyla, Balkanlarda Bektaşilik tarikatına ait çok sayıda külliye, tekke ve zaviye yapıları vardır. Bunlardan biri bu çalışmamızın konusu olan Kalkandelen Şehri’ndeki Harabati Baba – Sersem Ali Baba Bektaşi Külliyesi’dir. Külliye geçmişte sahip olduğu kültür ve sosyal özelliği ile Balkanlar’da Türk-İslam Sanatı’nın yeşermesi ve bu sanatın sürdürülebilirliği yönüyle de önemlidir. Külliye yapıları gerek kuruluş amacı gerekse sahip olduğu farklı süsleme türleri açısından Türk Sanatı Tarihi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Sahip olduğu bölgesel özelliklerle de özellikle külliye yapılarındaki süslemeler açısından dikkate değer alınması gereken yapılardan biridir. Bu külliye içerisindeki süslemelerin 18. yüzyıl Türk Sanatı’nın Balkanlardaki gelişim çizgisini yansıttığı görülür. Bu çalışmanın amacı, külliye içerisindeki yapıları, mimari ve süsleme açısından tanıtmak, süslemeler arasında bazı ilginç örnekleri göstermek ve bu yapıların bugünkü durumunu aktarmaktır. Bunun yanı sıra amacımız ülkemizin sınırları dışında kalan bu mimari değerimizin önemine dikkat çekmektir

Anahtar Kelimeler

Makedonya, Kalkandelen, Bektaşi, Harabati Baba, Sersem Ali Baba

Kaynakça

• ARUÇİ, M. (1997). Harabati Baba Tekkesi, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt: 16, 69-71.
• AYVERDİ, E.H. (2000). Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri Yugoslavya. 3. Kitap. 2.Baskı). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• BAKIRCI, N. ve TÜRKAN, H.K. (2013). Tekke ve Zaviyelerin Balkanlar’daki Rolü ve Önemi, TÜRÜK Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi,1(1):145-160.
• BARKAN, Ö.L. (1974). İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeleri. Vakıflar Dergisi, 2: 279-304.
• BERK, C. (1951). Konya Evleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• BİLGET, N.B. (1992).Sivas Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BİRGE, J.K. (1991). Bektaşilik Tarihi. Çev: Reha Çamuroğlu. İstanbul: Ant Yayınları.
• CVETANOVSKİ, V. (2000).Arabati Baba Tekke. Tetovo: Muzej na Tetovskiot Kraj.
• ÇAL, H. (1988).Tokat Evleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ÇİBİK, T.H. (2014). Balkanlardaki Bektaşi Tekkelerinin Enerji Verimliliği Açısından Değerlendirilmesi: Harabati Baba Dergâhı Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.Edirne.
• DEMİRİZ, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
• ELDEM, S.H.(1968).Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul:İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları.
• GÜLÇİÇEK, A.D. (2000). Anadolu ve Balkanlar’daki Alevibektaşi Dergâhları (Tekke, Zaviye ve Türbeler)(13.-19.yy), Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, 16:212-217.
• GÜNAY, R. (1989).Geleneksel Safranbolu Evleri ve Oluşumu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• HAMZAOĞLU, Y. (2000). Balkan Türklüğü, Cilt 1,Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İBRAHİMİ, M. (1985). Kalkandelen’deki Harabati Baba (Sersem Ali Baba)Bektaşi Tekkesi. Milli Kültür, 49: 54-59.
• İBRAHİMİ, M. (1989). Makedonya’da Türk-İslam Mimarisinde Görülen Duvar Süslemelerinden Örnekler. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• İBRAHİM, M. (1994). Eski Yugoslavya Sınırları Dâhilinde Tarikat Hareketlerinin Tarih İçindeki Gelişimi ve Önemi. Vakıflar Dergisi, 24: 291-306.
• İBRAHİMGİL, M.(2000). Arnavutluk’taki Kruya (Akçahisar) Sarı Saltuk Külliyesi. Balkanlar’da İslam Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri, Sofya, 87-95.
• İBRAHİMGİL, M. (2002). Makedonya’da Türk Mimarisinde Görülen Sembolik Motifler, Prof. Dr. Haluk Karamağaralı Armağanı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını,137-152.
• İNALCIK, H. (1993). Türkler ve Balkanlar. İstanbul: Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı Yayınları.
• KALAFAT, Y. (1998). Bedri Noyan Dedebaba ve Balkanlarda Bektaşilik, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, 6: 81-98.
• KİEL, M. (1980). Sarı Saltık ve Erken Bektaşilik Üzerine Notlar. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2,(3/9):25-36.
• KOCA, Ş. (2002). Bektaşilik ve Bektaşi Dergâhları. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• KORNAKOV, D. (1986). Rezbarstvoto vo Makedonija. Prilep:İnstitut za İstrajuvanje na Staroslovenskata Kultura.
• KORNAKOV, D. (1987). Razvojniot Pat na Rezbarstvoto vo Makedonija. Kulturno Nasledstvo, X(X): 5-33.
• MEDİU-DUSHİ, H. (2010). Pollogu-Thesar i Kultures Shqiptare,Çabej-Tetove:Ministria e kultures ne Republiken e Maqedonise.
• NAMİÇEV, P. (1998). Rezbata vo Makedonskata Kuka od XIX. i poçetokot na XX. Vek,Skopje:Muzej na Makedonija.
• OSMANLI YÖNETİMİNDE MAKEDONYA (2005). İstanbul: T.C.Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü(Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı) ve Makedonya Cumhuriyeti Devlet Arşivi Yayını.
• ÖNEY, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÖNKAL, H. (1992). Osmanlı Hanedan Türbeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÖNKAL, H. (1996). Anadolu Selçuklu Türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• PAVLOV, Z. (2000). Makedonsko Kulturno Nasledtsvo.Skopje:Ministersvo za kultura na Republika Makedonija.
• PALİKRUŞEVA, G. ve Tomovski, K. (1965). Les Tekkes En Macedoine Aux XVIII et XIX Siecle. Atti Del Secondo Congreso İnternazionale Di Arte Turca, Napoli, 203-211.
• RUMÎ. (1988). Ebu’l Hayr, Saltık-name. Haz. Şükrü Haluk Akalın. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• SVETİEVA, A. (1992). Rezbareni Tavani,Dolapi i Vrati vo Makedonija.Skopje:İnstitut za Folklor “Marko Cepenkov”.
• TURAN, Ö. ve İBRAHİMGİL, M. (2004). Balkanlardaki Türk Mimari Eserlerinden Örnekler. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.