BAZI HALK ANLATILARI VE DİNÎ METİNLERE GÖRE KAHRAMANIN MUCİZEVİ BABASIZ DOĞUMU

Yıl 2011, Sayı: 58, 111 - 130, 08.06.2011

Selahaddin Bekki

Öz

Türk inanış ve düşünüş sistemine göre hakanlar ve büyük kahramanlar, Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcileri olarak kabul edilirler. Onlar, Tanrı katında yaratılmış ve kutsal nesneler vasıtasıyla yeryüzüne indirilmişlerdir. Bu çalışmada, kahramanların babasız olarak dünyaya gelişleri, sine concubitu gebelik olgusu bağlamında ele alınmış ve söz konusu kavram, Türk kültürünün yakından tanıdığı “mucize” kavramıyla karşılanmıştır. Bazı destan ve halk hikâyelerinde karşımıza çıkan kahramanların da, mucizevi bir şekilde dünyaya geldikleri bilinmektedir. Sine concubitu hamile kalma olayında ise, doğumu yapan kadının bekâr olması ya da hamile kaldığı dönemde temel öge olarak babanın/erkeğin bulunmaması söz konusudur. Bu durumda Tanrı menşeli bir takım nesnelerin ışık, nur, kan, kanlı abdest suyu, buğday tanesi, et parçası, buz parçası vs. rahme bir şekilde girip kadını döllediği görülür. Sine concubitu gebelik, yalnızca ilahi bir nesneyle temastan sonra gerçekleşebilir. Bu çalışmada, Türk destan, masal, hikâye, efsane, menkıbe, mevlit vs. metinlerindeki sine concubitu gebelik olgusu, tanrısal simgecilik bağlamında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sine concubitu, tanrısallık, Hz. Meryem, Hacı Bektaş Velî, nefes evladı, halk anlatısı

MIRACULOUS FATHERLESS BIRTH OF A HERO ACCORDING TO SOME FOLK TALES AND RELIGULOUS TALES

Öz

According to Turkish beliefs and thoughts kings and great heroes are considered as representatives of God on earth. They have been created in the sight of God and have been sent to earth through sacred objects. In this work “sine concubitu” fatherless birth of heroes were taken in the context of pregnancy as the “miracle” concept which is familiar with Turkish culture. In some epics and folk tales, heroes come to the world in miraculous way. Some heroes come to world from very advanced age parents who cannot have a child by biological way, and in this kind of birth, eating an object or some magical offerings, making a vow are effective. In order to be pregnant by cine concubitu, procreator must be single, in other words the man must not exist as a fertilizing agent. In this circumstance, basic fertilizing object to be pregnant must enter the womb and fertilize it. To be pregnant as sine concubitu can only happen by a holy contact. In this work, sine concubitu in Turkish epics, tales, legends, sagas, holy birth poets etc. will be examined according to divine symbolism by divinity context.

Anahtar Kelimeler

Sine concubitu, divinity, Virgin Mary, Hacı Bektas Veli, son of breath, folk narrative

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (2000): “Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri”, Millî Folklor, 48: 5-17.
• AÇA, Mehmet (2003): “Türk Kahramanlık Destanlarının Öksüz-Yetim Bahadırları”, Millî Folklor, 58: 67-75.
• AÇA, Mehmet (2009): ‘‘Oğuz Kağan ve Arı-Haan Destanları Uygarlaşma Süreci Açısından Nasıl Okunabilir?”, Millî Folklor, 82: 59-75.
• AKSOY, Mustafa (2009): “Türk Kültüründe Ziyaret Yerlerinin Yaygın Eğitim Bağlamında Sosyolojik Analizi”, http://www.haberakademi.net/ 03.01.2010.
• Alaaddin Ata Melik Cüveynî (1988): Tarih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir (1998): “İslâm Türklerde Şamanizm Kalıntıları”, Makaleler ve İncelemeler, C. I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 454-455.
• İncil (Müjde) İncil’in Çağdaş Türkçe Çevirisi, (1995), İstanbul, Yeni Yaşam Yayınları.
• KARAMAN, Hayreddin vd. (2007): Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, C. III, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• KIRZIOĞLU, M. Fahrettin (1953): “Gökten İnen Ejderha Efsanesi”, Türk Folklor Araştırmaları, 44: 697-698.
• KOÇAK, Aynur (2006): “Türk Mitolojisinde Varoluş Sorunu Üzerine”, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı, C. IV, der. Fikret Türkmen-Gürer Gülsevin, Ankara, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, s. 1401-1413.
• KÖKSAL, M. Fatih (2010): Mevlid-Nâme Türk Edebiyatında Mevlid Türü ve Yeni Mevlid Metinleri, Kırşehir, Denizoğlu Kitap- Kırtasiye.
• KÖKSAL, Mustafa Asım (2004): Peygamberler Tarihi, C. I-II, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• MÉLİKOFF, Irène (2005): “Bektaşî-Alevîler’de Ali’nin Tanrılaştırılması”, Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında Hz. Ali, der. Ahmet Yaşar Ocak, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 79-101.
• NOYAN, Bedri (1987): Bektaşîlik Alevîlik Nedir, Ankara, Yay.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2000): Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul,