TÜRK KÜLTÜRÜNDE GÜÇ, İKTİDAR, İTAAT VE SADAKATİN YEMEK SEMBOLİZMİ ESASINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2011, Sayı: 58, 139 - 152, 08.06.2011

Hayati Beşirli

Öz

Yiyecekler, insanın fizyolojik ihtiyaçlarının karşılanması sürecindeki vazgeçilmezliğinin yanı sıra bireylerin statü inşa etme sürecinde de oldukça önemli yere sahiptir. Yiyecekler ve yeme pratikleri üzerinden statü inşa etme, kültürün simgeselliği esasında düşünülmelidir. Toplumsal sistem içinde inşa edilen simgeler toplumsal ilişkilerde oldukça önemli bir yere sahiptir. Toplumsal ilişki sadece karşılıklı etkileşim ve bu etkileşim sürecinde birbiriyle konuşan insanlardan ortaya çıkmaz. Sosyokültürel yapının bir özelliği de aynı sembolleri kullanan ve ortaya konulan davranışlara aynı anlamları yükleyen insanların birlikteliğini ifade etmesidir. Kültürel unsurların aktarılması sürecinde törenler ve törensel yemekler oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu çalışma toplumsal inşanın ürünleri olan sosyal simgelerin Türk kültüründe güç, iktidar ve bu iktidarın meşrulaştırılması sürecindeki rolünü yiyecekler ve yeme pratikleri esasında değerlendirilmesini içermektedir. Çalışmada bozkır kültürüne sahip konargöçer Türk topluluklarında sofrada oturma düzeni, yiyeceğin paylaşımı gibi sembolik unsurların güç iktidar, itaat ve sadakat esasında değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada yemeğin konargöçer Türk toplumunu oluşturan fertler arasındaki iletişim ve etkileşim sürecine etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada toplumların gelişim sürecinde yiyeceklerin temini ve sunumuna dayalı farklılaşmanın üzerinde durulmuş, beslenmeye dayalı farklılaşmanın Türk kültüründeki görünümlerine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Simge, sembol, yemek, yemek sembolizmi, Türk kültürü, toplumsal hiyerarşi, mutfak, sınıf

THE EVALUATION OF POWER, RULE, OBEDIENCE AND LOYALTY IN TURKISH CULTURE ON THE BASIS OF SYMBOLISMS OF FOOD AND EATING

Öz

Food has an important role in the construction of individual status besides its crucial function of fulfilling the physiological needs of human beings. The construction of individual status on the basis of food and eating practices should be held in terms of symbolism of the culture. The constructed symbols in the social system have a remarkable importance in social relations that do not necessarily emerge out of the communication between the people in the process of interaction. The characteristic of the socio-cultural structure is the collectivity of people who use the same symbols and attributes the same meanings to the same acts and behaviours. Ceremonies and ceremonial meals have an important place at Cultural factors in the process of transfer. This study includes the evaluation of the role of social symbols as the products of social construction in the process of the legitimization of power and rule in the axis of food and eating practices in Turkish culture. In this study, the formation of the symbolic cases like the order of sitting and the share of food during the practice of eating in the steppe culture of Turkish nomadic communities on the basis of power, obedience and loyalty is to be evaluated. In this study, the effects of food on the period of communication among the individuals of the Turkish semi nomadic society have been taken into consideration and evaluated. In the scope of the study it has been focused on the differentiation in the presentation and supply of food and mentioned about the differentiation of nutrition in Turkish culture

Anahtar Kelimeler

Symbol, food, symbolism of food and eating, Turkish culture, social hierarchy, cuisine, social classes

Kaynakça

• ABRAMZON, S.M. (1997), “Kırgızlarda Yemek Kültürü”, çev. Hüsamettin Yıldırım, Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar, Yayına Hazırlayan: Kamil Toygar, Ankara, Türk Halk Kültürünü Araştırma Vakfı Yayınları, s 19-23
• AHMETBEYOĞLU, Ali (1995), Grek Seyyah Priskos’a Göre Avrupa Hunları. İstanbul Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları
• BABURNAME, (2006), Gazi Zahireddin Muhammed Babur, Doğu Türkçesine Çeviren: Reşit Rahmeti Arat. İstanbul, Kabalcı Yayınları,
• BARTHOLD, V. V. (2004), Orta Asya Türk Tarihi-dersleri-. Ankara, Çağlar Yayınları
• BALANDİER, Georges. (2010), Siyasal Antropoloji. Çev. Devrim Çetinkasap, İstanbul. İş Bankası Kültür Yayınları
• BEARDSWORTH, Alan ve T. Keil, (2002), Sociology of Menu London, Routledge
• BEŞİRLİ, Hayati (2010), “Yemek, Kültür, Kimlik”, Milli Folklor, Geleneksel yayıncılık, S.87, s.159-169
• COHEN, Anthony(1999), Topluluğun Simgesel Kuruluşu. Çev: Mehmet Küçük, Ankara Dost Kitabevi
• EDLES, L. Desfor (2005), Uygulamalı Kültürel Sosyoloji, Çev: Cumhur Atay, İstanbul, Babil Yayınları
• FIEDLHOUSE, Paul (1996), Food and Nutrition, Customs And Culture, London, Chap- man@Hall
• GÖKYAY, Orhan Şaik (2006), Dede Korkut Hikâyeleri, İstanbul, Kabalcı Yayınları
• HASSAN, Ümit (2009), Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler Ankara. Doğu Batı Yayınları
• MANHHOL-UN Niuça Tabça(1995), Moğolların Gizli Tarihi, Çev. Ahmet Temir, Ankara, Türk Tarih Kurumu
• İNAN,Abdulkadir(2000),Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara, Türk Tarih Kurumu
• İSAKOV Baktıbek(2009), XVII. Ve XIX yüzyıllarda Kırgızların Sosyal Ve Ekonomik Tarihi Sayak Uruusu(Boyu), Bişkek. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları
• KAFESOĞLU, İbrahim (1992), Türk Milli Kültürü, İstanbul, Boğaziçi Yayınları
• LIPSON, Leslie(2005), Siyasetin Temel Sorunları, İstanbul,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• MONTANARI, Massimo (1995), Avrupa’ da Yemeğin Tarihi, Çev: Mesut Önen-Biranda Hinginar-İstanbul Afa Yayıncılık
• NEMETH, Gyula (1962), Atilla ve Hunları. Çev: Şerif Baştav. Ankara. Ankara Üniverstesi Dil Ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları sayı:106
• ÖNAL, Mehmet Naci (2009), “Kutsalın Türk Kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik”, Millî Folklor, S. 84, s. 57- 72
• ÖĞEL, Bahaeddin (1982), Türk Mutfağının Gelişmesi ve Türk Tarihi Gelenekleri, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Kültür Turizm Bakanlığı, Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara s.15–18
• RASONYI, Laszlo (1993), Tarihte Türklük, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları,
• STANDAGE, Tom (2005), Altı Bardakta Dünya Tarihi, Çev. Ahmet Fethi, Merkez Kitapları, İstanbul
• SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet (2009), “Eski Türklerde Devlet Meclisi “Toy” Üzerine Düşünceler” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt: 28 Sayı: 45,  s. 1-11
• ÜLKEN, Hilmi Ziya(2004), Türk Tefekkürü Tarihi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları
• ÜNSAL, Artun(2008), “Siyasi Güç, Statü, Meşruiyet, İtaat Ve Otorite Mücadelesinin Göstergesi Olarak Yemeğin Sembolizmi”, Türk Mutfağı, Ed. Özge Samancı. Ahmet Bilal Arslan Ankara. Kültür ve Turizm Bakanlığı s. 179-195