ÇOCUK SAHİBİ OLMAK İÇİN DİNSEL-SİHİRSEL BİR UYGULAMA: IRK ATMA OCAĞI TAKMAK KÖYÜ-ELİF İSKEÇE ÖRNEĞİ

Yıl 2012, Sayı: 63, 297 - 310, 15.01.2013

Sami Kılıç

Öz

Türk toplumunda evlenmek ve çocuk sahibi olmak toplumsal ve kültürel yönden önemli bir olgudur. Bu nedenle yeni evlenen çiftlerin üzerinde, özellikle de kırsal alanlarda, çocuk sahibi olmaları yönünde büyük bir baskı ve beklenti bulunmaktadır. Evlilikten sonra hamileliğin gecikmesi genellikle çocuğu olmayan kadınları, tıbbi tedavi yöntemlerine müracaatın yanı sıra birtakım halk hekimliği uygulamaları ve dinsel-sihirsel nitelikteki pratikleri yapmaya sevk etmektedir. Uşak ili Eşme ilçesine bağlı Takmak köyünde çocuğu olmayan veya doğum sonrası çocuğu ölen kadınlar, çocuklarının olması veya yaşamaları için ırk atma ocağına başvurmaktadırlar. Genel karakteristiği dinsel-sihirsel nitelikte olan ırk atma ocağı, öncelikle çocuk sahibi olmak isteyen kadınların hangi yöntemler ile çocuk sahibi olacaklarının tespitini, sonra da tespit edilen yöntemlerin uygulanmasını ihtiva etmektedir. Bu araştırmanın konusunu, günümüzde Takmak köyünde ırk atma ocağı olan Elif İskeçe’nin uygulamalarının tasviri ve tahlili oluşturmaktadır. Makale verileri, katılımlı gözlem ve derinlemesine mülakat teknikleriyle elde edilmiş ve deskriptif metot kullanılarak dinler tarihi açısından değerlendirilmiştir. Böylece Takmak köyünde ırk atma ocağı ve buna bağlı olarak yapılan uygulamaların gelecek nesillere aktarılması ve Türk kültürüne katkı sağlanması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Takmak köyü, Irk atma ocağı, Elif İskeçe, Yunus Dede, Karaca Ahmet Dede, Dedeye bağlanma

A RELIGIOUS AND MAGICAL APPLICATION TO HAVE CHILDREN: THE IRK ATMA OCAK EXAMLE OF TAKMAK VILLAGE -ELIF ISKECE

Öz

Getting married and having children are a communal and cultural facts. That’s why especially in rural areas, there is a big pressure and expectation upon new married couples to have children. Elongation of this period forces especially female childless couples to consult some folk medicine and religious-magical methods apart from methods of medical tretment. The childless women and women whose children die after the birth in Takmak village of EşmeUşak refer to the system of Irk atma to have children and so that they children might live. The ırk atma system which is generally based on religious and magical methods and includes the sort of the women desire to have children. The subject of our article includes description and analysis of Elif Iskeçe’s ırk atma ocağı in Takmak village. The datum of the article were obtained via participant observation and in depth interview technique and they were assessed in terms of history of religions by using descriptive method. With this study, we aimed to contribute to the Turkish culture by transferring these applications to the future generations which are held in Takmak village with the ırk atma ocağı.

Anahtar Kelimeler

Takmak village, The Irkatma ocağı, Elif İskeçe, Yunus Dede, Karaca Ahmet Dede, Being bounded to Dede

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan, Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Ankara 1974.
• Arık, Durmuş, Azerbaycan Türklerinin Dini Tarihi ve Halk İnanışları, Ankara 2005.
• Artun, Erman, Türk Halk Bilimi, İstanbul 2010.
• Arvas, Abdulselam “Âşıklar ve Türk Dolaçlama Sanatının Tarihî-Tipolojik Menşei”, KırgızistanTürk Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22, Kırgızistan 2009.
• Atmaca, Veli, Tarih Boyunca Hastalık Algılamasında Dua Şifa İlişkisi, İstanbul 2011.
• _____, Tarih Boyunca İnanç ve Tıp, Ankara 2009.
• Aytürk, Nihat-Altan, Bayram, Türkiye’de Dini Ziyaret Yerleri, Ankara 1992.
• Divanü Lûgat-it-TürkTercümesi C. I, III, Çev. Besim Atalay, Ankara 1992.
• Eliade, Mircea, Şamanizm, Çev. İsmet Birkan, Ankara 1999.
• Fuzuli Bayat, “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın Şamanlar Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Kadın Araştırmaları Özel Sayısı C. 3, Sayı: 13, Yıl : 2010, Ordu/Türkiye.
• Günay, Ünver-Güngör, Harun- Kuzgun, Şaban vd., Kayseri ve Çevresinde Ziyaret ve Ziyaret Yerleri, Kayseri 1996.
• Günay, Ünver-Güngör, Harun, Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dinî Tarihi, İstanbul 2007.
• İnan, Abdulkadir, Eski Türk Dini, İstanbul 1976.
• _____, Makale ve İncelemeler I-II, Ankara 1998.
• _____, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara 1995.
• Kafesoğlu, İbrahim, Eski Türk Dini, Ankara 1980.
• _____, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1991. Kuran-ı Kerim.
• Orkun, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Ankara 1987.
• Öğel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi I, Ankara 1993.
• Örnek, Sedat Veyis, Budun Bilim Terimleri Sözlüğü, Ankara 1973.
• _____, Geleneksel Kültürümüzde Çocuk, Ankara 1979.
• _____, Türk Halk Bilimi, Ankara 2000.
• Pertev Naili Boratav, Türk Halk Bilimi II 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul 1973.
• Polat, Kemal, Beşikten Mezara Kırgız Türklerinde Gelenek ve İnanışlar, Ankara 2008.
• Selçuk, Ali, Tahtacılar, İstanbul 2004.
• Tanyu, Hikmet, Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri, Ankara 1967.
• _____, “Büyü” T.D.V. İslam Ansiklopedisi C. 6, İstanbul 1992.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara 2009.
• Zaripova Çetin, Çulpan, Tatar Türklerinin Gelenek ve Görenekleri, Ankara 2009.