HATİP ZÂKİRÎ HASAN EFENDİ’NİN NÜHÜFT MAKAMINDAKİ İMAM HÜSEYİN MERSİYESİ

Yıl 2013, Sayı: 66, 239 - 254, 09.07.2013

Gülçin Yahya Kaçar

Öz

Bu çalışmada, XV. yüzyılın ilk yarısında yaşamış büyük alim, şeyh ve mutasavvıf Yazıcıoğlu Mehmet Efendi ? – 1451 tarafından kaleme alınmış ve Halvetiyye dergâhına mensub zâkirbaşı Hatîb Zâkirî Hasan Efendi Foça 1545?-İstanbul 1623 tarafından bestelenmiş olan Nühüft makamındaki “İmam Hüseyin Mersiyesi”nin beste analizi yapılmıştır. Güfte, Yazıcıoğlu’nun önemli eseri Muhammediye’nin ikinci bölümünde yer alan “Vefâtü’l-Hasan ve’l Hüseyin” adlı elli dört beyitten oluşan Kerbela mersiyesinden alınmıştır. On mısra ve beş beyit olarak bestelenmiş olan Mersiye’de Hazreti Hüseyin ve Ehli Beyt’in Kerbela’da şehit edilmeleri üzerine hissedilen acı ve Ehl-i Beyt’e karşı olan sevgi ve muhabbet ifade edilmiştir. Nühüft makamının seyri kullanılırken nağmelerdeki hüzünlü, duygulu yakarış da güftenin anlamı ile paralellik göstermektedir. İmam Hüseyin Mersiyesinin iki farklı nüshası bulunmaktadır. Birincisi Dr. Suphi Ezgi 1869-1962 tarafından Durak Evferi usulünde diğeri Ahmet Hatipoğlu d.1933 tarafından usulsüz olarak yazılmış nüshalarıdır. Günümüzde Ahmet Hatipoğlu’nun tashih ettiği notanın kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışma, Türk din musikisinin önemli bestekârı Hatip Zâkirî Hasan Efendi’nin Nühüft makamındaki İmam Hüseyin Mersiyesi’nin Ahmet Hatipoğlu tarafından notaya alınan nüshası üzerinden musiki yönüne ışık tutmak amacı ile yapılmıştır. Çalışmada mersiyenin hem form, makam, usul analizleri yapılmış hem de Türk musikisinin dokuz yüz yıllık makamı olan Nühüft makamının kullanımı ile ilgili sonuçlara varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mersiye, Nühüft makamı, Hz. Hüseyin, Yazıcıoğlu Mehmet Efendi, Hâtib Zâkirî Hasan Efendi, Ehl-i Beyt

IMAM HÜSEYIN ELEGY OF HATIP ZÂKIRÎ HASAN EFENDI IN NÜHÜFT MANNER

Öz

his study is related to the analysis of the composition of “Imam Hüseyin Elegy” written by the great theologian and philosopher of the XVth century Yazıcıoğlu Mehmet Efendi and composed by Hatîb Zâkirî Hasan Efendi from Halvetiyye temple in Nühüft Manner. This was taken from Kerbela elegy which was formed by 54 couplets named as “Vefâtü’l-Hasan ve’l Hüseyin” from the second part of his master work Muhammediye. The elegy expresses the pain felt after the martyrdom of Hüseyin and the Ehli Beyt holly people and the respect felt towards them. Nühüft manner shows parallelism with the lyric with its sad and sentimental lamentations. There are two different notations of Imam Hüseyin’s Elegy. The first was written by Subhi Ezgi 1869-1962 in with Durak Evfer tempo while the other copy was written by Ahmet Hatipoğlu d.1933 without rhythm. Today, the note which is amended by Ahmet Hatipoğlu has been used. This study has been conducted to shed light on the Imam Hüseyin’s Elegy which was composed by the important composer music of Turkish religious preacher Zakir Hasan and noted by Ahmet Hatipoğlu. In this study both the elegy of form, manner, rhythmic features have been analyzed and the conclusions have been reached regarding the use of Nühüft manner which has existed for nine hundred years in Turkish Music.

Anahtar Kelimeler

Elegy, Nühüft manner, St. Hüseyin, Yazıcıoğlu Mehmet Efendi, Hatib Zâkirî Hasan Efendi, Ehl-i Beyt

Kaynakça

• ATEŞ, E. (1999). Türk Din Mûsikîsinde Hatip Zâkiri Hasan Efendi’nin Hayatı ve Eserleri. YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi. Isparta: SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• CAN, H. (1974). “İslami Ayların Mûsikîsi” Mûsikî Mecmuası Dergisi, 294:19-21
• DEVELLİOĞLU, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügât,Ankara: Aydın Kita- bevi.
• HATİPOĞLU, A. (1983). Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Türk Mûsikîsi Prozodisi. Ankara: TRT Yayınları.
• HATİPOĞLU, E. (2012). Mevlevî Ayinler -Makamlar ve Geçkiler. Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• LEVENDOĞLU, O. (2002). XIII. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makam- lar ve Değişim Çizgileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: G.Ü.Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• ÖZALP, N. (1992). Türk Mûsikîsi Beste Formları. Ankara: TRT Yayınları.
• ÖZKAN, İ. H. (2006).Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Kudum Velveleleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ÖZTUNA, Y. (1990). Türk Müziği Ansiklopedisi. Ankara;Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TAHSİN, H. (2012). Gülzâr-ı Mûsikî, çev: Gülçin Yahya Kaçar, Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• YAVAŞCA, A. (2002). Türk Mûsikîsinde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları. http://www.Msxlab.org/ Yazicizade Mehmet Kim- dir, Erişim Tarihi:20.07.2012.