ALEVİ BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNÜN MÜZİKSEL KODLARI

Yıl 2011, Sayı: 60, 219 - 244, 03.12.2011

Seyit Yöre

Öz

Müzik, bütün inançlarda dinsel söylem ve uygulamalara eşlik eden etkili bir soyut araç olarak ortaya çıkar. Bilindiği gibi, Alevi-Bektaşi kültüründe de müzik dinsel temelli bir olgudur. Alevi-Bektaşi kültürünü ve inanç sistemini temsil eden, içinde müziği barındıran veya doğrudan müziğe dair bazı unsurlar vardır. Bu unsurlar Alevi-Bektaşi müzik kültürüne özgü formlar, modlar, çalgılar, yaratım ve seslendirme özellikleri olarak sayılabilir. Bu unsurlar genel olarak belirli bir standart içinde var olsa da, bölgesel farklılıkları da bulunmaktadır. Yapılan ön araştırmada Alevi-Bektaşi müzik kültürünü temsil eden kodlar ve bunların yapısal özellikleri üzerine analitik çalışmaların olmadığı görülmüş ve bu çalışma ortaya çıkarılmıştır. Bu araştırmada, bu müziksel unsurlar incelenmiş, etnomüzikoloji disiplini ve nitel araştırma modelinde kaynak tarama, içerik analizi ve müzik analizi teknikleriyle ortaya çıkan bulgular kodlanarak tanımlanmıştır. Yapılan araştırma sonucunda, bu müziksel kodların yaratıcı/seslendirici, yaratım şekli, çalgı, form, makam, mekân gibi kavramlar altında olduğu tespit edilmiş, ortaya çıkan kodlar tanımlanmış, müziksel analizi yapılmış, notalarla örneklendirilmiş ve sonuçta tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevi-Bektaşi, Kültür, Müzik, Kodlar

THE MUSICAL CODES OF ALEVİ-BEKTASHI CULTURE

Öz

Music is an effective abstract means which accompanies religious expressions and practices in all the beliefs. It is known that music is a religious-based phenomenon in Alevi-Bektashi culture. Some musical elements symbolised Alevi-Bektashi culture and their belief system. These elements are forms, modes, instruments composition and performance of AleviBektashi musical culture. Even though these elements have in general certain standarts, there are also regional differences in the elements. Preliminary research showed that there are not analytic studies on the codes of Alevi-Bektashi musical culture and their structural features, and so this research has been done. In this research, it was investigated the musical elements of Alevi-Bektashi culture, and the findings of the research emerged by literature survey, content analysis, and musical analysis in ethnomusicology discipline and qualitative research model. So the findings were coded and identified. The musical codes of Alevi-Bektashi culture were represented by the concepts of creator/performer, creation method, musical instrument, form, maqam, and place. The codes were defined, analyzed as a musical, exemplified with the notes, and discussed in the result

Anahtar Kelimeler

Alevi-Bektashi, Culture, Music, Codes

Kaynakça

• AKDOĞAN, Bayram (2002): “Din Görevlilerine Musiki Eğitimi Verilmesi Hakkında Örnek Bir Metot”, AÜİFD, XLIIL (2), 315-353.
• ------------------------- (2003): “Türk Din Musikîsinin Anadolu’da Doğuşu ve Tarihî Seyri Hakkında Bazı Mülahazalar”, AÜİFD, XLIV (1), 345-371.
• AKTAŞ, Hacer (2006): Osmanlı’da Mübarek Gün ve Gecelerde Dinî Mûsiki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ASLANOĞLU, İbrahim (1999): “Türabi Ocağı Dedeleri İle Söyleşi”, Hacı Bektaş Veli Dergisi, (11), 1-26. http://www.hbektasveli.gazi.edu.tr/dergi_dosyalar/11-93-108.pdf. 20.07.2010.
• ARTUN, Erman. (2000): “Günümüz Adana Âşıklık Geleneği Âşıklarından Âşık Kederinin Alevi-Bektaşi Edebiyatındaki Yeri”, 1. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri, 27-28 Nisan, Ankara.
• ATLI, Ahmet (2005): Türk Din Mûsikisinde Bektaşî Nefeslerinin Yeri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üzerine”, Türk Halk Müziği’nde Çeşitli Görüşler, der. Salih Turhan, Ankara, Kültür
• Bakanlığı Yayınları.
• ÖZBEY, Ömer (2008): Âşık Aşur Uygur’un Hayatı-Sanatı ve Eserleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, G. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZTÜRK, Mustafa (Mart-Ağustos 2009): “Aleviliğin/Alevilerin Kur’an Tasavvuru”, Dem Dergi, 6, 10-15.
• SARISÖZEN, Muzaffer (1963): Türk Halk Musikisi Usulleri. Ankara.
• TAŞĞIN, Ahmet (Temmuz-Ağustos 2002): “Ayet’ten Nefese: Alevi -Bektaşi Edebiyatında Dönüşüm”, Yol Dergisi, 18, 28-43.
• TDK. Büyük Türkçe Sözlük. http://www.tdkterim.gov.tr/bts/. 10-30.07.2010.
• TRT NOTA ARŞİVİ. “Türk Halk Musikisi Arşivi”, http://www.trtnotaarsivi.com/thm.php. 10-30.07.2010.
• TÜRK MÛSİKÎSİ (2008): “İlahiler”, http://www.turkmusikisi.com/nota/ilahiler.htm. 10- 30.07.2010.
• TÜRKÜ SİTESİ (1999). http://www.turkuler.com/nota/turkuler.asp. 10-30.07.2010.
• ÜNAL, Refik (2000): “Türk Halk Musikimizde Bağlama Düzenleri”, Türk Halk Müziği’nde Çeşitli Görüşler içinde. Der. Salih Turhan, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• YENİTERZİ, Emine (1989): Divan Şiirinde Na’t, Yayımlanmış Doktora Tezi, Konya, S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YILDIRIM, Ali ve Hasan ŞİMŞEK (2004): Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• YILMAZ, Mehmet Yalçın (2006): Türk Din Musikisinde Mersiyeler ve Mersiyehanlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YÖRE, Seyit (2000): “Türkiye’de Halk Müziğinin Çeşitliliği ve Yapısı Üzerine”, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, (313), 39-46.
• ---------------- (2010): Ahmed Adnan Saygun’un Çoksesli Müzikte/Türk Çoksesli Müziği’nde Ulusalcılık Görüş ve Yönlerinin Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YÜCEL MÜZİK (2002): “Nota Arşivi”, http://www.neyzen.com/ney_ilahiler.htm.10- 30.07.2010.