OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDE ANTAKYA VE İSKENDERUN NUSAYRÎLERİ 19. YÜZYIL

Yıl 2010, Sayı: 54, 79 - 110, 28.01.2013

Selahattin Tozlu

Öz

Bu çalışmada Antakya ve İskenderun arasında yaşayan Nusayrîler ele alınmaktadır. Bu sahada Antakya, İskenderun, Süveydiye Samandağ ve Arsuz yerleşmelerinde Nusayrîler yaşamaktadır. Tamamıyla belgesel olan bu etüt, 19. yüzyıl belgelerinden oluşmaktadır. Nusayrîler, Sünnilerle birlikte cami ve mescitlere girmek ve halk nazarında Sünniler gibi görülmek istiyorlardı. 19. yüzyılın son otuz yılında sürekli dilekçeler vererek Sünnileştiklerini ve bunun kabul edilmesini arzu ediyorlardı. Devletin hiçbir kademesinde olumsuz karşılanmayan bu istek, devamlı “yerel muhalefet” ile karşılaştı. Nusayrîlerin bu isteklerinin gereği ancak II. Abdülhamid zamanında yerine getirilebildi. Bu devirde belirlenen büyük Nusayrî köylerine iptidai mektepleri yapıldı ve Nusayrî çocukları eğitildi. Bu makalede Nusayrîler diğer başka ilişkileriyle de ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Antakya, İskenderun, Süveydiye (Samandağ), Arsuz, Nusayrî, Nusayrîlik, 19. Yüzyıl, II. Abdülhamid

THE NUSAIRIS OF ANTIOCH AND ALEXANDRETTA IN OTTOMAN ARCHIVE DOCUMENTS 19th CENTURY

Öz

The Nusairis living in and around Antioch and Alexandretta are examined in this article. The area includes Antioch, Alexandretta, Seleucia, and Arsuz where Nusairis settled. This documentary study handles 19th century documents. Nusairis were inclined to resemble Sunnis by joining mosques and Islamic holy places. They continuously sent applications to be accepted as Sunnis in the last 30 years of the 19th century. Although these applications were never refused by the State authorities, they were resisted by regional opposition. The aim of converting in to Sunniism was yet achieved in the reign of Abdulhamid II. The schools were established in the large Nusairi villages in this era, and their children were educated. The Nusairis in this era are also evaluated from various angles in this research

Anahtar Kelimeler

Antioch, Alexandretta, Seleucia, Arsuz, Nusairi, Nusairism, 19th century, Abdulhamid II

Kaynakça

• Bu makalede kullanılan belgeler için bkz. Ali Sinan Bilgili-Selahattin Tozlu-Uğur Akbulut- Naim Ürkmez (2010), Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nusayrîler, Ankara, Gazi Üniversitesi
• Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yay. Ancak, bu kitapta olmadığı hâlde makalede işaret edilen belgeler şunlardır: BA, DUİT:145/86 (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dosya Usulü İrade Tasnifi). BA, ML.CRD, 1700 (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti Ceride Odası Defterleri).
• AOC/1894, Annuaire Oriental du Commerce, Contantinople.
• AOC/1896, Annuaire Oriental du Commerce, Contantinople.
• AOC/1898, Annuaire Oriental du Commerce, Contantinople.
• BAM/1295, Berlin ve Ayastefanos Muâhedeleriyle İngiltere İttifâknâmesi, İstanbul.
• Broquiére, Bertrandon de la (2000), Bertrandon de la Broquiére’in Denizaşırı Seyahati, edt.
• Ch. Schefer, sunuş: Semavi Eyice, çev. İlhan Arda, Eren Yay., İstanbul. et-Tavîl, Muhammed Emin Gâlib (1924), Târîhi’l-‘Aliviyyîn, Beyrut.
• Hartmann, Martin (1894), “Das Liwa Haleb (Aleppo) und ein Teil des Liwa Dschebel Be- reket”, Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft, XXIX, s. 142-188 ve ikin- ci kısmı aynı dergide s. 475-550.
• HS/1316, Salnâme-i Vilâyet-i Haleb, Haleb.
• HS/1318, Salnâme-i Vilâyet-i Haleb, Haleb.
• HS/1321, Salnâme-i Vilâyet-i Haleb, Haleb.
• HS/1326, Salnâme-i Vilâyet-i Haleb, Haleb.
• HVİT (1940) Hatay Vilayeti Mektupçuluğu, Hatay Vilayeti İdare Taksimatı 1940, Yenigün Basımevi, Antakya.
• İbnü’l-Esir (1985), el-Kâmil fi’t-Târih, II, çev. M. Beşir Eryarsoy, rdk. Mertol Tulum, Bahar Yay., İstanbul.
• Jessup, Henry Harris (1910/II), Fifty-Three Years in Syria, II, London, Edinburgh, New York, Toronto.
• Karaca, Ali (1993), Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa (1838-1899), Eren Yay., İstanbul.
• Langlois, Victor (1861), Voyage dans le Cilicie, et dans les Montagnes du Taurus, exécute pendant les années 1852-1853, Paris.
• MNS/1317, Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, İstanbul.
• MNS/1321, Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, İstanbul.
• Nakib, Bülent (2004), Antakya Ağzı -Dilbilgisi ve Sözlük-, Hatay Folklor Araştırmaları Der- neği Yay., Antakya.
• Özonur, Şebnem (2008), Antakya Haçlı Prinkepsliğinin Sonu, Marmara Üniv., Yüksek Li- sans Tezi, İstanbul.
• Tozlu, Selahattin (2007), “Antakya ve Çevresi Türkmenleri Hakkında Bazı Notlar (Büyük Selçuklulardan Osmanlılara Kadar)”, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bi- limler Dergisi, VII/39, Aralık 2007, Erzurum, s. 145-161.
• Tozlu, Selahattin (2009), Antakya (Hatay) Tarihi Bibliyografyası, Fırat Üniversitesi Orta
• Doğu Araştırmaları Merkezi Müdürlüğü Yayını, Elazığ. Walpole, Frederick (1851/III), The Ansayrii (or Assassins), with Travels in the Further East, in 1850-51, Including A Visit Nineveh, III, London.