SEBEP VE SONUÇLARI BAKIMINDAN OLCAYTU SULTAN’IN ŞİÎLİĞİ

Yıl 2012, Sayı: 64, 115 - 128, 25.02.2013

Hanifi Şahin

Öz

İlhanlı Devleti, Cengiz Han’ın Torunu Hülâgû Han tarafında İran’da kurulmuş bir Moğol Devletidir. Bu devlette Gâzân Hân’a kadar dinlerin yerine Moğol geleneklerinin etkisi daha fazladır. Teküder’le başlayan İslamlaşma süreci İlhanlı toplumunda gerekli karşılığı bulmamıştır. Bunun nedenleri arasında dönemin şartları ve Ahmet Teküder’in zayıf kişiliği vardır. Gâzân Hân’la birlikte İlhanlı hayatında İslam’ın etkisi söz konusudur. Gâzân’ın toplumu oluşturan tüm unsurlarla yakın ilişki içerisinde olması, Islam mezhepleri arasında çatışmaların çıkmasını engellemiştir. Yedi yaşına kadar Budist olarak yaşayan Olcaytu, vaftiz edilerek Hristiyan olmuştur. Olcaytu son olarak İslam’ı tercih etmiştir. Olcaytu, İslam mezhepleri arasındaki tartışmalardan sonra Şiîliği mezhep olarak seçmiştir. Olcaytu’nun Şiîliği mezhep olarak seçmesi, hutbelerin ve ezanın yapısında Şiîliğin öngördüğü değişikliklerin yapılmasına neden olmuştur. Bu durum, tarihte ilk defa, Şiîliği devletin remi mezhebi haline getirmiştir. Olcaytu’nun Şiîliği mezhep olarak tercih etmesinde birden çok unsurun etkili olduğu görülmektedir. Bu nedenle onun mezhep değişikliği sadece dini gerekçelerle izah edilmemelidir. Aksine, siyasetin de içinde olduğu, diğer başka gerekçeleri de dikkate almak gerekmektedir. Bu makale, Olcayutu’nun Şiîliğe geçiş gerekçelerini ve sonuçlarını incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şiîlik, Olcaytu, İlhanlılar, Allame Hilli, Ehl-i Beyt, Seyyid

SHIISM OF OLCAYTU THE SULTAN IN TERMS OF ITS REASONS AND RESULTS

Öz

Ilkhanids is a state of the Mongol that was established by Hulagu Khan, the grandson of Genghis Khan, in Iran. Until the reign of Ghazan Khan, the Mongol traditions were influential rather than religions. The process of Islamization that began with Ahmad Tekudar, did not find enough reaction for the Ilkhanid society. The conditions of the reign and Tekudar’s weak personality had been effective in this situation. The influence of Islam began in the reign of Ghazan. His close relationship with all the elements that make up society, prevented the conflict between Islamic sects. Öljeitu lived as a Buddhist until the age of seven. After that He was baptised. Later he converted to Islam. After the discussions between the Islamic sects, he chose Shiism as a sect. Oljeitu’s sect situation had led to changes provided by Shi’ism in the structure of khutba sermon and azan. This had resulted in Shi’ism’s being as the official sect of the state for the first time. There exist multiple elements about Öljaitü’s Shi’sm. So, the Öljaitü’s Shi’sm should not be explained only by religious reasons. This article aims to review reasons and results of Öljaitü’s transition to Shi’ism

Anahtar Kelimeler

Shi’isim, Öljaitü, Ilkhanids, Allama al-Hillī, Ahl al-Bayt, Sayyid

Kaynakça

• AMİLÎ, A. Kevrânî. (2006). Keyfe Redde’ş-Şiatu Gazve’l-Moğul, Kum.
• Arnold Thomas W. (1970). ed-Da’ve ile’l-İslam Bahs fî Târîhi Neşri’l-Akâideti’l-İslamî, Arapça’ya çev. H. İbrahim Hasan, Kahire.
• AŞTİYANÎ, Abbas İkbal. ( ts). Târih-i Mufassal-i İrân: ez Sadr ı İslam tâ İnkiraz-ı Kâçariyye, Tehran: Kütübhâne-i Hayyâm.
• BENÂKETÎ, Ebu Süleyman Fahruddîn Dâvud. (1348/1930). Ravzatü Üli’l- Elbâb fi M‘arifeti’t- Tevârih ve’l- Ensâb, nşr, Ca‘fer Şiar, Tahran.
• BOZKUŞ, Metin (2003). Büveyhîler ve Şiîlik, Sivas.
• BROWNE, E. Granwille (1960). Ez Sa‘di ta Câmi: Tarih-i Edebi İran‘Asr-ı İstila-yı Moğol ve Tatar, çev. Ali Asgar Hikmet, Tahran: Çaphane-i Dânişgâh.
• CA’FERİYAN, Resûl. (1420). eş-Şîa fî İran: Dirâsatun Târihiyye Mine’l-Bidâye Hatte’l- Karni’t-Tâsi’el-Hicrî, Arapçaya çev. Ali Haşim el-Esedi, Meşhed.
• Behmen Kerîmî, Tahran.
• SPULER, Bertold, (1987). İran Moğolları: Siyaset İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara.
• SUYUTÎî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (1989). Târihü’l-Hulefâ, Beyrut.
• SÜMER, Faruk (1999). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, TTK, Ankara.
• ŞAHİN, Hanifi. (2009). “Ehl-i Beyt Siyaset İlişkisi (İlhanlılar Dönemi)”, Ekev Akademi Der- gisi, 13 (41): 91-103
• ŞİRBÎNÎ, Şemseddin el-Hatîb Muhammed b. Ahmed el-Kâhirî (1998), Müğni’l-Muhtâc ilâ Ma‘rifet-i Meâni’l-Elfâzi’l-Minhâc, Beyrut: Dâru’l-Marife.
• ŞÜŞTERÎ, Kadı Nurullah (1945). Mecâlisü’l-Mü’minîn, Kitâbfuruş-i İslamiyye, Tahran.
• TURAN, Osman (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesîkalar, , TTK, Ankara.
• TÜNÜKABÛNÎ, M. Muhammed. (1396). Kısasü’l-‘Ulemâ, Tahran.
• UYAR, Mazlum. (2000-2001), “Safevîler Öncesi İran’da Tasavvuf ve Safevî Devletinin Or- taya Çıkışı”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 2 (7-8): 85-98.