THE MUSHAFS ATTRIBUTED TO HZ. ALI: RESEARCH IN TERMS OF BELONGING

Yıl 2022, Sayı: 104, 197 - 209, 03.12.2022

Fatih Cankurt

Öz

"The gate of science" Hazrat Ali is one of the people who have an important place in the history of Islamin many ways. The name of Hazrat Ali, who was from the family of the Prophet and was one of the leadingscholars and scribes of revelation, has been included in many discussions. In addition to the fact that he shouldhave the priority in the office of the head of state (caliphate), he has even been the subject of false claims thatprophecy is his right, especially given by Shia sources. One of the current issues about Hazrat Ali throughouthistory is the mushafs attributed to him. It is generally accepted that Ali wrote a mushaf that belonged to him.As a result of this acceptance, there are mushafs claimed to have been written by Hazrat Ali in many Islamiccities today. While some of these are complete mushafs, others contain some parts of the Qur’ān as a piece ofmushaf. Whether these mushafs belong to Hazrat Ali is one of the problems that are of interest to Muslims andtherefore need to be investigated. In accordance with the assumption that it is a mushaf belonging to HazratAli, introductory information about this mushaf is given in some sources. In this study, which is prepared onthe basis of the information given about Hazrat Ali's mushaf, TMSK 2, TMSK 29 and TİEM 458 mushafs,along with the San'a copy attributed to Hazrat Ali, are examined in terms of attribution to him. In the study,first of all, technical and introductory information about the mushafs, which are important because each ofthem was written in early periods, is given. In the second part, it has been determined what kind of informationis given about the mushaf written by Hazrat Ali in the sources and which features are included. In the last part,considering these features, four mushafs were examined and it was tried to determine whether the mushafscomply with the mentioned features. On this occasion, the issue of attributing the mushafs to Hazrat Ali hasbeen tried to be clarified and the question marks on the subject have been resolved. As the details are statedin the content of the study, as a result of this research, it has been concluded that there is no harmony betweenthese historically important mushafs and the features mentioned about the mushaf written by Hazrat Ali, andit is not possible for these mushafs to belong to Hazrat Ali.Keywords: The Qur’ān, Qur’ān Recitation, Mushaf, Hazrat Ali, Shia.

HZ. ALİ MUSHAFLARI: NİSPET AÇISINDAN İNCELENMESİ

Öz

“İlmin kapısı” Hz. Ali, pek çok açıdan İslâm tarihinde önemli yere sahip sahâbîlerden biridir. Hz. Peygamberin ehl-i beytinden, önde gelen kurrâ sahâbîlerden ve vahiy kâtiplerinden biri olan Hz. Ali’nin ismi pek çok tartışmanın içerisinde yer almıştır. Halifelikte önceliğin ona ait olması gerektiğinden -özellikle şîî kaynakların yer verilen- peygamberliğin ona verilmesi gerektiğine varıncaya kadar mesnetsiz birçok iddiaya konu olmuştur. Bunun yanında kendisine nispet edilen mushaflar, Hz. Ali hakkındaki güncel kalabilmiş konulardan biridir. Hz. Ali’nin şahsına ait bir mushaf imla ettiği genel kabule uygun olan bir bilgidir. Bu kabule binaen bugün birçok İslam beldesinde Hz. Ali tarafından yazıldığı iddia edilen mushaf/mushaflar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları eksiksiz, tam bir mushaf niteliğinde iken bazıları ise mushaf cüzü vasfında Kur’ân’dan bazı parçaları içermektedir. Bu mushafların gerçekten Hz. Ali’ye ait olup olmadığı merak celbeden, bu sebeple vuzuha kavuşturulmaya muhtaç mevzulardandır. Hz. Ali’ye ait bir mushaf olduğu kabulüne istinaden bazı kaynaklarda mushaf hakkında tanımlayıcı bilgilere, mushafın niteliklerine yer verilmiştir. Hz. Ali mushafına dair serdedilen mezkûr bilgiler esas alınarak hazırlanan bu çalışmada, Hz. Ali’ye atfedilen San‘a nüshası yanında, TMSK 2, TMSK 29 ve TİEM 458 numaralı mushaflar nispeti yönüyle incelenmektedir. Çalışmada öncelikle her biri erken dönemlere ait olması hasebiyle önem arz eden mushaflar hakkındaki teknik ve tanıcı bilgilere yer verilmiştir. İkinci kısımda, kaynaklarda Hz. Ali’nin yazdığı belirtilen mushaf hakkında ne gibi bilgiler verildiği tespit edilmiştir. Son kısımda ise zikredilen bu bilgiler dikkate alınarak dört mushaf tetkik edilmiş, mushafların mezkûr niteliklere uyum sağlayıp sağlamadığı saptanmaya çalışılmıştır. Bu vesileyle mushafların Hz. Ali’ye aidiyeti hususu netleştirilmeye, konu üzerindeki soru işaretleri giderilmeye çalışılmıştır. Detayları çalışmanın içeriğinde de belirtildiği üzere bu araştırma neticesinde, ismi geçen tarihi önemi haiz mushaflar ile Hz. Ali’nin imla ettiği bildirilen mushaf özellikleri arasında mutabakat olmadığı, bu mushafların Hz. Ali’ye nispet edilmesinin mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerîm, Kırâat, Mushaf, Hz. Ali, Şîa

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar. Gunumuze Ulaşan Mesâhif-i Kadime. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2015.
• Altıkulaç, Tayyar. Hz. Ali’ye nisbet edilen Mushaf-ı Şerif (San’a nüshası), İstanbul: IRCICA Yayınları, 2011.
• Altıkulaç, Tayyar. Hz. Osman’a izafe edilen Mushaf-ı Şerif (Türk ve İslam Eserleri nüshası). İstanbul: Turkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2007.
• Altıkulaç, Tayyar. Hz. Osman’a izafe edilen Mushaf-ı Şerif Topkapı Sarayı Müzesi nüshası. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2007.
• Altıkulaç, Tayyar. Hz. Osman’a nisbet edilen Mushaf-ı Şerif (Kahire el-Meşhedü’l- Hüseyni nüshası), İstanbul: IRCICA Yayınları, 2009.
• Altıkulaç, Tayyar. Mushaf-ı Şerif (Biblioetheque Nationale, Paris). İstanbul: IRCICA Yayınları, 2011.
• Altıkulaç, Tayyar. Mushaf-ı Şerif (Tubingen nüshası). İstanbul: IRCICA Yayınları, 2011.
• Altıkulaç, Tayyar. “Hz. Ali ve İlk Mushaf Nushaları”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darülfünun İlahiyat]. sayı: 21, (2012), 5-26.
• Arıtan, Ahmet Saim, “Ciltçilik”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. 7/551-557. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• A’zami, Muhammed Mustafa. Kur’an Tarihi. çev., Ömer Türker - Fatih Serenli, İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Basım, 2018.
• Cankurt, Fatih. Hz. Ali Mushafı. Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• Dani, Ebu Amr Osman b. Said (ö. 444/1053). el-Muhkem fî Nakt’il-Mesâhif. tahk. Izzet Hasan, Dımaşk: Daru’l-Fikr, 1997.
• Demirci, Muhsin. Kur’an Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 9. Basım, 2016.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 4. Basım, 2008.
• Déroche, François. “Manuscripts of the Qurʾān”, Encyclopedia of the Qurʾān. ed. Jane Dammen McAuliffe. C. 3, Boston: 2003, 254-274.
• Deroche, François. Qurans of the Umayyads, Boston: Brill, t.y.
• Déroche, François. The Abbasid Tradition: Qur’ans of the 8th to the 10th Centuries A.D., The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art. London: Oxford University Press, 1992.
• Doğanay, Aziz. “Tezyînât”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. 41/79-83. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Ebul Kasım el-Hûî. el-Beyan fî Tefsîri’l-Kur’ân. yy: Matbaatü’l-Âdâb, 2017.
• Karatay, Fehmi Ethem. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Arapça Yazmalar Kataloğu, Kur’an, Kur’an İlimleri, Tefsirler, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yayınları, 1962.
• Fığlalı, Ethem Ruhi – Kandemir, M. Yaşar. “Ali”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. 2/371-378. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. Beyrut: ts.
• İzmirli İsmail Hakkı: Tarih-i Kur’ân. haz. Melikşah Sezen, Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
• Jeffery; Arthur - Mendelsohn, I. “The Orthography of the Samarqand Qur’ānCodex”, Journal of the American Oriental Society, 62/3 (Sep., 1942), 175-195.
• Kütüköğlu, Mübahat. “Paleografya”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 34/153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2007,
• Maşalı, Mehmet Emin. “Mushaf”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. 31/254. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erkal, Mehmet. “Arşın”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. 3/411-413. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Muhammed b. el-Hasen es-Saffâr el-Kummî. Besairu'd-Derecat. yy. 1984.
• Müneccid, Selâhaddin. Dirasat fî tarihi’l-hatti’l-Arabi münzü Bidâyetihi ila Nihaye. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Cedid, 1972.
• Okumuş, Mesut . "Kur’ân İmlâsının Gelişim Süreci Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 / 17 (Haziran 2010): 5-37 .
• Öztürk, Mustafa. “Hz. Ali ve Hz. Fâtıma’ya Nisbet Edilen Mushafların Mahiyeti”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 6/2 (2006), 15-38.
• Seyyid Alî eş-Şehristânî. Mushafu Emiri’l-Mümininin beyne’l-Münzel ve’l-Müfesser. yy. Daru’l-Berrâk, ty.
• Seyyid Cafer Murtaza. Hakaik-u’l-Hêmme Havle'l-Kur'an'il-Kerim. yy. Daru’s-Safve, t.y.
• Suyûtî, Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr (911/1505). el-İtkân fî Ulûmi’l- Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• Şahin, Seracettin v.d. 1400. Yılında Kur’an-ı Kerim: Türk ve İslam Eserleri Müzesi Kur’an-ı Kerim Koleksiyonu. İstanbul: Antik A.Ş Yayınları, 2010.
• Şen, Ziya. “Hz. Ali’nin Kur’ân’a Yaptığı Hizmetler”, Hazret-i Ali -Sempozyum Bildirileri-, 24-25 Ekim 2007. (2009), 519-532.
• Şen, Ziya. Kur’ân’ın Metinleşme Süreci. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Şen, Ziya. Şîa’nın Kıraatlere ve Kur’ân Tarihine Bakışı. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Şeyhu’l-Müfid Muhammed b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Mesail'us-Serviye.
• Uzun, Yakup. "Mushafların Gelişim Süreci". Tefsir Araştırmaları Dergisi 5/1 (Nisan 2021), 383-425. https://doi.org/10.31121/tader.856889
• Yılmaz, Abdülkadir. Hat Sanatında Satır Sistemi (Sülüs, Nesih, Ta’lik, Rik’a). Erzurum: Atatük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Yusuf Şevki Yavuz, “Müteşabih”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. 32/204. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Zencâni, Ebû Abdullah (ö. 1941). Tarihü’l-Kur’ân Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l- Matbuat, 3. Basım, 1969.
• Zerkânî, Muhammed Abdü’l-Azîm. Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmî’l-Kur’ân. Beyrut: ts.
• Zerkeşî Bedruddin Muhammed b. Abdullah (794/1392). el-Bürhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Mısır: 1972.