Reading Vatan Millet Samatya By Seray Şahiner As A Female Bildungsroman

Yıl 2025, Sayı: 54, 673 - 698, 29.11.2025

Yasin Yavuz

Öz

Seray Şahiner’in Vatan Millet Samatya Adlı Romanını Kadın Bildungsromanı Olarak Okumak

Öz

Seray Şahiner; Gelin Başı, Hanımların Dikkatine ve Hep Yek gibi hikâyelerinin yanı sıra Antabus, Kul ve Ülker Abla gibi romanlarıyla son dönem Türk edebiyatının önemli yazarlarındadır. Şahiner hem hikâyelerinde hem de romanlarında kadınların sosyal hayatta karşılaştıkları sorunları yazıp onların maruz kaldıkları şiddet türlerini vurgulamakta ve kadınların yaşadıkları sorunla mücadele etme yollarını aramaktadır. Onun son romanı olan Vatan Millet Samatya da bu minvalde bir eserdir. Şahiner, Vatan Millet Samatya romanında göçle gelmiş bir ailenin üç kuşak hikâyesini anlatır. Roman 1970’lerde başlar ve 90’ların ortalarına kadar devam eder. Şahiner’in bu romanındaki anlatıcı sabit değildir. İlk anlatıcı Melek’tir. Onun çocukluk ve gençlik dönemlerinin anlatıldığı iki bölümden sonra olgunluk döneminde anne rolüne geçer ve romanı bu defa kızı, İnci anlatır. Son bölümde anlatıcı değişse de Melek’in olgunlaşma süreci ve sonrasındaki izleri açıkça izlenebilir durumdadır. Melek’in yaşamöyküsü pek çok açıdan kadın bildungsromanının özelliklerini taşımaktadır. Vatan Millet Samatya, Melek’in çocukluktan olgunluğa kadar ki sürecini işlemesi bakımından “kadın bildungsromanı” özellikleri içermektedir. Bilindiği üzere kadın bildungsromanı temelde çıraklık ve uyanış anlatıları olarak ikiye ayrılmaktadır. Uyanış anlatısında evlilik bağlarının kopuşu ile başlar ve genelde kaotik bir süreci içerir. Çıraklık anlatıları ise erkek anlatıları gibi kronolojik olup uyanış adımlarını erkekler gibi atarlar fakat onlar gibi toplumla uyuşma yaşamayabilirler. Melek’in süreci, çıraklık anlatısına daha uygundur. O bireysel gelişme gösterse de ataerkil toplumun baskısı sebebiyle toplumla uyuşamaz. Çalışmanın ereği Melek’in uyanış, başka bir deyişle, olgunlaşma adımlarını ve tipini ifade edip toplumla uyuşamama sebebini göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Seray Şahiner , Vatan Millet Samatya , Bildungsroman , kadın bildungsromanı.

Etik Beyan

Makalede bütün akademik etik kurallarına uyulmuştur.

Kaynakça

• ABEL, Elizabeth, Marianne Hirsch ve Elizabeth Langland, “Introduction”, Voyage In: Fictions of Female Development, ed. Elizabeth Abel, Marianne Hirsch ve Elizabeth Langland, Press of New England, Hanover and London 1983.
• ALPMAN, Polat S., “Şiddetin Üç Hâli: Devlet, Düzen, Yurttaş”, Düşünen Siyaset, S.32, 2016, 79-106.
• AYTAÇ, Gürsel, Edebiyat Yazıları I, Gündoğan Yayınları, Ankara 1990.
• BAHTİN, Mihail, Söylem Türleri, çev. Okan N. Çiftçi, Metis, İstanbul 2016.
• BAİRD, Vanessa, Cinsel Çeşitlilik: Yönelimler, Politikalar, Haklar ve İhlaller, çev. Hayrullah Doğan, Metis, İstanbul 2004.
• BEAUVOİR, de Simone, İkinci Cinsiyet, çev. Gülnur Savran, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2019.
• BELGE, Murat. “Türkiye’de Günlük Hayat”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.3., İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
• BERKTAY, Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, Metis, İstanbul 2010.
• DURAN, Zeliha, “Bir Oluşum Romanı Olarak Hiç”, MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C.1, S.2, 2018, 31-42.
• ESEN, Nesrin, “Bildungsromanlarda Kahramanın Sonsuz Yolculuğu”, Söylem Filoloji, C.8, S. 2, 2023, s. 456-494.
• FUDERER, Laura Sue, The Female Bildungsroman in English: An Annotated Bibliography of Criticism, Modern Language Association of America, New York 1990.
• GOLBAN, Petru “An Attempt to Establish a Bildungsroman Development History: Nurturing The Rise of a Subgenre from Ancient Beginnings to Romanticism”, Humanitas, 5, (10), 2017, 111-141.
• GÜRBİLEK, Nurdan. Vitrinde Yaşamak, Metis, İstanbul 2001.
• GÜRLE, Meltem, Ölülerle Konuşmak, İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
• HUYUGÜZEL, Ömer Faruk, Eleştiri Terimleri Sözlüğü, Dergâh Yayınları, İstanbul 2018.
• LABOVITZ, Esther Kleinbord, The Myth of the Heroine: The Female Bildungsroman in the Twentieth Century, Peter Lang, New York 1986.
• MERCAN, Evşen, Tezer Özlü’nün Çocukluğun Soğuk Geceleri ve Yaşamın Ucuna Yolculuk Romanlarını Öz-Anlatımlı Kadın Bildungsromanı Olarak Okumak, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009.
• MILLET, Kate, Cinsel Politika, çev. Seçkin Selvi, Payel Yayınları, İstanbul 1987.
• MORETTİ, Franco, The Way of The World: The Bildungsroman in European Culture. Verso, London 1987.
• PARLA, Jale ve Engin Akarlı, “Roman ve Toplum Sorunları”. Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, (6), 1978, 239-245.
• PARLA, Jale, Don Kişot’tan Bugüne Roman, İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
• RENTZSCH, Julian, “Oluşum Romanı Olarak Huzur”, Bir Güneş Avcısı Ahmet Hamdi Tanpınar, Ed. İbrahim Şahin vd., İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları, 2018, s. 321-328.
• SOYÖZ, Nihan Simge, Cumhuriyet Öncesi Türk Edebiyatında Kadın Oluşum Romanı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2016.
• ŞAHİNER, Seray, Vatan Millet Samatya, Doğan Kitap, İstanbul 2025.
• TUNÇ, Ayfer. Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek: 70’lı Yıllarda Hayatımız, İstanbul 2018.
• UĞUR, Veli, “Seray Şahiner’in Eserlerinde Kadınların Sınır İhlalleri”, Erciyes Akademi, S. 36, 2022, s. 1659-1667.
• ULAŞ SERAY, Fatma, Şahiner’in Eserlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul 2021.
• ULUTAŞ, Ejder, “Ataerkillik”, Toplumsal Cinsiyete Farklı Yaklaşımlar, Ed. Mehmet Fatih Işık, DBY, İstanbul 2022, s. 21-42.
• UMAN, Cansu, Seray Şahiner’in Eserlerinde Cinsiyetlendirilmiş Toplum Eleştirisi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2022.
• UYSAL KOÇ, Duygu, Seray Şahiner’in Yapıtlarında Toplumsal Cinsiyet, Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2021.
• YAVUZ, Yasin, Şiddet Estetiği: Türk Romanında Söylem, Kurgusal İşlev ve Ontik İzlekler (1960-1980), Bengü Yayınları, Ankara 2025.