CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA EDEBİYAT: İSMAİL HABİB'İN TEVFİK FİKRET VE MEHMED ÂKİF ÜZERİNE DÜŞÜNCELERİ

Yıl 2023, Sayı: 50, 381 - 402, 24.12.2023

Muhammet Sani Adıgüzel

Öz

Cumhuriyet Dönemi’nin ilk edebiyat tarihi kitabı İsmail Habib’in “Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi” adlı eseridir. Müellifin bu eseri yazma sebebi Cumhuriyet’in kurucusunun da zımnî teyidiyle Tevfik Fikret’in en büyük şair addedildiği bir anekdottur. Bu kanaati benimsemeyen yazar için Tevfik Fikret’in halis Türkçeden uzak olan dili yeni dönem için uygun değildir. Harf inkılabı sonrası, yeni harflerle basılan ilk eser Tevfik Fikret’in İslam geleneğini reddinin en keskin ifadelerini ihtiva eden Tarih-i Kadim’dir. İsmail Habib bu kez, Tevfik Fikret’in ahlakını, Mehmed Âkif’in ahlak anlayışının karşısında konumlandırarak tasdik eder. İsmail Habib’e göre Fikret anılan şiiriyle Türk şiirine laikliği getiren ve ümmet zihniyetini defeden şair olarak övgüyü hak etmektedir. Mehmed Âkif’in ahlakın temelinin Allah korkusunu olduğu düşüncesi ise İsmail Habib tarafından kabul görmez. Diğer taraftan, İstiklal Marşı’nı Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi’nde anmayan İsmail Habib, Mehmed Âkif’i daha sade ve olgun Türkçesiyle methe layık görecektir. Bu makalede, İsmail Habib’in “Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi” ve “Edebi Yeniliğimiz” adlı eserleri merkeze alınarak Cumhuriyet’in ilk yıllarında Mehmed Âkif ve Tevfik Fikret’e olan bakışının ortaya konulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Edebiyat ve Ahlak, İsmail Habib, Tevfik Fikret, Mehmed Âkif

Kaynakça

• ADIGÜZEL, M. S. “Bir Edebiyat Tarihi Konusu Olarak Mehmed Âkif”, Yeniden Sebîlürreşad Mecmuası, Yıl: 7, Sayı: 26, İstanbul 2022.
• AYVAZOĞLU, Beşir, Fikret, Everest Yayınları, İstanbul 2021.
• BAYDAR, Mustafa, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anları, Menteş Yayınları, İstanbul 1968.
• ÇOTUKSÖKEN, Betül, “Tarih-i Kadim”e Göre Tevfik Fikret ve Tarih”. haz. B. Sadık Albayrak, Nihat Ateş, Tevfik Fikret, Savaşımcı Bir Şairin Portresi, Türkiye Yazarlar Sendikası Yayınları, İstanbul 2001.
• ERSOY, Mehmet Akif, Safahat, haz. Necmettin Türinay, TBMM Yayınları, Ankara 2021
• İsmail Habib, Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi, Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti Neşriyatı, Matbaa-i Amire, İstanbul 1340.
• İsmail Habib, Neler Dediler: “Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi” Hakkında Tenkitler ve Cevaplar, Akşam Matbaası, İstanbul 1928.
• İsmail Habib, Edebiyat Bilgileri, Remzi Kitabevi, İstanbul 1942.
• İsmail Habib, Edebî Yeniliğimiz, Birinci Kısım, Devlet Matbaası, İstanbul 1931.
• İsmail Habib, Edebî Yeniliğimiz, İkinci Kısım, Devlet Matbaası, İstanbul 1932.
• KABAKLI, Ahmet, Kültür Emperyalizmi, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul 2004.
• KIRŞEHİRLİOĞLU, Erol, Türkiye’de Misyoner Faaliyetleri, Bedir Yayınevi, İstanbul 1963.
• Köprülüzade Mehmed Fuad, Tevfik Fikret ve Ahlakı, Kanaat Matbaası, İstanbul 1918.
• MERİÇ, Cemil, Kültürden İrfana, İnsan Yayınları, İstanbul 1986.
• MERİÇ, Cemil, Bu Ülke, İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
• Nâzım Hikmet, Memleketimden İnsan Manzaraları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011
• SEVÜK, İsmail Habib, Yeni “Edebî Yeniliğimiz” Tanzimattan Beri I: Edebiyat Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1940
• SEVÜK, İsmail Habib, Yeni “Edebî Yeniliğimiz” Tanzimattan Beri II: Edebiyat Antolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1940.
• SEVÜK, İsmail Habib, Dil Da’vâsı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1949
• SEVÜK, İsmail Habib, “15 inci Ölüm Yıldönümünde Mehmed Akif”, Cumhuriyet Gazetesi, 27 Aralık 1951.
• SEVÜK, İsmail Habib, Tanzimat Devri Edebiyatı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1952.
• Süleyman Nazif, Mehmed Âkif, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, Kapı Yayınları, İstanbul 2015.
• Tevfik Fikret, Rübâb-ı Şikeste, Tertip ve telif eden Fahri Uzun, İnkılâp ve Aka Kitabevleri İstanbul 1973.
• YÜCEL, Hasan-Âli, Tarihi Kadim Doksan Beşe Doğru, haz. Canan Yücel Eronat, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.