Yunan Anılarında Küçük Asya Felaketi

Yıl 2022, Sayı: 48, 49 - 90, 25.12.2022

Şaduman Halıcı

Öz

Yunanlar 1919-1922 yılları arasında Anadolu’da verdikleri mücadeleyi
Küçük Asya Felaketi [Mikrasiatiki Katastrofi] olarak anmaktadır. Bu çalışmanın
amacı da neden felaket olarak andıklarına yanıt aramak, öne sürdükleri nedenleri
ortaya koymaktır. Anadolu maceralarının son bulduğu 1922 yılından başlayarak
eserlerini kaleme almaya başlayan anı yazarları felaketin başlangıcı olarak Sakarya
Meydan Muharebesi’ne işaret etmişlerdir. Bu nedenle çalışmamızda önce bu
muharebe ile ilgili düşüncelerine ve Sakarya’dan sonra Yunanistan’daki siyasal,
toplumsal, ekonomik duruma kısaca değinilecektir. Ardından Allı Ören/Ali Viran
muharebesi olarak andıkları Büyük Taarruz hazırlık, muharebeler ve sonuç
açısından ele alınacaktır. Son olarak da Küçük Asya seferini felakete sürükleyen
etkenlerle ilgili görüşlerine yer verilecektir. Yunanlar, onları felakete sürükleyen
pek çok neden sıralamışlardır. Dış neden olarak, uzlaştıkları müttefikleri olan
İngiltere, Fransa ve İtalya’nın Yunanistan’a karşı benimsedikleri tavırdır. İç
nedenlerin başında ise siyasi ve askeri önderleri anmışlardır. Siyasileri hatalı karar
almakla, başta İngiltere olmak üzere müttefiklerinin arzularına gözü kapalı boyun
eğmekle, orduyu siyasallaştırmakla suçlamışlardır. Felaket nedeni olarak
gördükleri ordu komutanları ve kurmay subayların sevk ve idarede
yetersizliklerini de siyasallaşmasının bir sonucu olarak değerlendirmişlerdir.
Subayların yetersizliğinin ordunun belkemiği olan erleri olumsuz etkilediğine
dikkati çekmişler, erlerin savaşma gücünü yitirmeleri nedeniyle felakete
uğradıklarını savunmuşlardır. Bunların dışında Anadolu’nun coğrafi yapısından
kaynaklanan nedenleri, casusluk faaliyetlerini, iaşe sorunlarını da felaket nedeni
olarak gören anı yazarları Başkomutanından erine kadar Türk ordusunu takdir
etmekten de kendilerini alı koyamamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Küçük Asya Felaketi , Yunanistan’ın Müttefikleri , Türk Ordusu , Sakarya Meydan Muharebesi , Büyük Taarruz , İstihbarat , Komünizm , Yunan Vahşeti

Kaynakça

• DOUSMANİS, Victor, Küçük Asya Harbinin İçyüzü, Çev. Hristo Ertorun, C. I, Atina, 1928.
• ERDEM, Nilüfer, “Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu’da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik Faaliyetler, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/29, Güz 2014, s. 97-140. FESSOPOULOS, G. Th., Subaylarımız Arasındaki Anlaşmazlık ve Küçük Asyada Ordumuzun Dağılması, Çev. Ziya Güney, Atina, 1934.
• General Papoulas’ın Hatıratı, (Yay. Haz. Mehmet Arif), Yeni İstanbul Kültür Yayınları, Yeni İstanbul Matbaası, 1969.
• GİRİTLİ, İsmet, Büyük Taarruz, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1992.
• HALICI, Şaduman, Mütareke Dönemi’nin İşbirlikçileri: Yüzellilik Gazeteciler, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 2021.
• HRİSOHOOS, Tanaş, Yunan Süvarisi Küçük Asya Harekatında 1919-1922, Çev. Niko Grigoriadis, Atina, 1934.
• KANELLOPOULOS, Konstantinos D., Küçük Asya Mağlubiyeti, Çev. Anesti Oralli, Atina, 1936.
• KONTOULES, Alexsandros, Küçük Asya Seferi II. Devre, I. Kısım (I. Kitap), Çev. Yorgo Eskarhopulos, Konstantinos İonnis Emirce, Atina, 1928.
• -----------------, Küçük Asya Seferi II. Devre, II. Kısım (II. Kitap), Çev. Yorgo Eskarhopulos, Konstantinos İonnis Emirce, Atina, 1928.
• LAHANAKARDOS, Evangelos, Küçük Asya Felaketine Dair Yeni Bol Işık ve General Lufas, Çev. Yorgi Kosko, Atina, 1928.
• ÖZLÜ, Hüsnü, “Arşiv Belgelerine Göre, Büyük Taarruz Öncesi, ‘Sad Taarruz Planı’ ve Mustafa Kemal Paşa’nın Genel Taarruz Planının Analizi, Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Millî Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, C. II, Uşak, 2012, s. 935-958.
• RODAS, Mihail L., Yunanistan Küçük Asya’da, Çev. Yorgi Kundakçıoğlu, Atina, 1950.
• STRATİGOS, Ksenefon, Yunanistan Küçük Asya’da -Tarihi Bir Müşahede Resmî Vesikalara ve Kaynaklara Göre, II. Kitap, Çev. Cemal Tosun, Atina, 1925.
• MİHAİLİDİS, Kostas, Küçük Asya Seferi-Etnikos Kiriks Gazetesi Tefrikası, Çev. S. Karaoğlu. (Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphanesi daktilo metin).
• SPİRİDONOS, Georgios L., Harp ve Hürriyetler, Tarihsiz, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphanesi İstiklal: 240’a kayıtlı daktilo çeviri)
• TRİKUPİS, Nikolaos, Harplerimizin Vaka ve Hadiseleri Hakkında Hatıralar, Çev. Anesti Orelli, Atina, 1952
• VASİLOPAİS, Andreas, Eskişehir-Sakarya 1921, Çev. Cemâl Tosun, Agon Kitabevi, Paris, 1928.