Normal Gelişim Gösteren Çocukların Özel Gereksinimli Kardeşlerine Yönelik Davranışları ve Ebeveynlerin Çocuk Yetiştirme Tutumları

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 38 - 54, 31.01.2025

Şeyma Laloğlu , Nurgül Karakurt

https://doi.org/10.52369/togusagbilderg.1313915

Öz

Amaç: Araştırmada normal gelişim gösteren çocukların özel gereksinimli kardeşlerine yönelik davranışları ile ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişki incelenecektir.
Yöntem: Araştırmanın evrenini, A ilinde Milli Eğitim Müdürlüğü’ ne bağlı Özel Eğitim Rehabilitasyon Merkezinde yer alan özel gereksinimli çocukların ebeveynlerinden ve normal gelişim gösteren kardeşlerinden (1073) oluşmaktadır. Araştırmada herhangi bir örnekleme seçme yöntemine gidilmeden çalışmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 304 normal gelişim gösteren çocuk ve ebeveynleri araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Sosyo demografik Veri Formu, Aile Hayatı ve Çocuk Yetiştirme Tutum Ölçeği, Schaeffer Kardeş Davranışı Değerlendirme Ölçeği kullanılmıştır.
Bulgular: Çalışma bulguları incelendiğinde; “Aşırı Annelik Boyutu” ile “Birliktelik İlgili Olma Boyutu” ve “Empati Boyutu” arasındaki korelasyon değerleri p<0,05 ile anlamlı, “Ev Kadınlığını Red Etme Boyutu” ile “Birliktelik İlgili Olma Boyutu” ve “Empati Boyutu” arasndaki korelasyon değerleri p<0,05 ile anlamlı, “Karı Koca Geçimsizliği Boyutu” ile “Nazik Olma Boyutu” ve “Empati Boyutu” arasındaki korelasyon değerleri p<0,05 ile anlamlı, “Baskı ve Disiplin Boyutu” ile “Birliktelik İlgili Olma Boyutu” arasındaki korelasyon değerleri p<0,05 ile anlamlı olduğu saptanmıştır.
Sonuç: Ebeveynlerin ‘aşırı koruyucu tutum’ alt boyut puan ortalamalarının en yüksek puan ortalamasına sahip olduğu, normal gelişim gösteren çocukların özel gereksinimli kardeşlerine karşı ‘nazik olma tutumu’, alt boyut puan ortalamalarının en yüksek puan ortalamasına sahip olduğu ve ebeveynlerin aşırı koruyucu tutumuna karşı çocukların birbirine karşı daha ‘nazik ve ilgili olma’ tutumuna sahip olduğu, eşler arasındaki ‘karı koca geçimsizliği’ tutumuna karşı kardeşlerin birbiri ile ‘nazik ve ilgili olma’ tutumunun arttığı, annelerin ‘ev kadınlığını reddedici’ tutumuna karşı çocukların birbirine karşı daha ‘empatik ve ilgili’ olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ebeveyn, kardeş, özek gereksimli kardeş

Destekleyen Kurum

yoktur

Proje Numarası

proje değildir

Kaynakça

• 1. Ünal N, Baran G. Zihinsel engelli çocukların annelerinin çocuk yetiştirme tutumları ile normal gelişim gösteren çocukların zihinsel engelli kardeşlerine yönelik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 2012; 20(3): 783-792.
• 2.Kürtüncü M, Arslan N. Sağlıklı ergen ve engelli kardeşler arasındaki ilişkinin aile işlevlerinden etkilenme durumunun incelenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2019;6(2): 366-379.
• 3.Tuncay B, Polat S. Zihinsel engelli çocukların sağlıklı kardeşlerinin benlik saygısı ve okul başarısının belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;10(3): 284-288.
• 4.Aközlü Z, Ekim A. Engelli çocuklara sahip olan ailelerle yapılan hemşirelik lisansüstü tezlerinin incelenmesi: sistematik derleme. Tıp Fakültesi Klinikleri Dergisi. 2020;3(2): 85-98.
• 5.Polat H. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı almış çocukların annelerinin algıladıkları sosyal destek düzeyleri, tükenmişlik düzeyleri ve çocuk yetiştirme tutumlarının ı̇ncelenmesi. Yüksek Lisans, Atatürk Üniversitesi, 2015.
• 6.Özşenol F, Işıkhan V, Ünay B, Aydın Hİ, Akın R, Gökçay E. Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi. 2003;45(2): 156- 164.
• 7.Konuk Er R, Yıldırım Doğru S. Aile eğitimi ve kardeş eğitimi programlarının kardeşleri engelli olan çocukların kardeşlerine yönelik bilgi ve beceri düzeyine etkisi.Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. 2012;33: 135-145.
• 8.Sarıkaya Şeker P. Normal gelişim gösteren çocukların zihinsel engelli kardeşlerine yönelik tutum ve davranışlarına engellı̇lik farkındalık eğitiminin etkı̇sı̇. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Bilimi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Karabük: Karabük Üniversitesi, 2019.
• 9.Cuskelly M, Gilmore L, Rayner C, Girkin F, Mulvihill A, & Slaughter V. The impacts of typically developing siblings on the developmental outcomes of children with disability: A scoping review. Research in Developmental Disabilities. 2023;140, 104574.
• 10.Milevsky A, & Singer O. Growing up alongside a sibling with a disability: A phenomenological examination of growth and deficiency in adulthood. Research in Developmental Disabilities. 2022:130, 104336.