ŞİİRİN SİNEMASI: EDİP CANSEVER ŞİİRİNİN NESNEL BAĞLILAŞIM YOLUYLA FİLMSEL İMGEYE YAKLAŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 64 - 84, 01.01.2021

Dilek Tunalı Ayşen Oluk Ersümer

Öz

T.S. Eliot’un kavramlaştırdığı Nesnel Bağlılaşım (Objective Correlative), şairin coşkuyu, düşünceyi, duyguyu, nesnelere aktararak ifade etme biçimi olarak tanımlanabilir. Nesnel bağlılaşım birçok kuramcı için metaforu da aşan bir kavramdır. Şairin ele aldığı tek bir nesne şiirin tüm duygusunu içine emebilir ve göstergesel açıdan yan anlam okumalarına izin veren zengin bir analiz alanı çıkarabilir karşımıza. Lineer, klasik, uyaklı ya da dramatik olandan kopuş sadece şiirin değil 20. yy.’ın ilerleyen zamanlarında sinemanın da modernist yüzünü oluşturan bir değişim yaratmıştır. Türkiye’de İkinci Yeni Şiir Akımının özgün ismi Edip Cansever’in şiirlerinde nesnel bağlılaşım ağırlıklı imgesel yoğunluk, sinemanın şiire yaklaşan filmsel imgesiyle yakınlıklar kurabileceğimiz ve karşılaştırmalara gidebileceğimiz ilişkiler yaratır. Şiiri sanat yapan, onun kendi anlamına rasyonel olmayan bir yoldan ulaşmasıdır. Hem bir kurallar sistemi, hem de bu kuralların ihlal edilişinin sistemidir. Bir tür aksama, askıya alma ya da tüm anlam yükünün bir obje üzerinde toplandığı orantısız bir büyüme gibidir. İşte bu yapının dengesizliği fark edildiği anda anlamlandırılmaya oradan başlanır. Sinemada nesnel bağlılaşımın “bir şeyi başka bir şeyle anlatmak” türünden bir karşılığı vardır. Anlamın yüklendiği yer, anlamın cisimleştiği yerdir. Okumaya, düşünmeye, çözümlemeye başlanacak yerdir. Film görüntüsünde de, şiirde de imgeleme devinim kazandıran, artık kendisi olmayan bir objedir bu. Edip Cansever’in şiirlerinde filmsel imgeye nesnel bağlılaşım dolayımıyla çok yaklaşan ifadeler, şiirin sineması olduğu kadar sinemanın şiiri olarak da adlandırılabilecek karşılıklar bulur. Böylece şiirin ve sinemanın dili karşılıklı etkileşim nedeniyle zenginleşecek, yeni anlamlara açılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nesnel Bağlılaşım, Edip Cansever, İkinci Yeni, Şiirsel İmge, Filmsel İmge

Teşekkür

Doç. Dr. Hakan Savaş'a teşekkürler

Kaynakça

• KAYNAKÇA Armağan, Y. (2019). İmgenin İcadı, İkinci Yeninin Meşruiyeti. İstanbul: İletişim Yayınevi
• Ayhan, Ece (1967). Sinema ve Şiir- Yeni Sinema Dergisi-7
• Badiou, A. (2013). Başka Bir Estetik, Sanatlar İçin Bir Kılavuz. (çev. Aziz Ufuk Kılıç). İstanbul: Metis Yayınevi
• Bakırcı, F. (2019). İkinci Yeni Şairleri ve Güzel Sanatlar. Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Barnard, A. (2015). Sosyal Antropoloji ve İnsan. (çev. Mehmet Doğan). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
• Berger, J. (1985). Görme Biçimleri. (çev. Yurdanur Salman). İstanbul: Metis Yayınevi
• Berk, İ. (1993). Poetikanın Sıfır Noktası. Adam Sanat, 87. İstanbul
• Bezirci, A. (1986). İkinci Yeni Bir Kaçış Şiiri midir? Varlık Dergisi-940. İstanbul
• Bunuél, L. (1968). Şiir ve Sinema. (çev. Nijat Özön) Türk Dili Sinema Özel Sayısı Cilt XVII, sayı 196
• Canberk, E. (tarihsiz). A’dan Z’ye Edip Cansever. İstanbul: YKY
• Cansever, E. (2018-a). Sonrası Kalır I, Bütün Şiirleri. İstanbul: YKY
• Cansever, E. (2018-b). Sonrası Kalır II, Bütün Şiirleri. İstanbul: YKY
• Cheng, F. (2006). Boşluk ve Doluluk. (çev. Kaya Özsezgin). İstanbul: İmge Yayınevi
• Cocteau, J. (1968). Salgına İnanıyorum. (çev. Bilge Karasu), Türk Dili Sinema Özel Sayısı. Cilt XVII, sayı 196
• Deleuze, G. (2014). Hareket-İmge. (çev. Soner Özdemir). İstanbul: Norgunk Yayınevi
• Eagleton, T. (2015). Şiir Nasıl Okunur. (çev. Kaya Genç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Eliot, T.S. (1987). Denemeler. (çev. Akşit Göktürk). İstanbul: AFA Yayınları
• Girard. R. (2010 ). Kültürün Kökenleri. (çev.Mükremin Yaman-Ayten Er) Ankara: Dost Yayınevi
• Göktürk, A. (1961). Birinci Basıma Önsöz, Denemeler 1987 T.S. Eliot iç. İstanbul: AFA Yayınları
• Hançerlioğlu, O. (2004). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi
• İnce, Ö. (1983). İmge ve Serüvenleri-5. Varlık Dergisi-914. İstanbul
• Kolker, R.P. (2010). Değişen Bakış. (çev. Ertan Yılmaz). Ankara: DeKi Yayınevi
• Korkmaz, F. (2012). Edip Cansever Şiirlerinde Göz İmgesi. Turkish Studies , Vol. 7/3, Summer
• Kovacs, A.B. (2010). Modernizmi Seyretmek. (çev. Ertan Yılmaz). Ankara: DeKi Yayınevi
• Monaco, J. (2002). Bir Film Nasıl Okunur. (çev. Ertan Yılmaz). İstanbul: Oğlak Yayınları
• Mitry, J. (1989). Sinema Estetiği ve Psikolojisi (çev. Oğuz Adanır). İzmir: GSF Yayınları
• Orhanoğlu, H. (2010). Sanat Eserinde İmgecilik ve Edip Cansever Şiirinde Gerçeküstü İmgeler. Doktora Tezi. Atattürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parla, J. (1990). Yirminci Yüzyılda Edebiyat Eleştirisi ve Terry Eagleton. Edebiyat Kuramı, 1990, Terry Eagleton iç. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Pasolini, P.P. (1992). Hepimiz Tehlikedeyiz. İstanbul: Şehir Yayınları
• Rocha, P. A. (2010), Başlangıcından Sonuna Uzun Bir Kanıt Sunma Süreci. (çev. Mükremin Yaman) Kültürün Kökenleri (2010) René Girard iç. Ankara; Dost Yayınevi
• Sartré, J.P. (2009). İmgelem. (çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınevi
• Savaş, H. (2011-a). Şiir ve Sinema I. Sözcükler Dergisi-2011-1
• Savaş, H. (2011-b). Şiir ve Sinema II. Sözcükler Dergisi-2011-2
• Savaş, Hakan (2011-c) Şiir ve Sinema III. Sözcükler Dergisi-2011-3
• Savaş, H. (2016). İçerikteki Şiirsellik ve Sinema-söyleşi-Nilüfer Belediyesi Şiir Festivali, https://www.youtube.com/watch?v=0ZEHdQiKDfQ&t=307s&ab_channel=Nil%C3%BCferBelediyesi 05.Kasım 2016 https://www.youtube.com/watch?v=0ZEHdQiKDfQ&vl=tr
• Sayın, Zeynep. İmgeler ve Halleri. Akbank Sanat Felsefe Konferansları, İmajı Düşünmek. 25 Nisan 2019. https://www.akbanksanat.com/etkinlik/imgeler-ve-halleri-zeynep-sayin
• Sütçü, Ö.Y. (2015). Gilles Deleuze’da İmge Hareketi Olarak Sinemanın Felsefesi. www.sinematek.tv/wp-content/uploads/2015/12/Gilles-Deleuzde-imge-hareketi-olarak-sinema-felsefesi-Sütcü-pdf. (erişim tarihi: 20.08.2020)
• Tarkovski, A. (2009). Şiirsel Sinema. (çev. Ebru Kılıç). İstanbul: Agora Kitaplığı
• Tezgör, H. (2016). Two Modern Poets, One Single Term: The Objective Correlative as a Link Between T.S. Eliot and Edip Cansever, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 13, Bahar, MimarSinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Tuğlacı, P. (1972). Okyanus Türkçe Sözlük, İstanbul: Pars Yayınları
• Wollen, P. (1989). Sinemada Göstergeler ve Anlam. (çev. Zafer Aracagök). İstanbul: Metis Yayınları
• Ana Britannica Ansiklopedisi (1989) cilt 15, İstanbul
• www.britannica. com/art/objective-correlative (erişim tarihi: 02.09.2019)
• www.poetikhars.com/webblog/telebeing/nesnel-baglilaşim çev. Suzan Sarı (erişim tarihi: 02.03.2019)