KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN PSİKO-MEKANSAL YANSIMALARI: iSTANBUL AYAZMA-BEZİRGANBAHÇE ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 625 - 642, 01.07.2022

Emine Köseoğlu , Gizem Dural , Mesut Dural

Öz

Tarih boyunca kentsel mekân önemli değişikliklere uğramıştır. Kentsel dönüşümün kentsel mekandan konuta ve bireye kadar, önemli etkileri gözlemlenmektedir. Son yıllarda kentsel dönüşüm konusu sosyal, psikolojik ve ekonomik yönleri ile sıkça tartışılmıştır. Bu çalışma özelinde kentsel dönüşümün kullanıcı üzerindeki psiko-mekânsal yansımalarının incelenmesi amaçlanmıştır. Büyük ölçekli dönüşümler sonucu farklı bölgelere yerleştirilen kullanıcılar için tasarlanan konutlar, kullanıcının ihtiyaçları ve alışkanlıkları göz ardı edilerek tasarlanmaktadır. Bunun sonucunda ise kullanıcılar yerleştirildikleri mekânlara karşı adaptasyon sorunu yaşamaktadırlar. Bu durumda iki farklı tutum sergilenmektedir. Kullanıcılar, ya değişen mekâna rağmen eski alışkanlıklarını sürdürmeye devam etmektedirler, ya da mekânı kendi alışkanlıklarına uygun hale getirmek için mekâna müdahalede bulunmaktadırlar. Bu çalışma kapsamında Ayazma’daki kentsel dönüşüm uygulaması ve Ayazma sakinlerinin yeni yerleştirildikleri bölge olan Bezirganbahçe Konutları değerlendirmeye alınmıştır. Bu anlamda, Ayazma’daki ve Bezirganbahçe Konutlarındaki yaşantı incelenmiş ve nitel araştırma yoluyla kullanıcı görüşleri değerlendirilmiştir. Bu kapsamda Bezirganbahçe Konutları sakinleri ile memnuniyetlerini ölçmek için yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Sonuçlar, sakinlerin yerleştikleri mekanların birincil veya verili işlevlerini değiştirerek kültürel alışkanlıklarını sürdürmeye çalıştıklarını göstermektedir. Kentsel dönüşüm sosyo-psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Kentsel dönüşümün hızı, kullanıcı kültürünün ve ihtiyaçlarının dikkate alınmaması, psiko-mekansal süreçlerin sağlıklı işlememesine neden olmuştur. Önümüzdeki yıllarda gerçekleştirilecek büyük ölçekli kentsel müdahalelerde kullanıcıların kültürel ve bireysel ihtiyaçlarının incelenmesi ve gerçekleştirilen araştırmaların bulgularının uygulama aşamasında dikkate alınması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Dönüşüm, Psiko-Mekansal Mekanizmalar, Konut, Kültür

PSYCHO-SPATIAL REFLECTIONS OF URBAN TRANSFORMATION: THE CASE OF AYAZMA - BEZIRGANBAHCE IN ISTANBUL

Öz

Throughout history, urban space has undergone significant changes. From urban space to housing, the urban transformation has revealed important effects. In recent years, the issue of urban transformation has been frequently discussed with its social, psychological and economic aspects. In this study, it is aimed to examine the psycho-spatial reflections of urban transformation on the user. Houses designed for users who are placed in different regions as a result of large-scale transformations are designed by ignoring the intangible needs and habits of the user. As a result, users experience the problem of adaptation to the places they are placed in. In this case, two different attitudes are exhibited. Users try to continue to maintain their old habits in spite of the changing space, or they intervene in the space to make the space fit for their habits. In this sense, the experiences of Ayazma and Bezirganbahce Houses are examined and user opinions are evaluated through qualitative research. In this context, semi-structured interviews are conducted with residents of Bezirganbahce Houses to measure the the satisfaction. Results show that residents try to pursue their cultural habits through changing the primary or given functions of the spaces they are settled in. Urban transformation may lead to socio-psychological problems. The pace of urban transformation and failure to take into account the user culture and needs resulted in psycho-spatial processes not to function properly. It is important to examine the cultural and individual needs of the users in the large-scale urban interventions to be carried out in the next years and to take into account the findings of the investigations carried out in the implementation phase.

Anahtar Kelimeler

Urban Transformation, Psycho-Spatial Mechanisms, Housing, Culture.

Kaynakça

• Altman I. and Chemers M., (1980). Culture and Environment, California: Wadsworth, Inc.
• Anonymous, (1991). Memo Larousse 2, İstanbul: Milliyet Publishing.
• Anonymous, (1993). Dictionnaire Larousse 2, İstanbul: Milliyet Publishing.
• Anonymous, (1997). TDK Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Publishing.
• Armatlı Köroğlu, B. and Yalçıner Ercoşkun, Ö., (2010). “Urban Transformation: A Case Study on 7 Çukurambar, Ankara”, Gazi University Journal of Science, 19(3), pp.173-183.
• Batty, M., (2007). “The Creative Destruction of Cities”, Environment and Planning B: Planning and Design, pp.34, 2-5.
• Carmona, M., Heath, T., Oc, T. and Tiesdall, S., (2006). Public Places-Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design, Oxford: Architectural Press, Elsevier.
• Dökmen, Ü. and Dökmen, S., (2011). İnsanın Korunaklari 2: Mimari, İstanbul: Remzi Publishing.
• Foxall, G. R. and Goldsmith, R. E., (1994). Consumer Psychology for Marketing, London: Routledge.
• Genç, F. N., (2014). “Gecekonduyla Mücadeleden Kentsel Dönüşüme Türkiye’de Kentleşme Politikaları”, The Journal of Adnan Menderes University Social Sciences Institute, 1(1), pp.15-30.
• Göksu, A. F., (2004). “Kentsel Dönüşüm: Yeni Yaklaşımlar ve Yenilikçi Modeller”, Mimar.ist Journal, 12, pp.81-86.
• Gürsel, Y., (2004). “Türkiye’de Kent Yenilemesi Sorunları”, Mimar.ist Journal, 12, pp.69-72.
• Farhan, S. L., Abdelmonem, M. G. and Nasar, Z. A., (2018). “The Urban Transformation of Traditional City Centres: Holy Karbala as a Case Study”, Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 12(3), pp.53-67.
• İncedayı, D., (2004). “Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine”, Mimar.ist Journal, 12, pp.60-61.
• Karakurt Tosun, E., (2010.) Mekan, Kültür ve Yönetim Perspektifinde 21. Yüzyıl Kentleri, Bursa: Ekin Publishing.
• Keleş, R., (2015). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Publishing.
• Küçük, H., (2019). “Kentsel Dönüşüm ve Kent Güvenliği İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme: Esenler Havaalani Mahallesi Örneği”, ASSAM International Refereed Journal, Special Issue, pp.305-321.
• Lobo, C., (2004). The Role of Environmental Perceptions in Sense of Place: Case Studies in Neighborhoods in Phoenix, PhD Thesis, Arizona: Arizona State University.
• Manzo, L. C. and Perkins, D. D., (2006). “Finding Common Ground: The Importance of Place Attachment to Community Participation and Planning”, Journal of Planning Literature, 20(4), pp.335-350.
• Norberg-Schulz, C., (1974). Intensions in Architecture, Cambridge: The MIT Press.
• Payton, M. A., Fulton, D. C. and Anderson D. H., (2005). “Influence of Place Attachment and Trust on Civic Action: A Study at Sherburne National Wildlife Refuge”, Society & Natural Resources, 18(6), pp.511-528.
• Peris, J. and Bosch, M., (2020). “The Paradox of Planning for Transformation: The Case of the Integrated Sustainable Urban Development Strategy in València (Spain)”, Urban Transform 2, 7, pp.1-23.
• Üzel, K. (Photographer), (2017). Ayazma: Bir Başkalaşım Hikayesi (Ayazma: A Story of Metamorphosis), [photography exhibition], Istanbul: French Cultural Centre.
• Pizam, A. and Mansfeld, Y., (2000). Consumer Behavior in Travel and Tourism, Binghamton: The Haworth Hospitality Press. Rapoport, A., (2004). Kültür Mimarlık Tasarım, İstanbul: YEM Publishing.
• Scannell, L. and Gifford, R., (2017). “The Experienced Psychological Benefits of Place Attachment, Journal of Environmental Psychology, 51, pp.256-269.
• Schiffman, L. G. and Kanuk, L. L., (2000). Consumer Behavior, New Jersey: Prentice-Hall, Inc.
• Stedman, R. C., (2003). “Is It Really Just a Social Construction? The Contribution of the Physical Environment to Sense of Place”, Society and Natural Resources, 16, pp.671–685.
• Tekeli, İ., (2011). Kent Kentli Hakları Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm Yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Publishing.
• Trancik, R., (1986). Finding Lost Space: Theories of Urban Design, Wiley.
• Turgut, S. and Ceylan, E., (2010). Bir Yerel Yönetim Deneyiminin Ardından, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Turner, P. and Turner, S., (2006). “Place, Sense of Place, and Presence”, Presence, 15(2), pp.204-217.
• Türnüklü, A., (2000). “Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 6(4), pp.543-559.
• Ünlü, T., (2011). “Towards the Conceptualization of Piecemeal Urban Transformation: The Case of Mersin, Turkey”, Built Environment, 37(4), pp.445–461.
• Wolfram, M., Frantzeskaki, N. and Maschmeyer, S., (2016). “Cities, Systems and Sustainability: Status and Perspectives of Research on Urban Transformations”, Curr. Opin. Env. Sust., 22, pp.18–25.