TO LAMENT OR TO RESIST: REWRITING SARTRE’S TROJAN WOMEN ON THE TURKISH STAGE

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 4, 1476 - 1485, 01.10.2025

Naciye Sağlam

https://doi.org/10.7456/tojdac.1741255

Öz

Jean-Paul Sartre’s adaptation of Euripides’ Trojan Women presents women’s suffering in the aftermath of war. In contemporary Turkish theatre, this classical text has been reinterpreted both through linguistic translation and performative acts that reframe the original work. Drawing on Morini’s (2022) assertion that “theatrical performance is itself a form of translation,” and applying Lefevere’s concept of rewriting to multimodal translation, this article examines two recent Turkish stage productions, Tatavla Theatre and Trabzon State Theatre, as examples of translational rewriting shaped by aesthetic choices. Through a qualitative comparative analysis of archival recordings, the study investigates how these productions recreates the source text through distinct performative strategies. While the Tatavla performance centers on collective grief and despair, employing minimalism and stillness, the Trabzon production brings resilience and agency into focus through dynamic movement and cinematic strategies. By comparing these approaches, the article demonstrates how translation becomes a site of gendered reinterpretation, one that goes beyond linguistic transfer, but actively shapes the visibility, voice, and bodily presence of women on stage.

Anahtar Kelimeler

Performance translation , theatrical rewriting , Trojan Women , female agency

YAS MI, BAŞKALDIRI MI: SARTRE’IN TROYALI KADINLAR’INI TÜRK SAHNESİNDE YENİDEN YAZMAK

Öz

Jean-Paul Sartre’ın Euripides’in Trojan Women adlı eserinden yaptığı uyarlama, savaş sonrası kadınların deneyimini merkeze alır. Bu klasik metin, çağdaş Türk tiyatrosunda yalnızca dillerarası çeviriler yoluyla değil, farklı performatif yorumlarla da yeniden biçimlendirilmiştir. Bu çalışma, Morini’nin (2022) “tiyatro performansının bir çeviri türü olduğu” yönündeki önermesinden hareketle ve Lefevere’in yeniden yazım kavramını çok modlu çeviri anlayışıyla ilişkilendirerek, Troyalı Kadınlar’ın iki sahne performansını, estetik tercihlerle biçimlenmiş yeniden yazım örnekleri olarak incelemektedir. Arşiv kayıtlarına dayalı nitel ve karşılaştırmalı analiz yöntemiyle yürütülen bu inceleme, her iki oyunun özgün performatif stratejiler aracılığıyla kaynak metni nasıl yeniden kurduğunu ortaya koymaktadır. Tatavla Tiyatro’nun yorumu, minimalizme dayalı bir yaklaşımla kolektif yas ve çaresizliğe odaklanırken, Trabzon Devlet Tiyatrosu, hareket ve sinematografik tercihler ile direnişi ve kadının sahnedeki varlığını ön plana çıkarır. Çalışma, çeviriyi yalnızca diller arası bir aktarım değil, kadının görünürlüğünü, sesini ve bedensel varlığını sahnede yeniden biçimlendiren toplumsal bir yeniden yazım alanı olarak ele almakta ve bu yönüyle alana özgün bir katkı sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Tiyatroda çeviri , yeniden yazım , Troyalı Kadınlar , Jean-Paul Sartre , kadın temsili

Kaynakça

• Aaltonen, S. (2000). Time sharing on stage: Drama translation in theatre and society. Multilingual Matters.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık / göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
• Bassnett, S. (1978). Translating spatial poetry: An examination of theatre texts in performance. In J. L. Holmes (Ed.), Literature and Translation: New Perspectives in Literary Studies. (pp.161-176). Leuven: ACCO.
• Bassnett, S. (1991). Translation studies. London: Routledge.
• Boria, M. N.S., Tomalin, M. (2020). Translation and multimodality beyond words. Routledge.
• Dindar, S. (2022). Yenidenyazma bağlamında metinlerarası bir süreç olarak çeviri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ö(11), pp.649-657.
• Euripides. (2002). Troyalı kadınlar (S. Sandal, Trans.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Gentzler, E. (2016). Translation and rewriting in the age of post-translation studies. Routledge.
• Gottlieb, H. (2005). Multidimensional Translation: Semantics turned Semiotics. In H. Gerzymisch-Arbogast & S. Nauert (Eds.), Proceedings of the Marie Curie euroconferences MuTra: Challenges of multidimensional translation (pp. 33–61). Saarbrücken, Germany.
• Hutcheon, L. (2006). A theory of adaptation. Routledge.
• Krebs, K. (2012). Translation and adaptation -Two sides of an ideological coin. In Translation, adaptation and transformation. (pp. 42-53). Bloomsbury.
• Ladmiral, J. R. (1994). Traduire: théorèmes pour la traduction. Gallimard.
• Lass, R. (2023). Intersemiotic translation in theatre: Creating a stage production. Translation Matters, 5(1), 121-131.
• Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. London: Routledge.
• Marinetti, C. (2013). Translation and Theatre. Target, 3(25), pp.307-320.
• McCormack, J. (2018). Choreography and verbatim theatre: Dancing words. Palgrave Macmillan.
• Morini, M. (2022). Theatre translation theory and practice. London: Bloomsbury.
• Mounin, G. (1965). Teoria e storia della traduzione. Einaudi.
• Ordóñez, I. S. (2013). Theatre translation studies: An overview of a burgeoning field. Status Quaestionis (5), pp.90-129.
• Rees, C. (2017). Adaptation and Nation: Theatrical contexts for contemporary English and Irish Drama. London: Palgrave Macmillan.
• Sartre, J. P. (n.d.). Troyalı Kadınlar. Unpublished playscript.
• Sartre, J. P. (1967). The trojan women. Alfred A. Knopf.
• Sağlam, N. (2025). Adapting the novel for the stage: Translation in intermedial circulation. London: Palgrave Macmillan.
• Snell-Hornby, M. (2017). Theatre and opera translation. In K. Kuhiwczak (Ed.), A companion to translation studies. Clevedon: Multilingual Matters.
• Tarantini, A. T. (2021). Theatre translation: A practice as research model. Palgrave Macmillan.
• Venuti, L. (1998). The scandal of translation: Towards an ethics of difference. Routledge.
• Vidal Claramonte, M.C.A. (2022). Translation and contemporary art: Transdisciplinary encounters. London: Routledge.