Çevre Paradigmalarının Turizme Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 75 - 87, 29.12.2021

Dönüş Çiçek

Öz

Turizm sosyal, ekonomik, politik ve çevre gibi alanları etkileyen, bu alanlardan etkilenen bir sektördür. Bu alanlarda gerçekleşen paradigma değişimleri turizm alanyazınına da yansımaktadır. Bu çalışma, doğal çevreyle ilgili dönem paradigmaların turizme olan yansımalarının değerlendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma, son yıllarda ortaya atılan doğal çevre ve sürdürülebilirlikle ilgili yaklaşımlara toplu bir bakış açısı sunması, turizmde doğal çevreyle ilgili dönemsel gelişmelere dikkat çekmesi bakımdan önemlidir. Nitel kurgulu olarak hazırlanan çalışmada alanyazın tarama modeli kullanılmıştır. Bu amaçla, öncelikle dönemsel çevre paradigmaları taranmıştır. Sonrasında bu paradigmalar ile turizm arasındaki paralel gelişmeler yorumlayıcı yaklaşımla değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda insanı üstün gören endüstri egemen paradigmanın kitle turizmini geliştirdiği, sonuçları itibariyle de turizm ve çevre arasında ön bilinçlenmeye zemin hazırladığı söylenebilir. Yeni ekolojik paradigmanın turizme yansımaları ise sürdürülebilir turizm felsefesi, doğa temelli turizm, sıfır-düşük karbonlu turizm, aşırı turizm, yavaş seyahat gibi turizm anlayışlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

İnsan Merkezcilik, Yeni Ekolojik Paradigma, Turizm

Kaynakça

• Bacon, P. R. (1987). Use of Wetlands for Tourism in The Insular Caribbean, Annals of Tourism Research, 14, 104-117.
• Bahar, O. & Kozak, M. (2012). Turizm ve Rekabet. Ankara: Detay Yayıncılık
• Baran, E. & Canbazoğlu Bilici, S. (2015). Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Üzerine Alanyazın İncelemesi: Türkiye Örneği, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30 (1), 15-32.
• Bayer, Z. (1990). Turizm ve Çevre Dengesi. İçinde; Turizm ve Çevre Konferansı (ss. 135-162). İstanbul: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Bond, M. E. & Landman, J. R. (1972). International Tourism and Economic Development: A Special Case for Latin America, Mississippi Valley, Journal of Business and Economics 8 (Fall), 43-55.
• Briassoulis, H. & van der Straaten, J. (2000). Tourism and the Environment: An Overview, Briassoulis, H. and &van der J. Straaten (Editörler) içinde: Tourism and the Environment (ss.1-20) Dordrecht: Springer.
• Butcher, J. (2003). The Moralization of Tourism: Sun, Sand... and Saving the World? Londra: Routledge
• Catton, W. R. & Dunlap, R. E. (1978). Environmental Sociology: A New Paradigm, The American Sociologist, 13:41-49.
• Catton, W. R. and Dunlap, R. E. (1980). New Ecological Paradigm for Post-Exuberant Sociology, American Behavioral Scientist, 24:15-47.
• Çakar U. (2013). Ekolojik Örgüt Üzerine Epistemolojik Bir Yaklaşım. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Davis, H. (1968). Potentials for Tourism in Developing Countries, Finance and Development, 5 (4), 34–9.
• Demirtaş, N. (2011). Turizm ve Çevre. Ankara: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, 1.
• Dicleli A. (2014). Sürdürülebilirlik İçin Her Alanda İnovasyon. İçinde; M. Dinçer (Editör) Yeni Paradigma (ss.37-57). İstanbul: Optimist Yayım Dağıtım
• Dicleli Z. (2014). Paradigma Değişiminin Tarihsel Çerçevesi. İçinde; M. Dinçer (Editör) Yeni Paradigma (ss.9-19). İstanbul: Optimist Yayım Dağıtım
• Doğan M. (2003). Çevre Etiği ve Biyolojik Çeşitlilik. İçinde; Birinci Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi Kitabı (ss. 190-194). Ankara: ODTÜ Felsefe Bölümü.
• Eckersley, R. (1992). Environmentalism and Political Theory. New York: State University of New York Press
• Eralp, Z. (1983). Genel Turizm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu Yayınları
• Erdoğan, N. (2008). Ekoturizm ve Doğa Temelli Turizmin Geldikleri Noktadaki Kavramsal Çerçeve. Erişim adresi: https://www.ekoturizmgrubu.org/makale/nazmiye.htm (Erişim tarihi: 15.01.2021).
• Eryılmaz, Ç. (2017). Sosyal Bilim Paradigmaları Çerçevesinde Çevre Sosyolojisi’nin Kuramları ve Kavramları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27 (1): 159-174.
• Göksan, E. (1978). Turizmoloji. İzmir: Uğur Ofset.
• Gössling, S. (2002). Global Environmental Consequences of Tourism, Global Environmental Change, 12: 283–302.
• Gössling, S. & Hall, C. M. (2006). Tourism and Global Environmental Change. Londra: Routledge.
• Gül, F. (2013). İnsan-Doğa İlişkisi Bağlamında Çevre Sorunları ve Felsefe, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14: 17-21.
• Hall, C. M. (2010). Changing Paradigms and Global Change: From Sustainable to Steady-state Tourism, Tourism Recreation Research, 35 (2), 131-143.
• Hunter, C. and Gren, H. (1995). Tourism and the Environment. A Sustainable Relationship? Routledge London and Newyork. USA
• Jafari, J. (1990). Research and Scholarship: The Basis of Tourism Education, Journal of Tourism Studies, 1 (1), 33-41. Kahraman, N. ve Türkay, O. (2012). Turizm ve Çevre. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kaplan, A. (1999). Küresel Çevre Sorunları ve Politikaları. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları No: 19.
• Karamustafa, K. ve Örnek, N. (2019). Modernite ve Postmodernite Etrafında Şekillenen Turizm Olgusu ve Gelişimi, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 11 (2), 259-290.
• Konak, N. (2010). Çevre Sosyolojisi: Kavramsal ve Teorik Gelişmeler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24.
• Kozak Akoğlan, M. & Bahçe, S. (2009). Özel İlgi Turizmi. Ankara: Detay Yayıncılık
• Kozak, M. & Kozak, N. (2016). Institutionalization of Tourism Research and Education: From the Early 1900s to 2000s, Journal of Tourism History, 8 (3), 275-299.
• Kozak, N., Akoğlan Kozak, M. & Kozak, M. (2000). Genel Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kozak Akoğlan, M., Evren, S. & Çakır, O. (2013). Tarihsel Süreç İçinde Turizm Paradigması, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24 (1), 7-22.
• Kuhn, T. (1996). The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: University of Chicago Press.
• Li, X. & Petrick, J. F. (2008). Tourism Marketing in an Era of Paradigm Shift, Journal of Travel Research, 46: 235–244.
• Mundt, J. W. (1990). Çevreye Duyarlı Turistin Ortaya Çıkışı-Alman Piyasasındaki Eğilim ve Gelişmeler. Turizm ve Çevre Konferansı içinde (ss. 135-162) İstanbul: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Olalı, H. (1963). Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesinde Turizmin Rolü. İzmir: Endüstri Matbaacılık ve Ticaret.
• O’Reilly, M. A. (1986). Tourism Carrying Capacity-Concept and Issues, Tourism Management, 7: 254–8.
• Oxford Reference (2021). Human Exceptionalism Paradigm. Erişim adresi: https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095949791 (Erişim tarihi:10.01.2021).
• Roney Akış, S. (2002). Fordizmden Post Fordizme Geçiş Sürecinin Turizme Yansımaları: Kitle Turizmi ve Alternatif Turizm, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 13 (1), 9 - 1 4.
• Roney Akış, S. (2011). Turizm: Bir Sistemin Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Solmaz, S. A. (2019). Sürdürülebilir Turizm ve Türkiye’de Çevre Politikaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (66), 1175-1186.
• Spalding, M., Burke L. & Fyall A. (2020). Covid-19: Implications for Nature and Tourism, Anatolia, DOI: 10.1080/13032917.2020.1791524
• Telfer, D. (2002) The Evolution of Tourism and Development Theory. İçinde; R. Sharpley & D. Telfer (Editörler) Tourism and Development: Concepts and Issues (ss. 35–78). Clevedon: Channel View Publications.
• Tribe, J. Dann G. & Jamal T. (2015) Paradigms in Tourism Research: A Trialogue, Tourism Recreation Research, 40:1, 28-47.
• Tuna, M. (2007). Turizm, Çevre ve Toplum (Marmaris Örneği). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Tuna, M. (2018). Çevreciliğin Teorik Temelleri. İçinde: M. Tuna (Editör) Çevre Sosyolojisi (ss. 26-47). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Turner, L. & Ash, J. (1975). The Golden Hordes: International Tourism and the Pleasure Periphery. London: Constable and Company.
• Urry, J. (2009). Turist Bakışı. (Çeviren: E. Tataroğlu & İ. Yıldız) Ankara: BilgeSu.
• Urry, J. (2018). Mekânları Tüketmek (Çeviren: R.G Öğdül) İstanbul: Ayrıntı.
• Ünal, T. (1990). Turizmin Gelişmesinde Çevrenin Önemi. İçinde: Turizm ve Çevre Konferansı (ss. 11-18). İstanbul: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Yücel, M. & Babuş, D. (2005). Doğa Korumanın Tarihçesi ve Türkiye’deki Gelişmeler, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Doğa Dergisi, 11: 151 - 175
• Walter, J. A. (1982). Social Limits to Tourism, Leisure Studies, 1 (3), 295–304.