Öğretmenlerin boş zaman katılımlarının iş-aile çatışmasına etkisi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 194 - 202, 31.12.2023

Ercan Yavuz Muhammet Vapur Süreyya Derya Atay

https://doi.org/10.53601/tourismandrecreation.1397301

Öz

Öğretmenlerin boş zaman katılımlarının iş-aile/aile-iş çatışması üzerindeki etkisinin belirlenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktır. Ayrıca, öğretmenlerin boş zaman aktivitelerine katılım düzeyini, iş-aile çatışması ve aile-iş çatışması düzeylerinin incelemesi çalışmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Öte yandan çalışmanın saha araştırması kapsamında Ankara’da faaliyet gösteren 485 öğretmenden çevrimiçi formatta anket tekniğiyle veriler elde edilmiştir. Anket formu, sosyo-demografik durum formu, boş zaman katılım ölçeği ve iş-aile çatışması ölçeğinden oluşmaktadır. Elde edilen veriler ışığında, demografik değişkenlerin analizi için SPSS 27 ve yapısal model testi için PLS-SEM paket programları kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, fiziksel ve sosyal aktivitelere katılımın aile-iş çatışması üzerinde anlamlı ve negatif bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır (p <0.01). Bu noktada boş zaman katılımının örgütler için ne kadar önemli olduğu bir kere daha ispatlanmakla beraber çalışanlarının iş-aile/aile-iş çatışmalarını ortadan kaldırmak için bilhassa aile içi rekreasyon faaliyetlerini maddi olarak desteklemesinin gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rekreasyon, Boş Zaman Katılımı, İş-Aile Çatışması, Aile-İş Çatışması

Etik Beyan

Bu çalışmada kullanılan anket yöntemi için Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Etik Kurulu’ndan 14/06/2023 tarihli ve 06 nolu toplantısında 189171 sıra sayılı kararı ile izin alınmıştır. Aksi bir durumun tespiti halinde TO&RE Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk çalışmanın yazar (lar) ına aittir.

The effect of teachers’ leisure participation on work-family conflict

Öz

The purpose of this study is to determine the effect of teachers’ leisure participation on work-family/family-work conflict. In addition, another aim of the study is to examine the level of teachers’ participation in leisure activities, work-family conflict and family-work conflict. In this direction, the relational survey model, one of the quantitative research methods, was used. On the other hand, in line with the field research of the study, data were collected from 485 teachers working in Ankara province by using the online survey technique. The questionnaire consists of personal information form, leisure participation scale and work-family conflict scale. In the light of the data obtained, SPSS 27 was used for the analysis of demographic variables and PLS-SEM package programs were used for structural model testing. As a result of the study, it was concluded that participation in physical and social activities had a significant and negative effect on work-family conflict (p < 0.01). At this point, it is once again proved how important leisure participation is for organizations, and it is emphasized that it is necessary to financially support especially family recreation activities in order to eliminate work-family/family-work conflicts of employees.

Anahtar Kelimeler

Recreation, Leisure Participation, Work-Family Conflict, Family-Work Conflict

Kaynakça

• Akkuş, A. (2020). Öğretmenlerin Kişi-Örgüt Uyumunun İş-Aile Çatışması ve Yaşam Doyumuna Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Apaydın, M. D. (2004). Çift Kariyerli Ailelerde İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Kendini Kurgulama Düzeyleri ile İlişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Başoğlu, B., Şekeroğlu, M. Ö. & Altun, E. (2016). Öğretmenlerin Aile-İş Çatışması ve İş-Aile Çatışmalarının Yaşam Doyumuna Etkisi ve Bazı Demografik Özelliklere Göre İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(32), 277-291.
• Beard, J. & Ragheb, M. (1980). Measuring Leisure Satisfaction. Journal of Leisure Research, 12(1), 20-33.
• Büyüköztürk, Ş., Şekercioğlu, G. & Çokluk, Ö. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyükyılmaz, O. & Akyüz, S. (2015). Safranbolu’daki Otel ve Konak Çalışanlarının Algıladığı İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Tatmini Üzerindeki Etkisi. Akademik Bakış Dergisi, 52, 265-284.
• Caltabiano, M. L. (1994). Measuring the Similarity among Leisure Activities Based on Perceived Stress-reduction Benefit. Leisure Studies, 13(1), 17–31. doi:10.1080/02614369400390021.
• Cassidy, T. & Long, C. (1996). Problem Solving Style. Stress and Psychological Illness: Development of a Multi Factorial Measure. British Journal of Clinical Psychology, 3, 265-277.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Coleman, D. & Iso-Ahola, S. E. (1993). Leisure and Health: The Role of Social Support and Selfdetermination. Journal of Leisure Research, 25, 111–128.
• Demir, S. (2019). Psikolojik Sermaye ve İş-Aile Yaşam Çatışması İlişkilerinin İncelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 557-576.
• Demirbaş, L. (2020). Öğretmenlerin Rekreasyon Etkinliklerine Katılım Sıklıklarının, Mutluluk ve Yaşam Kalitesine Olan Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Dorul, E. (2017). Milli Eğitime Bağlı Görev Yapan Öğretmenlerin Rekreasyon Etkinliklerine Katılımlarının ve Serbest Zaman Engellerinin İncelenmesi (Antalya Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Dumazedier, J. (1974). Leisure and the Social System. In Murphy J. F. (ed.) Concepts of Leisure. Englewood Cliffs, NJ, Prentice-Hall, 133.
• Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error: Algebra and Statistics. Journal of Marketing Research, 18, 382-388.
• Greenhaus, J. H. & Beutell, N. J. (1985). Sources of Conflict between Work and Family Roles. Academy of management review, 10(1), 76-88.
• Hair, J. F., Sarstedt, M., Hopkins, L. & Kuppelwieser, V. G. (2014). Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM): An Emerging Tool in Business Research. European Business Review, 26(2), 106-121.
• Hair, J.F., Hult, G.T.M., Ringle, C.M. & Sarstedt, M. (2017) A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM). 2nd Edition, Sage Publications Inc., Thousand Oaks, CA.
• Harmon, J. & Kyle, G. T. (2016). Positive Emotions and Passionate Leisure Involvement. Annals of Leisure Research, 19(1), 62-79.
• Hawkes, S. R. (1991). Recreation in The Family. In S. J. Bahr (Ed.). Family Research: A Sixty Year Review, 1930–1990 (pp. 387–433). New York, N.Y: Lexington Books.
• Henseler, J., Hubona, G. & Ray, P. A. (2016), Using PLS Path Modeling in New Technology Research: Updated Guidelines, Industrial Management & Data Systems, 116(1), 2-20. https://doi.org/10.1108/IMDS-09-2015-0382
• Henseler, J., Ringle, C. M. & Sarstedt, M. (2015). A New Criterion for Assessing Discriminant Validity in Variance-Based Structural Equation Modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115–135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
• Huff, C., Widmer, M., McCoy, K. & Hill, B. (2003). The Influence of Challenging Outdoor Recreation on Parent-adolescent Communication. Therapeutic Recreation Journal, 37(1), 18-37.
• Iso-Ahola, S. E. & Park, C. J. (1996). Leisure-Related Social Support and Self Determination as Buffers of Stress-Illness Relationship. Journal of Leisure Research, 28(3), 169.
• Jim, C. Y. & Chen, W. Y. (2009). Leisure Participation Pattern of Residents in a New Chinese City. Annals of the Association of American Geographers, 99(4), 657-673.
• Kahn, R. L., Wolfe, D. M., Quinn, R. P., Snoek, J. D. & Rosenthal, R. A. (1964). Organizational stress: Studies in role conflict and ambiguity. John Wiley.
• Karaküçük, S. (2005). Rekreasyon-Boş zamanları Değerlendirme (6. Basım). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Keyes, C. L. (2002). The Mental Health Continuum: From Languishing to Flourishing in Life. Journal of Health and Social Behavior, 43(2), 207-222. https://doi.org/10.2307/3090197
• Keyes, C. L., Dhingra, S. S. & Simoes, E. J. (2010). Change in Level of Positive Mental Health as a Predictor of Future Risk of Mental Illness. American Journal of Public Health, 100(12), 2366 2371. https://doi.org/10.2105/AJPH.2010.192245
• Korkmazer, F. & Aksoy, A. (2020). İş Yükü Fazlalığının Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisinde İş-Aile Çatışmasının Aracı Rolü: Sağlık Sektöründe Bir Uygulama. Business & Management Studies: An International Journal, 8(2), 1628-1657.
• Kossek, E. E. (2005). Workplace Policies and Practices to Support Work and Families: Gaps in Implementation and Linkages to Individual and Organizational Effectiveness. Workforce/workplace Mismatch, 97-116.
• Kraus, R. G. (1994). Leisure in a Changing America: Multicultural perspectives. Canada: Macmillan College Pub.Co.
• McKechnie, G. E. (1975). Leisure Activity Blank. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), (Temmuz, 2023). Millî Eğitim İstatistikleri-Örgün Eğitim 2021-2022. https://www.meb.gov.tr/2021-2022-orgun-egitim-istatistikleri-aciklandi/haber/27552/tr. Erişim Tarihi: 17/07/2023.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S. & McMurrian, R. (1996). Development and Validation of Work Family Conflict Scales. Journal Of Applied Psychology, 81(4), 400-409.
• Öner, M. (2012). İş-Aile Çatışması ve İş Tatmini İlişkisi: Özel Dershane Öğretmenleri Üzerine Bir Araştırma (Kocaeli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Özdemir, M. Ç. (2018). Türkiye’de Zaman Kullanımının Analizi. Multidisipliner, Çalışmalar-4, (Sosyal Bilimler) Cilt I, Ed. Abidin Temizer-İbrahim Serbestoğlu, Institut za Geografiju, Podgorica, Montenegro.
• Özer, N. & Kış, A. (2015). Okul Müdürlerinin Zaman Yönetimi Becerileri ile Yaşadıkları İş Aile Çatışması Arasındaki İlişki. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 6 (11), 103-122.
• Özkul, R. & Cömert, M. (2019). Ortaokul Öğretmenlerinde İş-Aile Çatışması Düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 129-138.
• Pressman, S. D., Matthews, K. A., Cohen, S., Martire, L. M., Scheier, M., Baum, A. & Schulz, R. (2009). Association of Enjoyable Leisure Activities with Psychological and Physical Well being. Psychosomatic Medicine, 71(7), 725-732.
• Procidano, M. E. & Heller, K. (1983). Measures of Perceived Social Support from Friends and from Family: Three Validation Studies. American Journal of Community Psychology, 11(1), 1 24.
• Sara Wells, M., Widmer, M. A. & Kelly McCoy, J. (2004). Grubs and Grasshoppers: Challenge‐based Recreation and The Collective Efficacy of Families with at‐risk Youth. Family relations, 53(3), 326-333.
• Sevil, T. (2015). Terapatik Rekreasyonel Aktivitelere Katılımın Yaşlıların Algıladıkları Boş Zaman Tatmini, Yaşam Tatmini ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Stack, J. A. C. & Iwasaki, Y. (2009). The Role of Leisure Pursuits in Adaptation Processes Among Afghan Refugees Who Have Immigrated to Canada. Leisure Studies, 28(3), 239 259.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), (Eylül, 2023). Yaşam Kalitesi Modülü, 2022. https://data.tuik.gov.tr/. Erişim Tarihi:22/09/2023
• Vapur, M. & Yavuz, E. (2022). Boş Zaman Katılımını Yaşam Kalitesine Etkisi: Boş Zaman Tatmini ve Algılanan Stresin Aracılık Rolü. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(3), 1252-1268.
• Vapur, M. (2023). Öğretmenlerin Rekreasyonel Aktivitelere Katılım Düzeyleri ile İş Tatminleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Recreation and Tourism Research, 10(3), 67–79.
• Voydanoff, P. (2005). Consequences of Boundary-Spanning Demands and Resources for Work-to-Family Conflict and Perceived Stress. Journal of occupational health psychology, 10(4), 491.
• Wang, C. C. (2008). Leısure Partıcıpatıon, Leısure Motıvatıon, and Lıfe Satısfactıon For Elders In Publıc Senıor Resıdent Homes In Taıwan. Unpublished Doctor Of Phılosophy Dissertation, The University Of The Incarnate, 30.
• Weissinger, E. & Iso-Ahola, S. E. (1992). Use of Recreation Majors as Research Subject: Differences Between Majors on Leisure-Related Variables. Leisure Science, 14. 327- 335.
• Zabriskie, R. B. & Freeman, P. (2004). Contributions of Family Leisure to Family Functioning among Transracial Adoptive Families. Adoption Quarterly, 7(3), 49-77.
• Zabriskie, R. B. & McCormick, B. P. (2001). The Influences of Family Leisure Patterns on Perceptions of Family Functioning. Family relations, 50(3), 281-289.
• Zabriskie, R. B. & McCormick, B. P. (2003). Parent and Child Perspectives of Family Leisure Involvement and Satisfaction with Family Life. Journal of Leisure Research, 35(2), 163-189.