Yapısökümün Siyasal Ufku Üzerine Bir Sorgulama: Jacques Derrida’nın Amacı Neydi?

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 35 - 57, 29.12.2025

Enes Berhudan Kökerer

Öz

Jacques Derrida, Batı düşüncesinin yerleşik epistemolojik ve ontolojik temellerini radikal eleştirilere tabi tutarak, bu temellerin ötesine geçen alternatif düşünme biçimi geliştiren özgün bir filozof olmuştur. Onun felsefi özgünlüğü, hakikat olarak sunulan düşünsel yapıların ardındaki ideolojik ve epistemolojik varsayımları, metin ve dil çözümlemeleri aracılığıyla sistematik biçimde sorunsallaştırmasında temellenmiştir. Derrida felsefi, kültürel ve siyasal düzeyde, kavramların ve anlamların sabit olmadığını, aksine her zaman bir çelişki ve erteleme barındırdığını savunmuştur. Bu anlayış, özellikle onun yapısöküm yaklaşımında somutlaşmıştır. Yapısöküm, anlamın sabit ve belirli olmadığını, tersine metnin içinde var olan içsel gerilimlerin ve çelişkilerin anlamı ürettiğini öne sürer. Bu da Derrida'nın düşüncesini geleneksel düşünce biçimlerinin ötesine taşır. Ancak, Derrida'nın geliştirdiği bu düşünceler, kimi çevrelerce siyasal ve toplumsal değerleri altüst eden, bireyi nihilizme sürükleyen ve politik bilinçsizliği teşvik eden bir yaklaşım olarak değerlendirilmiştir. Derrida'nın düşüncesine yönelik bu tür eleştiriler genellikle onun çok katmanlı ve etik sorumluluk taşıyan yaklaşımını göz ardı etmektedir. Bu çalışma, Derrida'nın felsefesinin derinliğini ve bağlamını göz önünde bulundurarak, kavramsal ve düşünsel bütünlüğünü, siyasal boyutlarıyla birlikte analiz etmeyi ve bir filozof olarak gerçek amacını açıklığa kavuşturmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Derrida , Différance , Yapısöküm Siyaseti , Öteki , Etik Sorumluluk.

An Inquiry into the Political Horizon of Deconstruction: What Was Jacques Derrida's Purpose?

Öz

Jacques Derrida is an philosopher who radically critiques the established epistemological and ontological foundations of Western thought and develops an alternative way of thinking that transcends them. His philosophical originality in his systematic problematization of the ideological and epistemological assumptions underlying intellectual structures presented as truth through textual and linguistic analysis. At philosophical, cultural, and political levels, Derrida argued that concepts and meanings are not fixed but, on the contrary, always contain contradictions and deferrals. This understanding is particularly embodied in his deconstructionist approach. Deconstruction posits that meaning is not fixed or determinate, but rather that the internal tensions and contradictions within the text generate meaning. This elevates Derrida's thought beyond traditional forms of thought. However, these ideas developed by Derrida have been interpreted by some as an approach that subverts political and social values, drives individuals toward nihilism, and fosters political unconsciousness. Such critiques of Derrida's thought often overlook his multilayered and ethically charged approach. This study, considering the depth and context of Derrida's philosophy, aims to analyze its conceptual and intellectual integrity, including its political dimensions, and to clarify his true purpose as a philosopher.

Anahtar Kelimeler

Derrida , Différance , Deconstruction Politics , The Other , Ethical Responsibility

Kaynakça

• Appadurai, A. (2006). Fear of small numbers: An essay on the geography of anger. Duke University Press.
• Balkın, J. M. (2004). Yapısöküm (Çev. K. Küçükalp.). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 321-332.
• Best, S. ve Kellner, D. (2011). Postmodern teori (Çev. M. Küçük). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Borradori, G. (2008). Terör günlerinde felsefe: Jürgen Habermas ve Jacques Derrida ile diyaloglar (Çev. E. Barca). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Brown, G. W. (2010). The laws of hospitality, asylum seekers and cosmopolitan right: A Kantian response to Jacques Derrida. European Journal of Political Theory, 9(3), 308-327.
• Callinicos, A. (2001). Postmodernizme hayır: Marksist bir eleştiri (Çev. Ş. Pala). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Capaldi, N. (1995). Scientism, deconstruction, and nihilism. Argumentation, 9(4), 563–575.
• Critchley, S. (2007). Infinitely demanding: Ethics of commitment, politics of resistance. Verso.
• Critchley, S. (2014). The ethics of deconstruction: Derrida and Levinas. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Critchley, S. (2016). Yapıbozum ve pragmatizm: Derrida özel bir ironist mi yoksa kamusal liberal mi? C. Mouffe (Ed.), (Çev. T. Birkan). Yapıbozum ve pragmatizm içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Derrida, J. & Şerif M. (2016a). İslam ve Batı üzerine bir konuşma (Çev. S. Kavuncu). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Derrida, J. & Vattimo, G. (2014d). Din (Çev. D. Kundakçı ve M. E. Özcan). Ankara: Dost Yayınevi.
• Derrida, J. (1982a). Margins of philosophy (Trans. A. Bass). University of Chicago Press.
• Derrida, J. (1982b). Positions (Trans. A. Bass). University of Chicago Press.
• Derrida, J. (1988). Limited Inc. Northwestern University Press.
• Derrida, J. (1991). Of spirit: Heidegger and the question (Trans. G. Bennington ve R. Bowlby). University of Chicago Press.
• Derrida, J. (1992). The other heading: Reflections on today’s Europe. Indiana University Press.
• Derrida, J. (1994). Specters of Marx: The state of the debt, the work of mourning and the new international (Çev. P. Kamuf). Routledge.
• Derrida, J. (2003). On cosmopolitanism and forgiveness. Routledge.
• Derrida, J. (2008a). Différance (Çev. Ö. Sözer). Toplum Bilim, 10, 51-64.
• Derrida, J. (2008b). Psyche: Ötekinin icadı (Çev. M. Başaran). Toplum Bilim, 10, 105-130.
• Derrida, J. (2010). Terör, din ve yeni politika. R. Kearney (Ed.), Çağdaş filozoflarla söyleşiler (Çev. H. Arslan) (ss. 3-16). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Derrida, J. (2011). Öteki hedef: Başka baş (Çev. M. Başaran). Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Derrida, J. (2014a). Gramatoloji (Çev. İ. Birkan). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Derrida, J. (2014b). Platon’un eczanesi (Çev. Z. Direk). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Derrida, J. (2014c). Marx ve mahdumları (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Derrida, J. (2016b). Yapıbozum ve pragmatizm üzerine düşünceler. C. Mouffe (Ed.), (Çev. T. Birkan). Yapıbozum ve pragmatizm içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Derrida, J. (2016c). Force of law: The “mystical foundation of authority”. Deconstruction and the Possibility of Justice içinde (ss. 3-67). Routledge.
• Derrida, J. (2018a). Kendime karşı savaştayım (Çev. S. Özen). Cogito: Derrida – Yaşamı yeniden düşünürken, 47–48, 175-186.
• Derrida, J. (2018b). Şiddet ve metafizik (Çev. Z. Direk). Cogito: Derrida – Yaşamı yeniden düşünürken, 47–48, 62-161.
• Derrida, J. (2020). Yazı ve fark (Çev. P. B. Yalım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Descamps, C. (2015). Fransa’da felsefenin kırk yılı (Çev. E. Keskin). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Eagleton, T. (2011). Postmodernizmin yanılsamaları (Çev. M. Küçük). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Habermas, J. (1990). The philosophical discourse of modernity: Twelve lectures. Cambridge, MA: MIT Press.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin durumu (Çev. S. Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (2018). Varlık ve zaman (Çev. K. Ökten). İstanbul: Alfa Yayınları.
• İlter, T. (2006). Modernizm, postmodernizm, postkolonyalizm: Ben-öteki ilişkileri ve etnosantrizm. Küresel İletişim Dergisi, 1(Bahar), 1-14.
• Kristeva, J. & Derrida, J. (2008). Göstergebilim ve gramatoloji (Çev. T. Akşin). Toplum Bilim, 10, 177-186.
• Küçükalp, K. (2008). Batı metafiziğinin dekonstrüksiyonu: Heidegger ve Derrida. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Laclau, E. ve Mouffe, C. (2017). Hegemonya ve Sosyalist Strateji (Çev. A. Kardan ve O. Şahiner). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mortley, R. (2000). Jacques Derrida: Fransız düşünürleriyle söyleşiler (Çev. B. Güçlü). Ankara: İmge Kitabevi.
• Mouffe, C. (2016). Yapıbozum, pragmatizm ve demokrasinin siyaseti. C. Mouffe (Ed.), (Çev. T. Birkan). Yapıbozum ve pragmatizm içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mouffe, C. (2018). Siyasal üzerine (Çev. M. Ratip). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rockmore, T. (2014). Fransa’da Derrida ve Heidegger. S. E. Er (Ed.), Heidegger Paris’te içinde. İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Rorty, R. (1989). Contingency, irony, and solidarity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rorty, R. (2016). Yapıbozum ve pragmatizm üzerine düşünceler. C. Mouffe (Ed.), (Çev. T. Birkan). Yapıbozum ve pragmatizm içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sağlam, R. (2014). Yapıbozumsal adalet. İstanbul: Tekin Yayın.
• Saussure, F. de (1998). Genel Dilbilim Dersleri (Çev. B. Vardar). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sim, S. (2000). Derrida ve tarihin sonu (Çev. K. Ökten). İstanbul: Everest Yayınları.
• Sim, S. (2019). Post-truth, scepticism & power. London: Palgrave Macmillan.
• Smart, B. (2018). Postmodern toplum teorisi. M. Küçük (Ed.), Modernite versus postmodernite içinde. İstanbul: Say Yayınları.
• Soysal, A. (2018). Derrida: İz ve yokluk. Cogito: Derrida – Yaşamı yeniden düşünürken, 47–48, 251-256.
• Spivak, G. (2016). Madun konuşabilir mi? (Çev. E. Koyuncu). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Spivak, G. (2017). Yapısöküm, Postkolonyalizm, Madunluk (Çev. S. Torlak). İstanbul: Zoomkitap.
• Spivak, G. C. (1999). A critique of postcolonial reason: Toward a history of the vanishing present. Harvard University Press.
• Timur, T. (2005). Felsefi izlenimler. İstanbul: İmge Kitabevi.