NASREDDIN HODJA AND NEW WORLD ORDER IN MASKE VE RUH

Yıl 2019, , 273 - 292, 10.08.2019

Seda Çetin

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.398143

Öz

Nasreddin Hodja is a Turkish philosopher who have resisted for centuries
with his intelligence and wisdom. Hodja, who has been the symbol of tolerance,
knows how to look at life from the positive side in his anecdotes. Because of
his these characteristics, Halide Edib sent Hoca as the protagonist of Maske ve
Ruh which is her fantasy play to the 21st century’s Aksehir. In this age when
matter is more important than spirit, people are as similar to each other like
the same masks. Halide Edib builded a dystopic world that she created with this
social landscape in which people are increasingly mechanised in Maske ve Ruh. The author who placed
Nasreddin Hodja in the dystopic landscape, compared his ideas with the advanced
intellectual orientations in this century and critized the ideological
orientations that have begun to quickly influence the world through him. The
author tried to remind the values that they had forgotten to a soulless society
also by adding the other names who lived before like Hodja on her play. In this
study, firstly, the location of Nasreddin Hodja in Maske ve Ruh will tried to be located. In this way, the
approachment style to Hodja who came to life hundreds of years after his own
life will have been interpreted. Afterwards, it will be focused on to the
message which the author wanted to give with Maske ve Ruh, and these aspects
that 21st century's Turkey of whose view of life had been changed because of
materialist world order will be discussed. 

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hodja, Maske ve Ruh, big Other, communism, capitalism

MASKE VE RUH'TA NASREDDİN HOCA VE YENİ DÜNYA DÜZENİ

Öz

Nasreddin Hoca zekâsı ve
bilgeliğiyle yüzyıllara direnmiş bir Türk filozofudur. Hoşgörü timsali olan
Hoca, fıkralarında hayata her zaman olumlu tarafından bakmasını bilir. Halide Edib
bu özellikleri sebebiyle Hoca’yı ‘fantezi piyes’i Maske ve Ruh’ta oyunun başkişisi olarak 21.yy. Akşehir’ine
gönderir. Maddenin ruhtan daha çok önemsendiği bu çağda insanlar birbirlerine
‘birörnek’ maskeler kadar benzemektedirler. Halide Edib oluşturduğu bu sosyal
manzarayla Maske ve Ruh’ta insanların giderek makineleştiği distopik bir dünya
kurmuş olur. Kurduğu distopik manzaraya Nasreddin Hoca’yı yerleştiren yazar,
onun fikirlerini bu yüzyılda gelişmiş düşünsel yönelimlerle kıyaslar ve onun
aracılığıyla dünyayı hızla etkisi altına almaya başlayan ideolojik yönelimlerin
eleştirisini yapar. Yazar, aynen Hoca gibi daha önce yaşamış başka isimleri de
oyununa dâhil edip ‘ruhsuz’ bir topluma unuttuğu değerleri anımsatmaya çalışır.
Bu incelemede öncelikle Maske ve Ruh’ta
Nasreddin Hoca’nın bulunduğu yer konumlandırılmaya çalışılacaktır. Bu sayede
kendi zamanından yüzyıllar sonrasında hayat bulan Hoca’nın 21.yy. şartlarında
ele alınış biçimi yorumlanmış olacaktır. Sonrasında yazarın Maske ve Ruh ile vermek istediği mesaj
üzerine odaklanılacak, oyun içinde materyalist dünya düzeni sebebiyle hayata
bakışı değişmiş olan 21.yy. Türkiye’sinin bu yönleri eleştirel bir tutumla ele
alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hoca, Maske ve Ruh, büyük Öteki, komünizm, kapitalizm

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1945). Maske ve Ruh, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Adıvar, H. E. (2009). Türkiye’de Şark-Garp ve Amerikan Tesirleri, İstanbul: Can Yay.
• Alptekin, A. B., Sakaoğlu S. (2009). Nasreddin Hoca, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Baudrillard, J. (2014). Simulakrlar ve Simulasyon (Çev. O. Adanır), Ankara: Doğu Batı Yay.
• Baudrillard, J. (2016). Tüketim Toplumu (Çev. H. Deliceçaylı, F. Keskin), İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Baudrillard, J. (2014). Nesneler Sistemi (Çev. O. Adanır, A. Karamollaoğlu), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• Boratav, P. N. (2014). Nasreddin Hoca, Ankara: Islık Yay.
• Camus, A. (2015). Sisifos Söyleni (Çev. T. Yücel). İstanbul: Can Yayınları.
• Çetin, S. (2014). Halide Edib Adıvar'ın Eserlerinde Millî Mücadele ve Cumhuriyet (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Donovan, J. (2015). Feminist Teori (Çev. A. Bora, M. Ağduk Gevrek, F. Sayılan), İstanbul: İletişim Yay.
• Durakbaşa, A. (2012). Halide Edib Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İstanbul: İletişim Yay.
• Marx, K., Engels, F.(2014). Komünist Manifesto. (Çev. C. Üster, N. Deriş), İstanbul: Can Yay.
• Enginün, İ. (2007). Halide Edib Adıvar'ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi, İstanbul: Dergâh Yay.
• Enginün, İ. (2004). Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergâh Yay.
• Enginün, İ. (2000). Araştırmalar ve Belgeler, İstanbul: Dergâh Yay.
• Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji (Çev. E. Gürol), İstanbul: Payel Yay.
• Kaplan, M. (2006). Şiir Tahlilleri 2, İstanbul: Dergâh Yay.
• Karaca, N. (2013). Halide Edip Adıvar'ın Nasrettin Hoca üzerinden ironik çağ eleştirisi: Maske ve Ruh. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 13-37.
• Kazan, F. (1995). Halide Edip ve Amerika (Çev. B. Kutluğ), İstanbul: Bağlam Yay.
• Özünel, E. Ö. (2008). Kolektif bilinçdışında Nasreddin Hoca fıkraları ve bilgelik. 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak-Uluslararası Sempozyum Bildirileri içinde (648-655 ss.). Akşehir.
• Şimşek, L.(2008). Kolektif kimliğimizin tezahürü olarak Nasreddin Hoca fıkraları. 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak-Uluslararası Sempozyum Bildirileri içinde (825-837 ss.). Akşehir.
• Todorov, T. (2012). Fantastik Edebi Türe Yapısal Bir Yaklaşım (Çev. N. Öztokat), İstanbul: Metis Yay.
• Zizek, S. (2016). Hiçten Az Hegel ve Diyalektik Materyalizmin Gölgesi (Çev. E. Ünal), İstanbul: Encore Yay.