OKUL ÖNCESİ DÖNEM FEN EĞİTİM SÜRECİNE YÖNELİK ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 553 - 580, 13.12.2024

Gülşah Günşen , Gülden Uyanık

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1264230

Öz

Araştırmanın amacı okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitim sürecine yönelik görüşlerinin incelenmesidir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan 21 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırma kapsamında geliştirilen ve uzman görüşü alınarak son hali verilen “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Fen Eğitim Sürecine Yönelik Görüşlerinin Belirlendiği Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda okul öncesi öğretmenlerinin fen alan bilgisi konusunda kendilerini yeterli, bilgi-uygulama sürecinde ise yetersiz hissettikleri, fen eğitim sürecine yönelik bir desteğe ihtiyaçları olduğu, fen içerik standartlarına ve STEM yaklaşımına yönelik bilgilerinin yetersiz ve yanlış olduğu görülmektedir. Fen eğitim sürecinde en çok yeryüzü ve uzay alanı ve yaşam alanı ile ilişkili konulara yer verdikleri, en çok gösteri deneyi yaptıkları, malzeme ve uygulama ortamı sıkıntısı yaşadıkları, aile katılımlarının yetersiz ve çocukların seviyesinin üzerinde planlama yaptıklarına yönelik problemlerle karşılaştıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi eğitim, fen eğitim süreci, okul öncesi öğretmenleri

Kaynakça

• Abanoz, T. (2020). STEM yaklaşımına uygun fen etkinliklerinin okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi (Tez No.629972) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Abd-El-Khalick, F., & Akerson, V. L. (2004). Learning about nature of science as conceptual change: Factors that mediate the development of preservice elementary teachers’ views of nature of science. Science Education, 88(5), 785-810.
• Abd-El-Khalick, F., & BouJaude, S. (1997). An exploratorystudy of theknowledgebase for scienceteaching. Journal of Research in Science Teaching, 34(7), 673–699.
• Adak, A. (2006). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin fen öğretimine yönelik tutumları ile düşünme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 210894) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkalae Üniversitesi, Denili]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Afacan, Ö., & Selimhocaoğlu, A. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin fen etkinliklerine ilişkin yeterlilikleri ve bu yeterliliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Kırşehir ili örneği). The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 1-20.
• Akcanca, N. Aktemur Gürler, S., & Alkani H. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimi uygulamalarına yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Caucasian Journal of Science, 4(1), 1-19.
• Akman, B., Gangal, M., & Kardeş, S. (2017). Okul öncesi eğitim sınıflarındaki bilim eğitimi öğrenme merkezlerinin incelenmesi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 40-56.
• Akman, B., Üstün, E., & Güler, T. (2003). 6 yaş çocuklarının bilim süreçlerini kullanma yetenekleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 11-14.
• Aktaş Arnas, Y., Aslan, D., & Günay Bilaloğlu, R. (2012). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. 3. Baskı. Vize Yayıncılık.
• Akyol, N., & Birinci Konur, K. (2018). Okul öncesi dönemde fen eğitiminin uygulanabilirliğine yönelik öğretmen ve yönetici görüşlerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 547-557.
• Avcı, N. (2003). Fen ve Doğa Eğitiminde Proje Yaklaşımı. Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar, Ed.: M. Sevinç. s.: 359-365. Morpa Yayınları.
• Aydın, A., & Güney, M. Y. (2017). Yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak geliştirilen etkinliklerin okul öncesi öğretmen adaylarının fen kavramlarını öğrenmelerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(Özel Sayı), 181-201.
• Ayvacı, H. Ş., Devecioğlu, Y., & Yiğit, N. (2002). Okul öncesi öğretmenlerinin fen ve doğa etkinliklerindeki yeterliliklerinin belirlenmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Barbaroğlu, A., & Okur Metwalley, E. (2018a). Erken çocukluk döneminde fen eğitimine ilişkin okul öncesi öğretmenlerinin görüşleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 125-147.
• Babaroğlu, A., & Emel, O. M. (2018b). Okul öncesi öğretmenlerin fen eğitimine ilişkin tutumlarının incelenmesi (Çorum ili örneği), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 1-15.
• Barenthien, J., Lindner, M. A., Ziegler, T., & Steffensky, M. (2020). Exploring preschool teachers’ science-specific knowledge. Early Years, 40(3), 335-350.
• Başaran, M. (2018). Okul öncesi dönemde STEM yaklaşımının uygulanabilirliği (Eylem Araştırması). (Tez No. 629972) [Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bay, D. N. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin fen öğretimine karşı tutumları: Eskişehir ili örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(20), 15-27.
• Bayır, E. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin bilimin doğasına ilişkin görüşleri: Bilişsel harita örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1419-1436.
• Bers, M., Seddighin, S., & Sullivan, A. (2013). Ready for Robotics:Bringing together the T and E of STEM in early childhood teacher education. Journal of Technology and Teacher Education, 21(3), 355-377.
• Brickhouse, N.W. (1990). Teachers’ beliefs about the nature of science and their relationship to classroom practice. Journal of Teacher Education, 41,53–62.
• Chan, D. 2003. Multiple intelligences and perceived self-efficacy among Chinese secondary school teachers in Hong Kong. Educational Psychology, 23(5), 521–33.
• Cho, H. S., Kim, J., & Choi, D. H. (2003). early childhood teachers’ attitudes toward science teaching: a scalevalidationstudy. Educational Research Quarterly, 27(2), 33-42.
• Conezio, K., & French, L. (2002). Science in the preschool classroom: capitalizing on children’s fascination with the everyday world to foster language and literacy development. Young Children, 57(5), 12-18.
• Çamlıbel Çakmak, Ö. (2006). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Fene ve Fen Öğretimine Yönelik Tutumları ile Bazı Fen Kavramlarını Anlama Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Tez No. 629972) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Çınar, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerin fen ve foğa konularının öğretiminde kullandıkları etkinliklerin belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 363-371.
• Dağlı, H., & Dağlıoğlu, H. E. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitiminin içeriği ve standartlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Toplu Araştırmaları Dergisi, 15(23), 1885-1919.
• Da-Silva, C., Mellado, V., & Porlan, R. (2006). Evolution of the conceptions of a secondary education biology teacher: longitudinal analysis using cognitive maps. Science Teacher Education, 91(3), 461-491.
• Demir, S., & Şahin, F. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının 5e yöntemini kullanarak deney yapma ile ilgili görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 35,385-397.
• Edwards, K., & Loveridge, J. (2011). The inside story: Looking into early childhood teachers’ support of children’s scientific learning. Austalasian Journal of Early Childhood, 36(2), 28-35.
• Elmas, H., & Kanmaz, A. (2015). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin fen eğitimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 35-45.
• Ergin, İ. (2009). 5E modeli’nin öğrencilerin akademik başarısına ve hatırlama düzeyine etkisi: “eğik atış hareketi” örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,18, 11-26.
• Faulkner-Schneider, (2005). Child care teachers’ attitudes, bliefs, and konwledge regarding science and the impact on earlyt childhood learning opportunitites. (Master of Science). Oklahoma, Oklahoma State University Facult of the Graduate College.
• Fleer, M. (2009) Supporting scientific conceptual consciousness or learning in ‘a roundabout way’ in play‐based contexts. International Journal of Science Education, 31(8), 1069-1089.
• Gelman, R., & Brenneman, K. (2012). Moving young “scientists-in-waiting” onto science learning pathways: Focus on observation.
• Gerde, H. K., Pierce, S. J., Lee, K. & Van Egeren, L. A. (2018) Early childhood educators’ self-efficacy in science, math, and literacy instruction and science practice in the classroom. Early Education and Development, 29(1), 70-90.
• Greenfield, D. B., Jirout, J., Dominguez, X., Greenberg, A., Maier, M., & Fuccillo, J. (2009). Science in the preschool classroom: A programmatic research agenda to improve science readiness. Early Education and Development, 20(2), 238-264.
• Gropen, J., Kook, J. F., Hoisington, C., & Clark-Chiarelli, N. (2017) Foundations of science literacy: efficacy of a preschool professional development program in science on classroom instruction, teachers’ pedagogical content knowledge, and children’s observations and predictions, Early Education and Development, 28(5), 607-631.
• Gurcan, U. Z. A. L., Erdem, A., & Gürdal, A. (2010). Basit araç gereçlerle yapılan fen deneyleri konusunda öğretmen görüşleri ve gerçekleştirilen hizmet içi eğitimin değerlendirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(1), 64-84.
• Güneş, G. (2018). Okul öncesi fen ve doğa eğitimi araştırmalarına ilişkin bir tarama çalışması: Türkiye örneği. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 33-67.
• Günşen, G. (2020). Pedagojik İçerik Bilgisine Dayalı Sorgulayıcı-Araştırma Temelli Fen Eğitim Programı’nın okul öncesi öğretmenleri ve 60-72 aylık çocuklar üzerindeki etkilerinin incelenmesi (Tez No.634829) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Günşen, G., Uyanık, G., & Akman, B. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin STEM semantik algılarının ve STEM yaklaşımına yönelik düşüncelerinin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2173-2186.
• Günşen, G., Fazlıoğlu, Y., & Bayır, E. (2018). Yapılandırıcı yaklaşıma dayalı bilim öğretiminin 5 yaş çocuklarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3)., 599-616.
• Hamurcu, H. (2006, Eylül). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Fen Öğretimi Hakkındaki Görüşleri, 7.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• İnan, H. Z. (2010). Okul öncesi öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerine ilişkin alan bilgileri ve pedagojik alan bilgilerinin irdelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2275-2323.
• Kallery, M. (2004) Early years teachers' late concerns and perceived needs in science: an exploratory study. European Journal of Teacher Education, 27(2), 147-165.
• Kallery, M. (2019). In quest of teaching quality in pre-school science: Teachers’ views of factors influencing their work. Proceeding of the ESERA, 24-29.
• Kallery, M., & Psillos D. (2001). Pre-school teachers’ content knowledge in science: Their understanding of elementary science concepts and of ıssues raised by children’s questions. International Journal of Early Years Education, 9(3), 165-179.
• Kallery, M., & Psillos, D. (2002) What happens in the early years science classroom? European Early Childhood Education Research Journal, 10(2), 49-61.
• Kallery, M. (2004). Early years teachers’ late concerns and perceived needs in science: an exploratorystudy. European Journal of Teacher Educations, 27(2), 147-164.
• Karademir, A., & Akman, B. (2021). Farklı bakış açılarıyla okul öncesi eğitimde kalite unsurları: Nitel bir araştırma. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 181-206.
• Karaer, H., & Kösterilioğlu, M. (2005), Amasya ve sinop illerinde çalışan okulöncesi öğretmenlerin fen kavramlarının öğretilmesinde kullandıkları yöntemlerin belirlenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, (2),447-454.
• Karamustafaoğlu, S., & Kandaz, U. (2006). Okul öncesi eğitimde fen etkinliklerinde kullanılan öğretim yöntemleri ve karşılaşılan güçlükler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 65-81.
• Kewalramani, S., & Havu-Nuutinen, S. (2019). Preschool teachers’ beliefs and pedagogical practices in the integration of technology: A case for engaging young children scientific inquiry. Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 15(12), 1-13.
• Kıldan, O., & Pektaş, M. (2009). Erken çocukluk döneminde fen ve doğan ile ilgili konuların öğretilmesinde okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 113-127.
• Kocakülah, A., & Savaş, E. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının deney tasarlama ve uygulama sürecine ilişkin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 1-28.
• Kuru, N., & Akman, B. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerinin öğretmen ve çocuk değişkenleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(190).
• Leuchter, M., Saalbach, H., Studhalter, U., & Tettenborn, A. (2020). Teaching for conceptual change in preschool science: Relations among teachers’ Professional beliefs, konwledge, and instructional practice. International Journal of Science Education, 42(12), 1941-1967.
• Mellado, V. (1997). Preservice teachers’ classroom practice and their conceptions of teaching and learning science. Science &Education, 82,197-214.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma, Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• National Research Council [NRC] (2012). A framework for K-12 science educa- tion: practices, crosscutting concepts and core ideas. The National Academic Press.
• Novak, J.D., & Gowin, D.B. (1984). Learning how to learn. New York and Cambridge, UK: Cambridge University Press
• Oppermann, E., Hummel, T., & Anders, Y. (2021). Preschool teachers’ science practices: Associations with teachers’ qualifications and their self-efficacy beliefs in science. Early Child Development and Care, 191(5), 800-814.
• Osborne, J., & Simon, S. (1996). PrimaryScience: PastandFutureDirections. Studies in Science Education, 27,99-147
• Önal, T. K., & Sarıbaş, D. (2019). Okul öncesi dönemde fen eğitimi ve önemi. Kahramanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 109-118.
• Özbek, S., & Sığırtmaç, A. (2009). Okul öncesi Öğretmenlerinin Fen Eğitimine İlişkin Görüşleri ve Uygulamalarının İncelenmesi. Education Sciences, 6(1), 1039-1056.
• Özbey, S. (2006). Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin fen etkinliklerine ilişkin yeterliliklerinin belirlenmesi (Tez No.634829) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özbey, S., & Alisinanoğlu, F. (2008). Identifyingthe general ideas attitudes and expectations pertaining to science activities of the teachers employed in preschool education. Journal of Turkish Science Education, 5(2), 82-94.
• Pendergast, E., Lieberman-Betz, R. G., & Vail C. O. (2017). Attitudes and beliefs of prekindergarten teachers toward teaching science to young children. Early Childhood Education, 45, 43-52.
• Ravanis, K. (2022). Research trends and development perspectives in Early Childhood Science Education: an overview. Education Sciences, 12(7), 456.
• Raven, S., & Wenner, J. A. (2023). Science at the center: Meaningful science learning in a preschool classroom. Journal of Research in Science Teaching, 60(3), 484-514.
• Roth, W. M., Mafra Goulart, M. I., & Plakitsi, K. (2013). Science education during early childhood. Springer. Sağlam, M., & Aral, N. (2015). Okul öncesi öğretmenlerin fen etkinlikleri hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 87-102.
• Saçkes, M., Akman, B., & Trundle, C.K. (2012). Okul öncesi öğretmenlerine yönelik fen etkinlikleri dersi: lisans düzeyindeki öğretmen eğitimi için bir model önerisi, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 2, 1-26.
• Sığırtmaç, A., & Özbek, S. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimine ilişkin görüşleri ve uygulamalarının incelenmesi. E-Journal of New World Science Akademy Education Sciences, 6(1), 1039-1056.
• Simsar, A., & Doğan, Y. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimi süreçleri üzerine görüşlerinin incelenmesi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 19-32.
• Spektor-Levy, O., Baruch, Y. K., & Mevarech, Z. (2013). Science and scientific curiosity in pre-school the teacher’s point of view. International Journal of Science Education, 35(13), 2226-2253.
• Taştepe, T., & Temel, Z. F. (2013). Erken çocukluk dönemi fen ve matematik eğitimi içerik standartları değerlendirme araçlarının geliştirilmesi (Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları). Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4), 1625-1640.
• Thulin, S., & Redfors, A. (2017). Student preschool teacher’ experiences of science and its role in preschool. Early Childhood Educational Journal, 45, 509-520.
• Trundle, K. C. (2015). The inclusion of science in early childhood classrooms. K. C. Trundle & M. Saçkes (Ed.), Research in early childhood science education in (p. 1-7), Springer.
• Tsai, C. C. (2002). Nestedepistemologies: Science teachers’ beliefs of teaching, learning and science. International Journal of ScienceEducation, 24(8), 771-783.
• Uğraş, M. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin STEM uygulamalarına yönelik görüşleri. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 39-54.
• Uğraş, M., Uğraş, H., & Çil, E. (2013). Okulöncesi öğretmenlerinin fen eğitimine karşı tutumlarının ve fen etkinliklerine ilişkin yeterliliklerinin incelenmesi. BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 44-50.
• Uyanık Balat, G., & Arslan Çiftçi, H. (2019). Erken çocukluk döneminde fen eğitimi ve önemi. B. Akman, G. Uyanık Balat & T. Güler Yıldız (Ed.), Erken çocukluk döneminde fen eğitimi içinde (7. Basım ss.99-136), Anı Yayıncılık.
• Uyanık Balat, G., & Günşen, G. (2017). Okul öncesi dönemde STEM yaklaşımı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(42), 337–348.
• Uyanık Balat, G., Akman, B., & Günşen, G. (2018). Fen eğitimine karşı tutum, öz yeterlilik algısı ve bilişsel harita bulguları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 756-777.
• Ültay, N., Ültay, E., & Çilingir, S. K. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin fen konularındaki uygulamalarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 773-792.
• Ünal, M., & Akman, B. (2006). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimine karşı gösterdikleri tutumlar. Hacettepe Üniversitesi, 30, 251-257.
• Yalvac, B., & Crawford, B.A. (2002). Eliciting prospective science teachers’ conceptions of the nature of science in Middle East Technical University in Ankara. Annual International Confe¬rence of the Association for the Education of Teachers in Science.
• Yıldırım, B. (2018). Stem uygulamalarına yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(1), 42-53.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin yayıncılık.
• Yıldız, S., & Tükel, A. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin fen etkinliklerine yer verme durumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 49-59.