SOSYAL BİLGİLER 5. SINIF DERS KİTABINDA YER ALAN GÖRSELLERİN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2024, , 333 - 346, 29.10.2024

Güven Kemerkaya , Ali Meydan

https://doi.org/10.24315/tred.1516237

Öz

Okullar çocukların yaşadığı topluma uyum sağlaması ve toplumun kültürünü yaşantı yolu ile edindiği kurumlardır. Bireyler yaşamının ilk yıllarında ailesinden edindiği bilgi ve davranışları okulda pekiştirmektedir. Bireylerin okulda yeni bilgiler öğrenmesi ve bunu davranışa dönüştürmesi için etkin araçlardan biri de ders kitaplarıdır. Bireyler okulda toplum içindeki rollerini belirgin olarak kazanmaktadırlar. Toplumsal cinsiyet rolleri de bunlardan biridir. Okullarda toplumun bireylerden beklediği gerek tolumsal cinsiyet rolü gerekse diğer rollerin kazandırılmasında sosyal bilgiler dersinin önemi oldukça fazladır. Dersin temel materyallerinden olan sosyal bilgiler ders kitabı bu bağlamda etkili araçlardandır. Bu çalışmanın amacı 2023-2024 eğitim öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığı tarafından resmi ve özel ortaokullarda ders kitabı olarak okutulması uygun görülen ve dağıtımı yapılan 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının içeriğinde kullanılan görsellerin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesidir. Bu amaç çerçevesinde nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmanın kapsamını 2023-2024 eğitim öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ortaokullarda kullanılmak üzere belirlenen 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının içerdiği görseller oluşturmaktadır. Çalışmada sosyal bilgiler 5. Sınıf ders kitabında yer alan görseller toplumsal roller (anne, baba, abla, abi) ve mesleki roller açısından incelenmiştir. Çalışmanın verileri içerik analizi yolu ile çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet, Sosyal bilgiler öğretimi, toplumsal roller, toplumsal cinsiyet rolleri, sosyal bilgiler ders kitapları

Etik Beyan

Bu çalışma 20-23 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleştirilmiş olan 12. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

Kaynakça

• Akay Şahin, M., & Açıkalın, M. (2023). Türkiye’deki Ortaöğretim Tarih ve Sosyal Bilimler Ders Kitaplarında Kadın Şahsiyetler. Akdeniz Kadın Çalışmaları Ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 6(1), 92-122. https://doi.org/10.33708/ktc.1250084 (Erişim Tarihi:10/07/2024)
• Asan, H.T. (2010). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik ve Öğretmenlerin Cinsiyetçilik Algılarının Saptanması. Fe Dergi, 2( 2), 65-74. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000033 (Erişim Tarihi:12/02/2023)
• Blackstone A. M. (2003). Gender roles and society. In Miller J. R., Lerner R. M., Schiamberg L. B. (Eds.), Human ecology: An encyclopedia of children, families, communities, and environments (pp. 335–338). ABC-CLIO. (Erişim Tarihi:05/07/2024)
• Demirdöven, K. (2020), İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarındaki toplumsal cinsiyet algısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Demirel, E. (2010). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet ayrımcılığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Duman, A. E., & Koçtürk, N. (2021). Yerli Yapım Bir Çizgi Filmin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından İncelenmesi: Pırıl. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(Toplum & Siyaset), 83-92. https://doi.org/10.18506/anemon.819889 (Erişim Tarihi:15/05/2024)
• Fidan, S. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Grieshaber, S. (1998). Constructing the gendered infant. N. Yelland (Ed.). Gender in early childhood (1th.ed.). (s. 15-35). Routledge.