GÖÇ DESTANI’NIN KAHRAMANIN SONSUZ YOLCULUĞU BAĞLAMINDA KİŞİLER DÜNYASI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, , 1660 - 1670, 27.09.2021

Oğuzhan Sevim , Derya Yücel Çetin

https://doi.org/10.24315/tred.961501

Öz

Bu çalışmada Uygur Dönemi destanlarından Göç Destanı, kahramanın yolculuğu bağlamında kişiler dünyası açısından incelenmiştir. Göç Destanı Türeyiş Destanı’nın bir uzantısı gibidir. Çin ve İran kaynaklarından edinilen bilgilere göre iki farklı söyleyişi vardır. Çin kaynaklarına göre destanın başında, Buğu Kağan’ın doğumu ve tahta gelişi anlatılır. Destanın olay örgüsünün anlatıldığı bölümün başkahramanı Galı Tekin’dir. Galı Tekin’in bir Çin prensesi ile evlenmesi ve Çinlilerin hain planlarını uygulamaya koymaları, Uygurların yerini yurdunu bırakıp göçmesine zemin hazırlar. Çalışmada Galı Tekin’in Çin prensesi ile evlenmesi ile başlayan ve ölümü ile son bulan yolculuğu, Christopher Vogler’in (2019) Yazarın Yolculuğu adlı eserinde kullandığı yolculuğun aşamalarından hareketle incelenmiş ve kişiler dünyası yorumlanmıştır. Destan metni belirlenen başlıklar düzleminde analiz edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Çalışmanın birinci bölümü olan yolculuğun aşamalarında belge inceleme, ikinci bölümünde ele alınan kişiler dünyasında ise olgu bilim yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonunda Vogler’in belirlediği aşamalarla Göç Destanı’nın anlatı seyrinin uygunluğu görülmüştür. Vogler’in teorisinin Türk halk anlatılarına uygunluğunu ve geçerliğini iddia etmek için bu alanda çok daha fazla metin üzerinde çalışmaya ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Göç Destanı, Kahraman, Monomit Teorisi, Kişiler Dünyası.

Kaynakça

• Aça, M. (1999). “Türk Kahramanlık Destanlarında İç Mücâdele ve Yakın Akrabaları Tarafından İhanete Uğrayan Kahraman”. Millî Folklor Dergisi, 44, 18-23.
• Aça, M. (2000). “Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri”. Millî Folklor Dergisi, 6 (48), 5- 17.
• Alptekin, A. B. (1998), “Kazakistan Kaynaklarına Göre Dede Korkut’un Doğumu”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (6), 639-645.
• Alptekin, A. B. (1999) “Bamsı Beyrek Hikâyesinin Motif Yapısı”. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri.
• Alizade, R. (2011). “Tıva Ve Sor Kahramanlık Destanlarında Mitolojik Motifler”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI/1, 33-43.
• Aktaş, Ş. (1998). Roman Sanatı ve İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aksoy, H. (2019). Kırgız Destanlarında Kadın Tipler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslan, E. (1995). “Dede Korkut Hikâyeleri İle Türk Destan ve Halk Hikâyelerinde Alp-Kız Motifi”. Folklor/Edebiyat Dergisi, (4).
• Bayat, F. (2009), Türk Destancılık Tarihi Bağlamında Köroğlu Destanı (Türk Dünyasının Köroğlu Fenomenolojisi). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BAYAT, Fuzuli (2013), Oğuz Destan Dünyası, Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayat, F. (2015). Türk Mitolojik Sistemi 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayat, F. (2016). Türk Mitolojik Sistemi 2. İstanbul : Ötüken Neşriyat.
• Bayram, B. (2006). "Oğuz Epik Anlatmaları ve Çuvaş Alp Hikâyeleri’nde Kutsal Kurt ve Tepegöz". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 6(1), 19-27.
• Bekki, S. (2011), "Bazı HalkAnlatıları ve Dinî Metinlere Göre Kahramanın Mucizevi (Babasız) Doğumu", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (58), 111-130.
• Bowen, G. A. (2009). "Document Analysis as a Qualitative Research Method". Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Campell, J. (2013). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (S. Gürses, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Çelik, A. (2012). Kırgız Türklerinin Arkaik Destanlarında Mitik Unsurlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demir, N., & Erdem, M. D. (2006). Türk Kültüründe Destan ve Battal Gazi Destanı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 1(1), 106-159.
• Demirel, H. (2015). Türk Destanlarının Ana Unsurları, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Dilek, İ. (2010). "Sibirya Türk Destanlarında Kahramanın Yeraltı ve Gökyüzü Dünyalarıyla İlişkileri Üzerine Bazı Tesbitler". Millî Folklor Dergisi, (85), 46-56.
• Durmuş, G. (2015). "Campell'in Monomit Kuramı Bağlamında Manas Destanı: Bir Kahramanın Sonsuz Yolculuğu". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 67-76.
• Düzgün, Ü. (2012). "Türk Destanlarında Merkezi Kahraman Tipinin Tipolojisi". Folklor/Edebiyat, (70), 9-46.
• Ekici, M. (2001). “The Birth of Hero in Turkic Epics”, Millî Folklor Dergisi, (49), 16-26.
• Ekiz, D. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eliüz, Ü. (2001). "Dede Korkut Hikayeleri'ndeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi". BILIG, (18), 63-86.
• Ercilasun, A. B. (1988). "Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Düşünceler". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 34(1986), 13-16.
• Ergun, M. (2000). "Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikayelerindeki Yansımaları". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 71-80.
• Ergun, P. (2010). "Türk Kültüründe Ruhlar Ve Orman Kültü". Millî Folklor Dergisi, 11(87), 113-121.
• Fedâkar, S. & Aksoy, H. “Türk Destanlarındaki Kadın Tiplerin Tespiti ve Tahlili: Kırgız Destanları Örneği” Millî Folklor Dergisi, (124): 105-120.
• Gömeç, S. (1999). "İslâm Öncesi Türk Tarihinin Kaynakları Üzerine". Tarih Araştırmaları Dergisi, 51-92.
• Günay, U. (1997). “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili”, Millî Folklor Dergisi, 3-12.
• İnan, A. (2002). Türk Destanlarına Genel Bakış. S. Sakaoğlu, & A. Duymaz içinde, İslamiyet Öncesi Türk Destanları (s.35-51). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İşankul, C. (2001). “Alpamış Destanı ve Dede Korkut Kitabı’ndaki Mitolojik Motifler”, Akt. Selami Fedakar, Millî Folklor Dergisi, (52), 60-67.
• Jureyev, M. & Kochkarov, T. (2018). "Oğuz-Nâme’de Mitolojik Motifer". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (58), 49-60.
• Kaplan, M. (1985). "Dede Korkut Kitabında Kadın", Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 3- Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karadavut, Z. (2002). Köroğlu’nun Ortaya Çıkışı, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Korkmaz, R. (2018). Sabahattin Ali'nin romanlarında Karakterler/Kişiler Dünyası. R. Korkmaz, & V. Şahin içinde, Romanda Kişiler Dünyası (s. 11-23). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köksal, H. (1984). Battalnamelerde Tip ve Motif Yapısı. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özcan, T. (2003). "Oğuz Kağan Destanın Kahramanlık Mitosu Bakımından Çözümlenmesi". Millî Folklor Dergisi, 15(57), 76-81.
• Özcan, T. (2003). “Oğuz Kağan Destanı’nın Kahramanlık Mitosu Bakımından Çözümlenmesi”, Millî Folklor Dergisi, 8(57), 76-81.
• Özdemir, C. (2018). Anadolu Sahası Türk Masallarında Elma Motifi. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Özkan, İ. (1997). “Manas ve Altın Arığ Destanı’ndaki Motifler”, Manas 1000 Bişkek Bildirileri.
• Pamukçu, O. (2020). "Oğuz Kağan Destanı’nda Erkek Çocuklarına Verilen Adların Mitolojik Açıdan Değerlendirilmesi". Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 1(1), 172-197.
• Raglan, L. (2006). Geleneksel Kahraman. M. Ö. Oğuz, M. Ekici , N. Özdemir, G. Öğüt Eker, & S. Gülçayır Teke içinde, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (s. 75-91). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Saltık Özkan, T. (2009). “Kahramanın Yolculuğu Bağlamında Bamsı Beyrek ve Erginleme Süreci”, Millî Folklor Dergisi, 11(81), 27-33.
• Sakaoğlu, S. & Duymaz, A. (2002). İslamiyet Öncesi Türk Destanları, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Sepetçioğlu, M. N. (2004). Karşılaştırmalı Türk Destanları. İstanbul: İrfan Yayımcılık.
• Sinor, D. (2012). "Oğuz Kağan Destanı Üzerinde Bazı Mülahazalar". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 4(1-2).
• Sevindik, A. (2017). "Eski ve Yeni Destan Araştırmaları Üzerinden Türk Destan Araştırmalarına Genel Bir Bakış". Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6(12), 90-99.
• Stevick, P. (2017). Roman Teorisi. (S. Kantarcıoğlu, Çev.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şenocak, E. (2013). "Göç ve Ergenekon Destanlarında Mitostan Ütopyaya Yolculuk". Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 2525-2537.
• Tekindal, M., & Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Fenomenolojik Yaklaşımın Kapsamı ve Sürecine Yönelik Bir Derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-182.
• Temur, N. (2012). Manas Destanı’ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Turgunbayer, C. (2007). Türk Dünyası Destanlarında Ortak Motifler Üzerine. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (24), 93-102. Vogler, C. (2019). Yazarın Yolculuğu, Senaryo ve Öykü Yazımının Sırları. İstanbul: Okuyanus Yayınları.
• Yakıcı, A. (2003). İslamiyet Öncesi Türk Destanlarının Bilim ve Kültür Hayatına Etkisi Üzerine Bazı Düşünceler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 411-420.
• Yardımcı, M. (1999). Destanlar. İzmir: Ürün Yayınları.
• Yeşil, Y. (2020). Epik Anlatılarda Dönüştürücü Gücün Değişmesi: Kahramanlar ve Normlar. Millî Folklor Dergisi, 32(128), 41-47.
• YILDIZ, N. (2009), Türk Destanlarında Çocuksuzluk, Millî Folklor Dergisi, (82), 76-88.
• Yılmaz, M. (1999). Manas Destanı’nın Epik Kurallara Göre İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yolcu, M. A. (2014). Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 70- 92.