Özel Eğitim Sınıflarında Görev Yapan Öğretmenlerin Psikolojik İyi Oluşları ve Tükenmişlik Düzeyleri

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 3, 668 - 682, 24.09.2020

Osman Söner , Olcay Yılmaz

https://doi.org/10.24315/tred.599742

Cited By: 5

Öz

Bu araştırma, özel eğitim sınıflarında görev
yapan öğretmenlerin psikolojik iyi oluş ve tükenmişlik düzeylerini çeşitli
değişkenler açısından incelemeyi ve mental iyi oluş ile tükenmişlik alt
boyutları arasındaki ilişkiyi belirlemeyi amaçlamıştır. Araştırmanın çalışma
grubunu çeşitli kademelerdeki okullarda bulunan özel eğitim sınıflarında görev
yapan 188 öğretmen oluşturmuştur. İlişkisel tarama modeli kullanılan bu
araştırmada, veri toplama araçları olarak Warwick Edinburg Mental İyi Oluş
Ölçeği, Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır.
Gruplar arası karşılaştırmalarda Mann-Whitney U testi ve tek yönlü varyans
analizi, gruplararası farklılığı belirlemek için ise F istatistiği
kullanılmıştır. Katılımcıların psikolojik iyi oluş düzeylerinin tükenmişlik
düzeylerini yordamadaki gücünün belirlenmesinde basit regresyon analizi
kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; kadrolu öğretmenlerin ücretli öğretmenlere,
lise grubuyla çalışan öğretmenlerin diğer öğretmenlere göre duyarsızlaşmaya
bağlı tükenmişliklerinin daha yüksek olduğu; tükenmişlik alt boyutlarından
duyarsızlaşma ve duygusal tükenme ile psikolojik iyi oluş arasında negatif
yönlü, kişisel başarı ile psikolojik iyi oluş arasında ise pozitif yönlü
anlamlı bir ilişki bulunmuştur.  

Anahtar Kelimeler

Psikolojik iyi oluş, tükenmişlik, duygusal tükenme, duyarsızlaşma

Kaynakça

• Alsagheer, A., & Bataineh, O. (2012). An investıgatıon of social support and burnout among special education teachers in the United Arab Emirates. International Journal of Special Education, 27(2), 5-13.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı .(Yeniden Düzenlenmiş 9. basım). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M.E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 115-129.
• Antoniou, A.S., Polychroni, F., & Vlachakis, A.N. (2006). Gender and age differences in occupational stress and professional burnout between primary and high-school teachers in Greece. Journal of Managerial Psychology, 21(7), 682-690.
• Bayram, N. (2013). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi. Ankara: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Balat, G.U. ve Kahraman, Ş. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-14.
• Bez, Y., Bilgin, R. ve Emhan, A. (2011). Sosyal hizmet kurumu çalışanlarında iş memnuniyeti, tükenmişlik ve depresyon: Diyarbakır ili alan araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 210-228.
• Boujut, E., Cappe, E., Dean, A., & Grouselle, A. (2016). Comparative study of teachers in regular schools and teachers in specialized schools in france, working with students with an autism spectrum disorder: Stress, social support, coping strategies and burnout. Jounal of Autism and Developmental Disorders, 46(9), 2874-2889.
• Bozkuş, K. (2018). The level of burnout experienced by teachers. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(1), 61-67.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Birimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• Burulday, V. (2018). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık, örgütsel sessizlik ve örgütsel tükenmişlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı, Elazığ
• Burke, R.J., Greenglass, E.R., & Schwarzer, R. (1996). Predicting teacher burnout over time: Effects of work stress, social support, and self-doubts on burnout and its consequences. Anxiety, Stress and Coping: an International Journal, 9, 26.
• Canellos, G.P., Dignan, F.L., Lynch, T.J., Penson, R.T., & Picard, C.L. (2000). Burnout: Caring for the caregivers. The Oncologist Schwartz Center Rounds, 5, 425-434.
• Castellanos, J. (2018). Gender differences within academic burnout. Paper presented at the Annual Meeting of the Adult Higher Education Alliance, Orlando, March 8-9, 2018. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED590255.pdf.
• Cemaloğlu, N. ve Şahin, D.E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 5(2), 465-484.
• Chung, M.C., & Harding, C. (2009). Investigating burnout and psychological well-being of staff working with people with intellectual disabilities and challenging behaviour: The role of personality. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 22, 549-560.
• Davıdson, R.J., Friedman, E.M., Love, G.D., Muller, D., Rosenkranz, M.A., Ryff, C.D. & Urry, H.L. (2006). Psychological well-being and ill-being: Do they have distinct or mirrored biological correlates?, Psychotherapy and Psychosomatics, 75(2), 85-95.
• Dayeri, K., & Roohani, A. (2019). On the relationship between Iranıan EFL Teachers’ burnout and motivation: A mixed methods study. Iranian Journal of Language Teaching Research, 7(1), 77-99.
• Diener, E. D. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95, 542-575.
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. (Ed. Rüveyda Bayraktar ve İhsan Dağ), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (143-154). Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği.
• Ertürk, E. ve Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerinde örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış Dergisi, 12(1), 39-52.
• Fisher, M.H. (2011). Factors influencing stress, burnout, and retention of secondary teachers. Current Issues in Education, 14(1), 1-36.
• Flova, E.V., Rogach, O.V., & Ryabova, T.M. (2017). Social factors of mental well-being violation among high school teachers. European Journal of Contemporary Education, 6(4), 787-796.
• Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166. Ho, S.K. (2015). Relationships among humour, self-esteem, and social support to burnout in school teachers. Social Psychology of Education: An İnternational Journal, 19(1), 41-59.
• Iwanicki, E.F. (1983). Toward understanding and alleviating teacher burnout. Journal Theory into Practice, 22(1), 27-32.
• Kahneman D. (1999). Objective happiness. Well-being: The foundations of hedonic psychology, 3(25), 1-23.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi, kavramlar – ilkeler – teknikler. (23. basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karlıdağ, R., Ünal, S. ve Yoloğlu, S.(2001). Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4, 113-118.
• Keyes. C. L., Dhingra, S. S., & Simoes, E. J. (2010). Change in level of positive mental health as a predictor of future risk of mental illness. American Journal of Public Health, 100, 2366–2371.
• Kim, S.Y., & Lim, Y.J. (2016). Vırtues and well-being of Korean special education teachers. International Journal of Special Education, 31(1), 114-118.
• Leiter, M.P., & Maslach, C. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about ıt. San Francisco: Josses- Bass A Wiley Company.
• Leiter, M.P., Maslach, C., & Schaufeli, W.B. (2008). Burnout: 35 years of research and practice. Career Development International, 14(3), 204-220.
• Lyubomirsky, S., King, L., & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success?. Psychological Bulletin, 131, 803-855.
• Maslach, C., & Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
• Maslach, C., & Zimbardo, P.G. (1982). Burnout – the cost of caring. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Noone, S.J., & Hastings, R.P. (2011). Values and psychological acceptance as correlates of burnout in support staff working with adults with ıntellectual disabilities. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 4, 79-89.
• Nuri, C., Demirok, M.S., & Direktor, C. (2017). Determination of self-efficacy and burnout state of teachers working in the special education field in terms of different variables. Journal of Education and Training Studies. 5(3), 160-166.
• Platsidou, M., & Agaliotis, I. (2014). Burnout, job satisfaction and instructional assignment-related sources of stress in Greek special education Teachers. International Journal of Disability, Development and Education, 55(1), 61-76.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potential: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141–166.
• Schilling, E.J., Randolph, M., & Boan-Lenzo, C. (2018). Job burnout in school psychology: How big is the problem?. Contemporary School Psychology, 22(3), 324-331.
• Ryff, C. D., & Keyes, C.L.M., (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69, 719–727.
• Sözbilir M., Ozan C. ve Akıllı M. (2010). Yusufeli’ de görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve mesleki doyumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu, İstanbul. http://www.academia.edu/245277/Yusufelide_gorev_yapan_ogretmenlerin_mesleki_tukenmislik_ve_mesleki_doyumlarinin_bazi_degiskenler_acisindan_incelenmesi adresinden erişildi.
• Şahin, F. ve Şahin, D. (2012). Engelli bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 275-294.
• Turtulla, S. (2017). Examining levels of job burnout among teachers working in Kosova in terms of different variables. European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(6), 285-297.
• World Health Organisation. (2004). Promoting mental health; concepts emerging evidence and practice (Summary report). Retrieved from http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/42940/1/9241591595.pdf.