TÜRKİYE’DE AKRAN ZORBALIĞININ ERGENLER ARASINDA YAYGINLIĞININ İNCELENMESİ: BİR META ANALİZ ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 1673 - 1682, 28.09.2022

Ertuğrul Talu Gökhan Gümüş

https://doi.org/10.24315/tred.1030602

Öz

Akran zorbalığı ergenler arasında sık görülen bir davranış sorunu türüdür. Akran zorbalığında ergenler akranlarına fiziksel, sosyal, psikolojik vb. alanlarda şiddet uygulayabilirler. Bu açıdan akran zorbalığı ergenler arasında gözlenen süreklilik, güç dengesizliği ve kasıtlılığı barındıran önemli bir davranış sorunudur. Çeşitli araştırmalar Türkiye’de akran zorbalığının yaygınlığını farklı düzeylerde vermektedir. Bu araştırmanın temel amacı literatürdeki yayınları inceleyerek Türkiye’de akran zorbalığının yaygınlığını meta analiz yöntemiyle ortaya koymaktır. Bu amaçla bu araştırmada meta analiz yöntemi kullanılmıştır. Meta analiz sürecinde seçilen yayınlar için beş değerlendirme kriteri belirlenmiştir. Bu araştırma 2015 – 2021 yılları arasında yayımlanan 75 yayından belirtilen kriterleri sağlayan 3 tez ve 2 makale seçilerek yürütülmüştür. Araştırmanın toplam örneklemi 8221 kişilik ergen grubundan oluşmaktadır. Elde edilen bulgular Türkiye’de bir ergenin eğitim ve öğretim yılı boyunca en az iki kez akran zorbalığına maruz kaldığını, iki kez de akran zorbalığı yaptığını göstermektedir. Ayrıca Türkiye’de yapılan akran zorbalığı konulu araştırmalarda etik kurul izinlerinden, ölçeklerin değerlendirilme biçimlerinden ve veri işleme süreçlerinden kaynaklanan yapısal bazı tutarsızlıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu tutarsızlıklar sebebiyle birçok yayın meta analiz sürecine eklenememiştir. Makale içeriğinde bu konular detaylandırılmıştır ve literatüre uygun olarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akran zorbalığı, meta analiz, ergenlik

EXAMİNİNG THE PREVALENCE OF PEER BULLYİNG AMONG ADOLESCENTS İN TURKEY: A META-ANALYSİS STUDY

Öz

Peer bullying is a common form of behavior among adolescents. In peer bullying, adolescents attack their peers physically, socially, psychologically, etc. areas of violence. In this respect, bullying is an important behavioral problem among adolescents, which includes continuity, power imbalance, and deliberateness. Various studies show the prevalence of peer bullying in Turkey at different levels. The main purpose of this research is to examine the literature publications and reveal the prevalence of peer bullying in Turkey with the meta-analysis method. For this purpose, the meta-analysis method was used in this study. Five evaluation criteria were determined for the publications selected during the meta-analysis process. The research was carried out by selecting 3 theses and 2 articles that met the specified criteria from 75 publications published between 2015 and 2021. The total sample of the study consists of 8221 adolescents. The findings show that an adolescent in Turkey is exposed to peer bullying at least twice during the academic year and is bullied twice. In addition, it has been determined that some structural inconsistencies are arising from ethical committee permissions, evaluation methods of scales, and data processing processes in studies on peer bullying conducted in Turkey. Due to these inconsistencies, many publications could not be included in the meta-analysis process. These issues are detailed in the article and discussed following the literature.

Anahtar Kelimeler

Peer bullying, meta-analysis, adolescence

Kaynakça

• Adalar Çelenk, T. E. & Yıldızlar, O. (2019). Lise öğrencilerinde akran zorbalığı ve mağduriyetinin incelenmesi. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 24-31.
• Alımcı, D. (2018). Ortaokul öğrencilerinin akran zorbalığı ve sosyal görünüş kaygıları ile kendine saygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Arnett, J. J. (1999). Adolescent storm and stress, reconsidered. American psychologist, 54(5), 317-326.
• Ayas, T., & Pişkin, M. (2015). Akran zorbalığı ölçeği: Ergen formu. Akademik Bakış Dergisi, (50), 316-324.
• Ayaz Alkaya, S. & Avşar, F. (2017). Okul çağı çocuklarının akran zorbalığı durumları ile atılganlık düzeyleri ve ilişkili faktörlerin incelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma, 14(3), 185-191.
• Aypay, A., Durmuş, E., & Aybek, E. C. (2016). Akran Zorbalığı, Okul Tükenmişliği ve Ebeveyn İzlemesi Arasındaki ilişki. Journal of International Social Research, 9(43), 1389-1396.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çoban, K. (2019). Lise öğrencilerinin psikolojik ihtiyaçlarının ve affedicilik tutumlarının akran zorbalığını yordaması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Konya.
• Demiröz, A. (2019). Ortaokul öğrencilerinin algıladıkları aile tutumları ile akran zorbalığı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Eminoğlu, M. (2018). Ergenlerde sosyal ve duygusal yalnızlık ile akran zorbalığı arasında psikolojik dayanıklılığın aracı rolü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bayburt Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gini, G., & Pozzoli, T. (2009). Association between bullying and psychosomatic problems: A meta-analysis. Pediatrics, 123(3), 1059-1065.
• Graham, S. (2016). Victims of bullying in schools. Theory into practice, 55(2), 136-144.
• Gültekin, Z., & Sayıl, M. (2005). Akran zorbalığını belirleme ölçeği geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 8(15), 47-61.
• Gümüş, G. (2020). Ergenlerde kendilik algısı ve kimlik gelişimi süreçlerinin akran zorbalığı ile ilişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kırşehir.
• Horzum, T., Çelik, F., Gök, E., Kumlu, G. D. Y., Şahin, D., Yanış, H., Tüzün, Ü. N., & Hacıoğlu, Y. (2016). Sosyal Bilimler Alanlarında Hazırlanan Tezler için Raporlaştırma Önerileri: Bir Tez Nasıl Yazılmalıdır?. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 489-522.
• Izğır, G. (2019). Lise öğrencilerinde akran zorbalığının yaygınlığı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Kapıkıran, Ş. (2013). Loneliness and life satisfaction in Turkish early adolescents: The mediating role of self esteem and social support. Social Indicators Research, 111(2), 617-632.
• Kaya, Z., Candeğer, H. ve Bedir, G. (2019). Farklı okul türlerine devam eden ergenlerin zorba ve kurban olma düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. İçinde
• Çakır, Ş. (Eds.), EJER Congress 2019 Bildiri Kitabı (ss. 1344-1357). Ankara: Anı yayıncılık.
• Kılınç, M., & Uzun, K. (2020) Ergenlerin Öznel İyi Oluşlarının Yordayıcıları Olarak Akran Zorbalığı ve Akran Mağduriyeti. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 1400-1439.
• Kızılkan, İ. O. (2017). Ergenlerde akran zorbalığı, sosyal destek ve depresyon arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kljakovic, M., & Hunt, C. (2016). A meta-analysis of predictors of bullying and victimisation in adolescence. Journal of adolescence, 49, 134-145.
• Kocatürk, M., & Kurtça, T. T. (2021). Akran zorbalığı ve mağduriyeti, siber zorbalık, ahlaki uzaklaşma ve empatik ilgi arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(79), 1123-1136.
• Kurnaz, A., & Kapçı, E. G. (2013). Saldırganlık ve mağduriyet ölçeklerinin ilköğretim ikinci kademe çocuklarına uyarlanması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2 (2), 106-115.
• Madanoğlu, İ. (2020). Ergenlerde alay edilme ve akran zorbalığının çatışma eğilimi ile ilişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Menesini, E., & Salmivalli, C. (2017). Bullying in schools: the state of knowledge and effective interventions. Psychology, Health & Medicine, 22(1), 240-253.
• Mercan, H., & Sarı, H. Y. (2018). Lise öğrencilerinde akran zorbalığı ve sosyodemografik değişkenlerle ilişkisi. Florence Nightingale Journal of Nursing, 26(1), 21-29.
• Moore, S. E., Norman, R. E., Suetani, S., Thomas, H. J., Sly, P. D., & Scott, J. G. (2017). Consequences of bullying victimization in childhood and adolescence: A systematic review and meta-analysis. World journal of psychiatry, 7(1), 60-76.
• Olweus, D. (2003). A profile of bullying at school. Educational leadership, 60 (6), 12-17.
• Öztürk, H. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin akran zorbalığı ilişkisinde zorba ve kurban olma durumlarını etkileyen faktörler ve okul sosyal hizmeti (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Reijntjes, A., Kamphuis, J. H., Prinzie, P., & Telch, M. J. (2010). Peer victimization and internalizing problems in children: A meta-analysis of longitudinal studies. Child abuse & neglect, 34(4), 244-252.
• Salmivalli, C. (2010). Bullying and the peer group: A review. Aggression and violent behavior, 15(2), 112-120.
• Sarı, K. (2019). Akran zorbalığının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi / Bağımlılık ve Adli Bilimler Enstitü. İstanbul.
• Satan, A. (2006). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorba davranış eğilimlerinin okul türü ve bazı sosyo demografik değişkenler ile ilişkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Ensititüsü. İstanbul.
• Sipahi, E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık ve akran zorbalığı eğilimlerinin örgütsel yabancılaşma ve örgütsel güven algılarına etkilerinin incelenmesi: Ankara ili örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Şen, S. (2019). SPSS ile Meta-Analiz Nasıl Yapılır?. Harran Maarif Dergisi, 4(1), 21-49.
• Şen, S., & Yıldırım, İ. (2020). CMA ile Meta-Analiz Uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tardu, A., & Akcan, A. (2021). Ergenlerin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Anlayışı ile Zorba Davranışları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 4(2), 59-65.
• Walters, G. D. (2020). School-age bullying victimization and perpetration: A meta-analysis of prospective studies and research. Trauma, Violence, & Abuse, 1-11. https://doi.org/10.1177/1524838020906513
• Yörükoğlu, A. (2019). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar (15. Basım). İstanbul: Özgür Yayınları.