LİSE ÖĞRENCİLERİ ARASINDA DİJİTAL ŞİDDET: SİBER ZORBALIK, AKILLI TELEFON BAĞIMLILIĞI VE MEDYA OKURYAZARLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 1799 - 1820, 28.09.2022

Halim Gürkan , Ecem Atabay , Deniz Mertkan Gezgin

https://doi.org/10.24315/tred.1115385

Cited By: 1

Öz

Çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri ile akıllı telefon bağımlılığı, medya okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışma grubunu, Edirne İli Uzunköprü ilçesinde çeşitli devlet okullarının 431 lise öğrencisi oluşturmaktadır Veriler 2020-2021 eğitim-öğretim yılı Şubat-Nisan ayları arasında gönüllülük esasına göre Google Anketler vasıtasıyla toplanmıştır. Analiz sürecinde Mann Whitney-U, Kruskal Wallis-H ve Spearman korelasyon testi kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyinin düşük seviye olduğu gözlenmiştir. Cinsiyet açısından erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre siber zorbalık eğiliminin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada diğer değişkenler olan sınıf düzeyi, okul türü, ebeveynlerin birlikte olma durumu, ebeveynlerin ekonomik durumu ve internette tercih edilen uygulama türü açısından lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. İlişkisel açıdan bulgular incelendiğinde siber zorbalık ile diğer değişkenlerden akıllı telefon bağımlılığı arasında pozitif yönde anlamlı zayıf bir ilişki ve siber zorbalık ile medya okuryazarlık ise negatif yönde anlamlı zayıf bir ilişki ortaya çıkmıştır. Çalışmada bulgular üzerinden tartışmalar yürütülecek ve öneriler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Siber zorbalık, ilişkisel çalışma, lise, teknoloji bağımlılığı, medya okuryazarlık.

Kaynakça

• Aizenkot, D., & Kashy-Rosenbaum, G. (2021). The effectiveness of safe surfing intervention program in reducing WhatsApp cyberbullying and improving classroom climate and student sense of class belonging in elementary school. Journal of Early Adolescence, 41, 550-576.
• Akça, E. B., Sayımer, İ., Salı, J. B., & Başak, B. E. (2014). Okulda siber zorbalığın nedenleri, türleri ve medya okuryazarlığı eğitiminin önleyici çalışmalardaki yeri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 17-30.
• Akın, G. (2018). Erzincan Üniversitesi öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılık düzeyinin belirlenmesi ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi.Uzmanlık Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Akkoyunlu, A. (2020). “Siber Zorbalık İle İlgili 11 Gerçek”, https://bitdefender.com.tr/siber-zorbalik-ile-ilgili-11-gercek sitesinden 02.03.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Aktan, A. K., & Kutlay, Ö. (2021). Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Akıllı Telefon Bağımlılığı, Depresyon ve Anksiyete Arasındaki İlişki. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2).
• Aktaş, H., & Yılmaz, N. (2017). Üniversite gençlerinin yalnızlık ve utangaçlık unsurları açısından akıllı telefon bağımlılığı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(1), 85-100.
• Aktepe, E., Olgaç-Dündar, N., Soyöz, Ö & Sönmez, Y. (2013). Possible internet addiction in high school students in the city center of Isparta and associated factors: a cross-sectional study. The Turkish Journal of Pediatrics, 55(4), 417-425.
• Alavi, S. S., Maracy, M. R., Jannatifard, F., & Eslami, M. (2011). The effect of psychiatric symptoms on the internet addiction disorder in Isfahan's University students. Journal of research in medical sciences: The official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 16(6), 793.
• Alikaşifoğlu, M. (2012). İnternet kullanımı ve çocuk ve ergen sağlığı Türk pediatri kurumu TBMM Sunusu, https://www.tbmm.gov.tr adresinden 22 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Al-Barashdi, H. S., Bouazza, A., & Jabur, N. H. (2015). Smartphone addiction among university undergraduates: a literature review. Journal of Scientific Research & Reports, 4(3), 210-225.
• Altun, A. (2005). Gelişen Teknolojiler ve Yeni Okuryazarlıklar, Ankara: Anı
• Andersen, N. (2002). New media and new media literacy. Thinking critically about media: Schools and families in partnership cable in the classroom, 30-35.
• Arıcak, O. T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students of Ed. Eurasian Journal ucational Research, 34, 167-184
• Arıcak, O. T. (2011). Siber Zorbalık: Gençlerimizi bekleyen yeni tehlike. Kariyer Penceresi, 2(6), 10-12.
• Arıcak, T. O., Kınay, H. & Tanrıkulu, T., (2012). Siber Zorbalık Ölçeği’nin İlk Psikometrik Bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 101-117.
• Ata, R., & Adnan, M. (2016). Cyberbullying Sensitivity and Awareness among Entry-Level University Students. Online Submission, 13(3), 4258-4267.
• Atik, G., Özmen, O. & Kemer, G. (2012). Bullying and submissive behavior. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45(1), 191.
• Ayas, T., (2011). Lise öğrencilerinin sanal zorba ve kurban olma yaygınlığı. 11. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresinde sunulan bildiri. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İzmir/Türkiye, 3-5 Ekim.
• Ayas T. & Horzum M. B. (2012), Sanal zorba / kurban ölçek geliştirme çalışması. Akademik Bakış Dergisi, 19, 1-1.
• Bayar, Y., & Uçanok, Z. (2012): Okul sosyal iklimi ile geleneksel ve sanal zorbalık arasındaki ilişkiler: Genellenmiş akran algısının aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 27(70).
• Bayhan, V. (2020). Z kuşağı lise gençlerinde sosyal medya bağımlılığı ile siber zorbalık ve siber mağduriyet deneyimleri. İlahiyat Akademi, (12), 117-144.
• Baykal, F. (2016). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin ailedeki koruyucu etmenlerle ilişkisi: Afyonkarahisar Ili örneği, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Belsey, W. B. (2004). Cyberbullying: An emerging threat to the “Always on” generation. www.cyberbullying.ca/pdf/Cyberbullying sitesinden 16.01.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Beyazıt, U., Şimşek, Ş., & Ayhan, A. B. (2017). An examination of the predictive factors of cyberbullying in adolescents. Social Behavior and Personality: an international journal, 45(9), 1511-1522.
• Binark, M. ve Bayraktutan, G. (2013). Ayın Karanlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon.
• Bolat, D., & Korkmaz, Ö. (2021). Ortaokullarda Ergenlik Çağındaki Öğrencilerin Siber Zorbalık Davranışları, Sosyal Medya Bağımlılıkları ve Sosyal Medya Bozuklukları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 253-268.
• Bolle, C. (2014). Who is a Smartphone Addict? The Impact of Personal Factors and Type of Usage on Smartphone Addiction in a Dutch Population. Unpublished Master’s Thesis, University of Twente, Enschede.
• Campbell, M. A. (2005). Cyber bullying: An old problem in a new guise. Australian Journal of Guidance and Counselling, 15(1), 68-76.
• Carbonell, X., Oberst, U., & Beranuy, M. (2013). The cell phone in the twenty-first century: A risk for addiction or a necessary tool. In P. A. Miller (Ed.), Principles of addiction 901-909. San Diego: Elsevier Academic Press.
• Chang F.C., Chiu, C.H., Lee C.M., Chen, P.H., & Miao, N.F. (2014). Predictors of the initiation and persistence of internet addiction among adolescents in Taiwan. Addict Behav, 39 (10), 1434-1440.
• Choi, S-W., Kim, D-J. Choi, J-S., Ahn, H. Choi, E-J., Song, W-Y. Kim, S. & Youn, H. (2015). Comparison of risk and protective factors associated with smartphone addiction and Internet addiction. Journal of Behavioral Addictions, 4(4), 308–314.
• Craig W, Boniel-Nissim M, King N, Walsh SD, Boer M, Donnelly PD, (2020). et al. Social media use and cyber-bullying: A cross-national analysis of young people in 42 countries. J Adolesc Health.,66(6S), 100-108. Çelik, A. A. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri ile algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mevlana Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Çiftci, H. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık eğilimlerinin facebook tutumu ile ilişkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü., Marmara Üniversitesi.
• Çiftçi, H. (2018). Siber Zorbalık Davranışları ve Siber Mağduriyet Düzeylerinin Karşılaştırılması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 887-897.
• Çiftçi, S., & Sakalli, H. (2015). Sinif öğretmeni adaylarinin dijital vatandaşlik düzeyleri ile siber zorbalik eğilimleri arasindaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim teknolojisi kuram ve uygulama, 6(2), 100-119.
• Çivilidağ, A. ve Cooper, H. T. (2013). Ergenlerde Siber Zorba ve Öfkenin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma: Niğde İli Örneği. International Journal of Social Science, 6(1), 497-511.
• Daysal, B., & Yılmazel, G. (2020). Halk sağlığı gözüyle akıllı telefon bağımlılığı ve ergenlik. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 14(2), 316-322.
• Demir, Ö., & Seferoğlu, S. S. (2016). Bilgi okuryazarlığı, internet bağımlılığı, sanal aylaklık ve çeşitli diğer değişkenlerin sanal zorbalık ile ilişkisinin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 3(1), 1-26.
• Derbyshire, K. L., Lust, K. A., Schreiber, L. R., Odlaug, B. L., Christenson, G. A., Golden, D. J., & Grant, J. E. (2013). Problematic Internet use and associated risks in a college sample. Comprehensive psychiatry, 54(5), 415-422.
• Dilmaç, B., & Özkan, C. (2019). Lise Öğrencilerinde Öznel Mutluluk Suçluluk ve Utancın Yordayıcısı Olarak Siber Zorbalık. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(1), 195-212.
• Dinç, E. S. (2020). Sosyal Medya Ortamlarında Siber Zorbalık: Lise Öğrencilerinin Siber Zorbalık Deneyimlerinin İncelenmesi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 4(1), 24-39.
• Efe, Y. S., Erdem, E., & Vural, B. (2021). Lise Öğrencilerinde Siber Zorbalık ve İnternet Bağımlılığı. Bağımlılık Dergisi, 22(4), 465-473.
• Erbiçer, E. S. (2019). Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyetin Sosyal Uyuma ve Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-24.
• Erdoğan, E. (2021). Dijital Okuryazarlık ve Siber Zorbalık: Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Bir İlişkisel Tarama Araştırması. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 7(2), 61-76.
• Erdur-Baker, Ö. & Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: siber zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (27).
• Eroğlu, Y., Aktepe, E., Akbaba, S., Işık, A. & Özkorumak, E. (2015). Siber zorbalık ve mağduriyetin yaygınlığının ve risk faktörlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 40(177), 93-107.
• Eroğlu, Y. & Peker, A. (2011). Aileden ve arkadaştan algılanan sosyal destek ve siber mağduriyet: Yapısal eşitlik modeliyle bir inceleme. Akademik Bakış Dergisi, 27, 1- 20.
• Gezgin, D. M. (2018). Understanding patterns for smartphone addiction: Age, sleep duration, social network use and fear of missing out. Cypriot Journal of Educational Sciences, 13(2), 166-177.
• Gezgin, D. M., & Çuhadar, C. (2012). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğrencilerinin siber zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeylerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 93-104.
• Gezgin, D. M., Gurbuz, F., & Barburoglu, Y. (2021). Undistracted Reading, Not More or Less: The Relationship between High School Students’ Risk of Smartphone Addiction and Their Reading Habits. Technology, Knowledge and Learning, 1-17.
• Gezgin, D. M., Hamutoğlu, N. B., Samur, Y., & Yıldırım, S. (2018). Genç nesil arasında yaygınlaşan bir bağımlılık: Akıllı telefon bağımlılığının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 8(2), 212-231.
• Gezgin, D. M., & Mihci, C. (2020). Smartphone Addiction in Undergraduate Athletes: Reasons and Effects of Using Instagram Intensively. International Journal of Technology in Education and Science, 4(3), 188-202.
• Griffiths M.D. (1996). Internet addiction: An issue for clinical psychology. Clinical Psychology Forum, 97, 32-36.
• Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2005). Cyberbullying Fact Sheet. 10 Kasım 2021 tarhinde erişilmiştir.
• Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2009). Bullying, cyberbullying, and suicide. Archives of suicide research, 14(3), 206-221.
• Hobbs, R. (2010). Dijital Çağda Medya Okuryazarlığını Yeniden Tanımlamak. (F. Yıldız, Dü.) Akademia, 87-95.
• Jols T. & Thoman E. (2008). 21. Yüzyıl Okuryazarlığı: Medya Okuryazarlığına Genel Bir Bakış ve Sınıfiçi Etkinlikler. Cevat Elma & Alper Kesken (Translated by) Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Karaduman, S. (2019). Yeni medya okuryazarlığı: Yeni beceriler/olanaklar/riskler. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 683-700.
• Karaman, M. K., & Karataş, A. (2009). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlık düzeyleri. İlköğretim Online, 8(3), 798-808.
• Karasar, N. (1998). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karlıer-Soydaş, D. (2011). Ergenlerde ebeveyn izlemesi, sanal zorbalık ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin cinsiyete göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Kim, S. & Zeelim-Hovav, A.,(2011). “The Impact of Smart Phone Usability on Group Task Performance in a University Environment: Media Synchronicity Perspective”, Confirm 2011 Proceedings, 24.
• Ko, C. H., Yen, J. Y., Liu, S. C., Huang, C. F., & Yen, C. F. (2009). The associations between aggressive behaviors and Internet addiction and online activities in adolescents. Journal of Adolescent Health, 44(6), 598-605.
• Koç, B., Gül, A., Temli-Güneş, D., Aksoy, C., Arslantürk, S. & Küçükeskici, B. (2018) Üniversite Öğrencilerinin Akıllı Telefon Bağımlılıklarının Saldırganlık Eğilimleri Üzerindeki Rolü. Sanal alem /medya şiddeti, 78-117, Hegem Yayınları-Ankara.
• Korkmaz, A. (2016). Siber zorbalık davranışları sergileme ve siber zorbalığa maruz kalma durumlarının karşılaştırılması. TRT akademi, 1(2), 620-639.
• Kowalski, R. M., & Limber, S. P. (2007). Electronic bullying among middle school students. Journal of adolescent health, 41(6), 22-30.
• Kozan, M., & Özek, M. B. (2019). Böte Bölümü Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Düzeyleri ve Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılıklarının İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120.
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction—a review of the psychological literature. International journal of environmental research and public health, 8(9), 3528-3552.
• Kutok, E. R., Dunsiger, S., Patena, J. V., Nugent, N. R., Riese, A., Rosen, R. K., & Ranney, M. L. (2021). A Cyberbullying Media-Based Prevention Intervention for Adolescents on Instagram: Pilot Randomized Controlled Trial. JMIR Mental Health, 8(9), e26029.
• Kwon M, Kim D-J, Cho H, et al. (2013). The Smartphone Addiction Scale: Development and Validation of a Short Version for Adolescents. Plos One, 8(12), 1–7.
• Levin, D., Arafeh, S., Deniz, C. B., & Gottesman, J. (2004). Navigating the children’s media landscape: A parent’s and caregiver’s guide. American Institutes for Research, Washington, DC.
• Li, Q. (2006). Cyber bullying in schools: a research of gender differences. Sch Psychol Int, 27, 157–170.
• Li, Q. (2008). A cross-cultural comparison of adolescents’ experience related to cyberbullying. Educational Research, 50(3), 223- 234.
• Livingstone, S., & Brake, D. R. (2010). On the Rapid Rise of Social Networking Sites: New Findings and Policy Implications. Children & Society, 24(1), 75-83.
• Minkkinen, S. (1978). A General Curricular Model for Mass Media Education. Altamira: J. M. Llorca for UNESCO.
• Mustafaoglu, R., Yasaci, Z., Zirek, E., Griffiths, M. D., & Ozdincler, A. R. (2021). The relationship between smartphone addiction and musculoskeletal pain prevalence among young population: a cross-sectional study. The Korean Journal of Pain, 34(1), 72.
• Noyan, C. O., Enez Darçın, A., Nurmedov, S., Yılmaz, O., & Dilbaz, N. (2015). Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeğinin Kısa Formunun üniversite öğrencilerinde Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16.
• Odabaş, Ş. (2016). Üniversite öğrencilerinin online oyun bağımlılığı düzeylerinin öznel mutluluk düzeyleriyle ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Özdemir, M., & Akar, F. (2011). Lise öğrencilerinin siber-zorbalığa ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 605-626.
• Özbay, A. (2013). Ergenlerde Siber Zorbalık, Siber Mağduriyet, Aleksitimi ve Öfke İfade Etme Biçimleri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Özmen, Ş. Y. (2018). Dijital Şiddet, Siber Zorbalık ve Yeni Medya Okuryazarlığı Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of International Social Research, 11(61).
• Padır, M. A. (2017). Teknolojinin Olumsuz Etkileri (editör: Ayas, T. ve Horzum, MB, 3. Baskı). Akıllı Telefon Bağımlılığı. Vize Yayıncılık: Ankara.
• Patchin, J.W. & Hinduja, S.. (2006) "Bullies move beyond the schoolyard: A preliminary look at cyberbullying." Youth violence and juvenile justice 4(2), 148-169.
• Pepler, D. J., Craig, W. M., Connolly, J. A., Yuile, A., McMaster, L., & Jiang, D. (2006). A developmental perspective on bullying. Aggressive Behavior, 32, 376-384.
• Prihastuty, R., Swaraswati, Y., Rahmawati, D. A., & Khasanah, S. N. D. (2019). “Social Media Literacy Training for Preventing Cyberbullying Intention among Senior High School Students.” International Summit on Science Technology and Humanity, 172-180.
• Raskauskas, J., & Stoltz, A.D. (2007). Involvement in traditional and electronic bullying among adolescents. Developmental Psychology, 43, 564-575.
• Samaha, M., & Hawi, N. S. (2016). Relationships among smartphone addiction, stress, academic performance, and satisfaction with life. Computers in human behavior, 57, 321-325.
• Semerci, A. (2017). Lise öğrencilerinin siber zorbalık ve mağduriyet durumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1285-1300.
• Shariff, S., (2008). Cyber-bullying: Issues and solutions for the school, the classroom and the home. New York: Routledge.
• Süslü, D. P., & Oktay, A. (2018). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyetle ilişkili bazı değişkenlerin incelenmesi. Elementary Education Online, 17(4).
• Şata, M., Çelik, İ., Ertürk, Z. ve Taş, U. E. (2016). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeğinin (atbö) türk lise öğrencileri için uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 7(1), 156-169.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Boston MA: Allyn & Bacon.
• Tamura, H., Nishida, T., Tsuji, A. & Sakakibara, H. (2017). Association between excessive use of mobile phone and insomnia and depression among Japanese adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(7), 701-712.
• Taştekin, E., & Bayhan, P. (2018). Ergenler arasındaki siber zorbalığın ve mağduriyetin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 5(2), 21-45.
• Thomée, S., Härenstam, A. & Hagberg, M. (2011). Mobile phone use and stress, sleep disturbances, and symptoms of depression among young adults - a prospective cohort study. BMC Public Health, 11(66), 1-11.
• Tavolacci, M. P., Meyrignac, G., Richard, L., Dechelotte, P. & Ladner, J. (2015). Problematic use of mobile phone and nomophobia among French college students. European Journal of Public Health, 25(3), 206.
• Ting, C. H., & Chen, Y. Y. (2020). Smartphone addiction. In Adolescent Addiction (Second Edition, 215-240). Academic Press.
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Doktora Tezi, Marmara Universitesi.
• Twyman, K., Saylor, C., Taylor, L.A. ve Comeaux, C. (2010) Comparing children and adolescents engaged in cyberbullying to matched peers. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 13(2), 195-199.
• UNICEF, (Şubat 2019). “Dünyada gençlerin %70'inin maruz kaldığı online zorbalık ve tacizin önlenmesi için”, https://www.unicefturk.org/yazi/guvenliinternetgunu sitesinden 27.02.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Ünver, H., & Koç, Z. (2017). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 117-140.
• Walrave M. & Heirman W. (2011). Cyberbullying: Predicting victimization and perpetration. Child Soc. 25(1):59-72.
• Willard, N. (2005). Educator‘s guide to cyberbullying addressing the harm caused by outline social cruelty 04.04.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Willard, N. E. (2007). Cyberbullying and cyberthreats: Responding to the challenge of online social aggression, threats, and distress. Research press.
• Wolak, J., Mitchell, K., & Finkelhor, D. (2007). Close online relationships in a national sample of adolescence. Adolescence, 37, 441-455.
• Yaman, E., Eroğlu, Y. & Peker, A. (2011). Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yazğılı, E., & Baykara, M. (2021). Siber Zorbalık Tespit Yöntemleri Potansiyel Uygulama Alanları ve Zorluklar. Dicle Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 12(1), 23-35
• Ybarra, M.L. & Mitchell, K.J. (2004). Youth engaging in online harassment: associations with caregiver-child relationships, Internet use, and personal characteristics. Journal of Adolescence, 27 (3), 319-336.
• Yılmaz, R., & Karaoğlan Yılmaz, F. G. (2018). Üniversite öğrencilerinin çevrimiçi oyun bağımlılıkları ile yalnızlık ve depresyon eğilimleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. I. Uluslararası Eğitimde ve Kültürde Akademik Çalışmalar Sempozyumu, 13-15 Eylül, Mersin-Türkiye.
• Young, K. (1996). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyber Psychology and Behaviour, 1(3), 237–244.
• Young, K. S. (2004). Internet addiction: A new clinical phenomenon and its consequences. American Behavioral Scientist, 48(4), 402-415.
• Yüksel, M., & Yılmaz, E. (2016). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 15(3).