A REVIEW OF POSTGRADUATE STUDIES IN TURKEY RELATING TO EARLY CHILDHOOD SPECIAL LEARNING DISABILITIES

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 381 - 400, 26.01.2023

Ebru Ilıman

https://doi.org/10.24315/tred.1035434

Öz

In this study, it is aimed to review the master's thesis, doctoral dissertations and medical specialization dissertations published in the field of learning disability in early childhood in Turkey. For this purpose, the document analysis method was used and the research was designed as a review article. The studies were examined according to the variables of purpose, study area, demographic characteristics of the participants, research method-pattern, distribution of studies according to years, research type, department and findings. YÖK National Thesis Center and Google Scholar databases were searched using the keywords learning disability, specific learning disability, reading disability, reading disorder, writing disability, writing disorder, math disability, math disorder, dyslexia, dysgraphia and dyscalculia and 692 dissertations were reviewed. 56 dissertations that met the early childhood age criteria were examined. In recent years, it is seen that the number of studies in this field has increased gradually. Although researches are generally concentrated in the field of education, it is seen that they are carried out in a wide range of different disciplines. Special learning difficulties are usually diagnosed in primary school. There is a need for studies to be conducted in the pre-school period in order to realize early intervention and reveal the symptoms of special learning difficulties in early childhood. In order to develop the literature on early childhood learning disability in Turkey, it is necessary to increase scientific research on early childhood learning disability, especially studies carried out with interdisciplinary cooperation.

Anahtar Kelimeler

Early childhood, specific learning disabilities, reading disability, writing disability, mathematics disability.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜYLE İLGİLİ TÜRKİYE'DE YAPILAN LİSANSÜSTÜ ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ

Öz

Bu araştırmada Türkiye’de erken çocukluk döneminde özel öğrenme güçlüğüyle ilgili yapılan lisansüstü tezlerinin gözden geçirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla belirlenen ölçütleri karşılayan çalışmalar doküman incelemesi yöntemi ile incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda elde edilen verilerin analizinde ise betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışmalar; amaç, çalışma alanı, katılımcıların demografik özellikleri, araştırma yöntemi-deseni, araştırmaların yıllara göre dağılımı, araştırma türü, gerçekleştirildiği anabilim dalı ve bulgular değişkenlerine göre incelenmiştir. YÖK Tez Merkezi ve Google Akademik veri tabanlarında “öğrenme güçlüğü”, “özel öğrenme güçlüğü”, “öğrenme bozukluğu”, “okuma güçlüğü”, “okuma bozukluğu”, “yazma güçlüğü”, “yazma bozukluğu”, “matematik güçlüğü”, “matematik bozukluğu”, “disleksi”, “disgrafi” ve “diskalkuli” anahtar kelimeleriyle tarama yapılarak 692 teze ulaşılmıştır. Erken çocukluk dönemi yaş ölçütünü karşılayan 56 tez incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda; son yıllarda bu alanda yapılan çalışmaların sayısının giderek arttığı görülmektedir. Yapılan çalışmalar genellikle eğitim alanında yoğunlaşsa da, çalışmaların farklı bilim dallarında, geniş bir yelpazede yapıldığı görülmektedir. Ayrıca incelenen tezlerde, özel öğrenme güçlüğünün genellikle ilkokul döneminde tanılandığı görülmektedir. Özel öğrenme güçlüğü için çok önemli olan erken müdahalenin öneminin farkına varılabilmesi için ve erken çocukluk dönemi özel öğrenme güçlüğü belirtilerinin ortaya konabilmesi için okul öncesi dönemde yapılacak çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye’de erken çocukluk dönemi özel öğrenme güçlüğü ile ilgili alanyazının gelişmesi için disiplinlerarası çalışmalar başta olmak üzere bu alanda yapılan bilimsel araştırmalarının sayısının artması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk, özel öğrenme güçlüğü, okuma güçlüğü, yazma güçlüğü, matematik güçlüğü

Kaynakça

• Abolafya, P. B. (2008). İkinci sınıf öğrencilerinde hızlı otomatik isimlendirmenin okumanın diğer bileşenleri ve okuma becerileri ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi.
• Açıkgöz, G. (2019). Öğrenme güçlüğü risk grubunda olan anasınıfı çocuklarının özelliklerinin aile ve öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Akçay, D. (2014). İlkokul 1-4. sınıf öğretmenlerinin disleksi ile ilgili farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Akın, U. (2020). Öğrenme güçlüğü riski olan öğrencilerin akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerilerinde zenginleştirilmiş okuma becerileri müdahale paketinin etkililiği: Müdahaleye tepki modeli düzey-II yaklaşımı uygulaması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Albeyoğlu, Z. E. (2021). Okuma bozukluğu olan ve olmayan çocukların fonolojik farkındalık ve işitsel/görsel çalışma belleği başarımları açısından karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Altındağ-Kumaş, Ö. (2014). Öğrenme güçlüğü olan ve olmayan öğrencilerin toplama ve çıkarma işlemlerindeki performansları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Altunbaş-Yavuz, S. (2016). Okuma yazma güçlüklerini gidermede orton-gillingham yaklaşımının etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Anğay, Ş. (2016). Özel öğrenme güçlüğü tanısı almış ve almamış ilkokul 2.sınıf öğrencilerinin sosyal-duygusal uyum düzeylerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi.
• Aslan, K. (2015). Özgül öğrenme güçlüğünün erken dönem belirtileri ve erken müdahale uygulamalarına dair derleme. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongre Kitabı, Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/7893/103918
• Atçeken, D. (2018). Disleksili olan ve olmayan Türk çocuklarında işlemsel öğrenme, isimlendirme hızı ve okuma hızları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi.
• Atlar, H. (2017). Okul öncesi dönemdeki işitme kayıplı bir çocuğun gelişen okuryazarlık yaşantılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi.
• Atmaca, F. (2020). Bilişsel gelişim programının (cogent) özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin okuma ve yazma becerilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Balıkçı, Ö. S. (2020). Okumayı geliştirme programının (ogep) özel öğrenme güçlüğü olan ilkokul öğrencilerinin okuma becerileri ve motivasyonları üzerindeki etkililiği Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Baydık, B. (2002). Okuma güçlüğü olan ve olmayan çocukların sözcük okuma becerilerinin karşılaştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Bekman, S., Gürlesel, C. (2005). Doğru başlangıç: Türkiye’de okul öncesi eğitim. TUSİAD-T.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods]. Pegem Akademi.
• Çelik, C. (2020). 3. sınıf öğrencilerinin yaşadığı okuma güçlüklerinin sebeplerinin yapay zekâ yöntemi ile modellenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi.
• Çelikağ, İ. (2015). Matematik öğrenme güçlüğü (diskalkuli) hastaları ve sağlıklı kontrollerde sayı işleme performansının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Çetin-Kazak, V. (2019). Okul öncesi dönemdeki 5-6 yaş grubundaki çocukların özgül öğrenme güçlüğü belirti tarama çalışması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Çinar-Özdemir, Ö. (2006). Disgrafi problemi olan çocuklarda üst ekstremite motor eğitiminin yazı yazma üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Çolak, Y. (2019). Disleksi teşhisi konmuş öğrencilere drama ile okuma yazma öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Çoştu, S. (2019). Matematik öğrenme güçlüğüne sahip (diskalkulik) bireylerin belirlenmesine yönelik model geliştirme çalışması. Doktora Tezi, Trabzon Üniversitesi.
• Demir, B. (2005). Okulöncesi ve ilköğretim birinci sınıfa devam eden öğrencilerde özel öğrenme güçlüğünün belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Demirel-Aksoy, E. (2016). Özel öğrenme güçlüğü olan ilkokul çocuklarının işitsel fonksiyonlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi.
• Demirkol, N. (2012). 2. sınıfa devam eden iki öğrencinin yazım hatalarının düzeltilmesi üzerine bir durum çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Dikeç, B. (2017). Okuma bozukluğunda gelişimin rolünün okul başarısı ile çalışma belleğinin alt bileşenleri açısından 2’nci ve 4’üncü sınıflarda incelenmesi. Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi.
• Doğan, H. (2012). Özel öğrenme güçlüğü riski taşıyan 5-6 yaş çocukları için uygulanan erken müdahale eğitim programının etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• DSM-V. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. American Psychiatric Association.
• Ege, B. (2019). Okuma güçlüğünün giderilmesinde akıcı okuma stratejilerinin etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Bayburt Üniversitesi.
• Erdem, İ. (2017). 5-7 yaş arası çocukların bilişsel gelişim düzeylerinin dikkat eksikliği ve özel öğrenme güçlüğü açısından değerlendirilmesi (İstanbul ilinde bir özel okul örneklemi). Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi.
• Gough, D., Oliver, S., & Thomas, J. (Eds.). (2017). An introduction to systematic reviews. Sage Pub.
• Gülpınar, Ö., & Güçlü, A. G. (2013). Derleme makalesi nasıl yazılır? Turkish Journal of Urology, 39(1), 44-48.
• Gündüz, A. (2019). Metinlerin dislektik okunabilirlik analizi ve göz hareketlerini kullanarak disleksi teşhisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Güner-Yıldız, N., Melekoğlu, M. A. ve Paftalı, A. T. (2016). Türkiye’de özel eğitim araştırmalarında eğilimler. İlköğretim Online, 15(4), 1076-1089. http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.06677
• Gürel, Y. (2018). Konuşma bozukluğu olan / kardeşlerinde özgül öğrenme bozukluğu öyküsü olan okul öncesi çocukların sağlıklı kontrollerle erken okur-yazarlık test puanları açısından karşılaştırılması. Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Hopcan, S. (2013). Öğrenme güçlüğü yaşayan 1.-3. sınıf öğrencileri için web destekli uyarlanabilir öğrenme sistemi geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
• Karagiannakis, G., Baccaglini-Frank, A., ve Papadatos, Y. (2014). Mathematical learning difficulties subtypes classification. Frontiers in Human Neuroscience, 8:57. doi: 10.3389/fnhum.2014.00057
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. (15. Baskı). Nobel Yayın.
• Karataş, A. (2019). İlkokulda yazma güçlüğünün giderilmesi: Eylem araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi.
• Kaşdemir, B. (2020). Özel öğrenme güçlüğü olan bir öğrencinin okuduğunu anlama becerisinin tahmin-inceleme-özetleme örgütleme- değerlendirme (tiöd) okuduğunu anlama stratejisi ile geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Koç, B. (2018). Diskalkulik öğrencilere toplama ve çıkarma öğretimine yönelik bir eylem araştırması. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kuru-Balta, H. (2016). Yaygın gelişimsel bozukluk tanısı almış çocuklar ile öğrenme bozukluğu tanısı almış 6-8 yaş çocukların görsel algı becerilerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi.
• Kuzucu-Örge, S. (2018). İkinci sınıfta zayıf ve iyi okuyucuları farklılaştıran bilişsel ve dilbilimsel değişkenler. Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi.
• Küçükköy, M. E. (2020). Kelimeleri hecelerine bölmenin okuma güçlüğü çeken çocukların okuma performansı üzerine etkileri: okuma becerileri geri kalmış çocuklar için yardımcı bir teknik. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Melekoğlu, M. A. & Çakıroğlu, O. (2015). Öğrenme Güçlüğü Tanılama Süreci. Vize Yayıncılık.
• Mutlu, Y. (2016). Bilgisayar destekli öğretim materyallerinin matematik öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencilerin sayı algılama becerileri üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Oktay, A. (2002). Yaşamın Sihirli Yılları: Okulöncesi Dönem (3. Baskı). Epsilon Yayıncılık.
• Okur, M. (2019). Öğrenme güçlüğü erken belirtileri tarama ölçeğinin psikometrik niteliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi.
• Oral, E. (2017). 60-72 aylık çocuklar için özgül öğrenme bozukluğu tarama ölçeğinin geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi.
• Özat, N.E. (2010). Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda frostig görsel algı eğitim programının etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Özbek, A. B. (2014). Öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin okuma akıcılığını geliştirmede tablet bilgisayar destekli sağaltım programının etkililiği. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Özen, K. (2012). Özel öğrenme güçlüğü tanısı almış 7-9 yaş çocukların geliştirdikleri zihin kuramı yetenekleri ile sosyal gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi ve sağlıklı gelişim gösteren grup ile karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi.
• Özyürek, Ö. (2019) .ÖÖB tanısı olan bir grubun belirti şiddeti annelerinin ebeveynlik tarzlarına dair çocukların algıları, annelerin stresle başa çıkma, ebeveynlik yetkinliği ve ödev çatışması açısından kontrol grubu ile karşılaştırılarak incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Pehlevan, M. (2020). Dördüncü sınıf öğrenme güçlüğü tanılı kaynaştırma öğrencilerine yönelik fen kılavuzunun hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trabzon Üniversitesi.
• Pekel, D. (2010). Özel öğrenme güçlüğü olan ve olmayan çocukların üst bilişsel özelliklerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Polat, E. (2013). Özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrenciler için web destekli uyarlanabilir öğretim sistemi tasarımı. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
• Saday Duman, N, (2014). Özgül Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklarda Eğitsel Tedavinin Benlik Saygısı Düzeyine Etkisi, Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Sağlam, Ö. (2019). Tekrarlı ve yankılayıcı okuma yöntemlerinin 3. sınıf öğrencilerinin okuma becerilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Seçil-Karamuklu, E. (2018). Disleksi olan öğrencilerde cümle çözümleme ve ses temelli cümle yöntemleri ile okuma yazma öğretiminin etkililiğinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Seçkin, Ş. (2012). Okuma güçlüğü olan ve olmayan ilköğretim öğrencilerinin okuma akıcılıkları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Senechal, M., Ouellette, G., & Rodney, D. (2006). The misunderstood giant: On the predictive role of early vocabulary to future reading. Handbook of Early Literacy Research, 2, 173-182.
• Sevinç, E. (2019). Özel öğrenme güçlüğü olan ilkokul 4.sınıf öğrencilerinin matematik dersi geometri öğrenme alanındaki akademik başarı düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Sirem, Ö. (2020). Okuma destek programının ilkokul öğrencilerinin okuma güçlüğü sağaltımına etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Snowling, M. (2012). Early identification and interventions for dyslexia: a contemporary view. Journal of Research in Special Educational Needs. doi: 10.1111/j.1471-3802.2012.01262.x
• Şahin, F. (2018). Çoklu ortam materyallerinin okuma-yazma güçlüğü çeken öğrencilerin okuma-yazma becerileri üzerinde etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi.
• Topalca, S. (2019). Drama yönteminin dislekside sesbilgisel farkındalık becerisine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Urfalıoğlu-Eroğlu, G. (2020). Nörogeribildirim ve çoklu duyulu öğrenme ile dilekside okuma becerilerinin artırılması. Doktora Tezi, Sabancı Üniversitesi.
• Uz-Hasırcı, S. (2020). Gillon fonolojik farkındalık eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi.
• Ün, D. (2009). Özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencilere yönelik bilişsel müdahale programı. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Vidin, G. (2013). Bir ilkokul ikinci sınıf öğrencisinin okuma yazma öğrenmesindeki güçlüklerin ve çözümüne yönelik çalışmanın etkililiğinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Yılmaz, M. (2006). İlköğretim 3. sınıf öğrencilerinin sesli okuma hatalarını düzeltmede ve okuduğunu anlama becerilerini geliştirmede tekrarlı okuma yönteminin etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Yücel, D. (2009). Sesbilgisel farkındalık (fonolojik farkındalık) eğitiminin okuma sorunu olan çocuklar üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.