ÖĞRENCİLERİN LİYAKAT KAVRAMINA BAKIŞI

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 13, 26.01.2023

Nesip Demirbilek

https://doi.org/10.24315/tred.931779

Öz

Araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinin liyakat kavramını nasıl kavramsallaştırdıklarını ve algıladıklarını metaforlar aracılığı ile belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomonolojik desen, çalışma grubunun seçilmesinde ise olasılığı bilinmeyen örnekleme yöntemlerinden kolay örnekleme (easily accessible) tekniği kullanılmıştır. Araştırmada 2020-2021 eğitim-öğretim yılında İnönü Üniversitesinde öğrenim gören toplam 118 öğrenci yer almıştır. Üniversite öğrencilerine metafor cümlesi online olarak gönderilmiştir. Verilerin analizinde “içerik analizi” tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmada, en fazla yok ve yalan metaforları üretilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre üniversite öğrencilerinin ürettiği metaforlar ile oluşturulan kategoriler frekans bakımından; yeterlik ilkesi (f=50), liyakatin olmaması (f=29), adaletli (f=15), ahlaklı (f=14) ve temel ihtiyaç gibi toplam beş kategori başlığı altında yer aldığı görülmüştür. Üniversite öğrencileri tarafından en fazla “yeterlik ilkesi” kategorisi altında metafor üretilmiştir (f=50). Araştırma sonucunda, İnönü Üniversitesi öğrencileri, liyakatin yeterlik durumuna bağlı olduğunu lakin kendi toplumlarında çok fazla uygulanmadığını ifade etmişlerdir. Ayrıca, İnönü Üniversitesi öğrencilerinin ifadelerinden hareketle liyakatin, adaletin ve ahlakın birbirleri ile yakından ilişkili kavramlar olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liyakat, Yeterlilik, Adalet, Ahlak, Ortaklaşa davranış

STUDENTS 'LOOK AT THE CONCEPT OF MERIT

Öz

The aim of the study is to determine how university students conceptualize and perceive the concept of merit through metaphors. In the study, phenomenological pattern, one of the qualitative research methods, and the easily accessible technique, one of the sampling methods with unknown probability, was used in the selection of the study group. 118 students studying at İnönü University in the 2020-2021 academic year were included in the research. The metaphor sentence was sent online to university students. The "content analysis" technique was used in the analysis of the data. In the research, mostly non-existent and lie metaphors were produced. According to the results of the research, the categories created with the metaphors produced by the university students in terms of frequency; The competence (f=50), lack of merit (f=29), fairness (f=15), moral (f=14) and basic need (f=10) were found to be under five categories. Mostly, metaphors were produced under the category of "competence" by university students (f=50). According of the research, students stated that merit depends on their competence, but it is not applied very much in their own societies. In addition, based on the statements of students, it was concluded that merit, justice and morality are closely related concepts.

Anahtar Kelimeler

Merit, Competence, Justice, Morality, Collective behavior

Kaynakça

• Acar, O. K., ve Ertek, M. Y., (2019). Türk yönetim tarihinde liyakat siyasetnamelerden günümüze liyakat açmazı. Ankara: Astana Yayınları.
• Akalan, A. (2006). Türk kamu hizmetinde iyi yönetim ve yolsuzlukla mücadele. (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Akan, D., Yalçın, S., & Yıldırım, İ. (2014). “Okul Müdürü” kavramına ilişkin öğretmenlerin metaforik algıları. Elementary Education Online, 13(1).
• Akbaşlı, S., Erçetin, Ş. Ş., ve Kubilay, S. (2019). Relationship between prospective teachers’ deontic justice attitudes and academic dishonesty tendencies. South African Journal of Education, 39(3).
• Aktan, C. C. (2001). Siyasal ahlak ve siyasal yozlaşma. C. C. Aktan (Ed.), Yolsuzlukla mücadele stratejileri (s. 51 – 69) içinde. Ankara: Hak – İş Yayınları.
• Alon, S., & Tienda, M. (2007). Diversity, opportunity, and the shifting meritocracy in higher education. American Sociological Review, 72(4), 487-511.
• Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233-250.
• Arslan, M. M., ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 35(171), 100–108.
• Aycan, Z., ve Kanungo, R., N. (2000). Toplumsal kültürün kurumsal kültür ve insan kaynakları uygulamaları üzerine etkileri. Zeynep Aycan, (Ed.), Akademisyenler ve profesyoneller bakış açısıyla Türkiye’de yönetim, liderlik ve insan kaynakları uygulamaları, (s. 25 – 53) içinde. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the Turkish Educational System: Nepotism, cronyism, and patronage. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 4(1), 19-35.
• Aykaç, B. (1990). Personel yönetiminde yeterlik ilkesi. Amme İdaresi Dergisi, 23(4), 91-109.
• Aytaç, Ö. (2010). Kayırmacı ilişkilerin sosyolojik temeli. R. Erdem (Ed.), Yönetim ve örgüt açısından kayırmacılık (s. 3 – 26) içinde. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bletzer, K. V. (2015). Visualizing the qualitative: Making sense of written comments from an evaluative satisfaction survey. Journal of Educational Evaluation for Health Professions, 12, 12.
• Bursalıoğlu, Z. (1981). Eğitim yöneticisinin yeterlikleri: İlk öğretmen okulu müdürlerinin yeterliklerine ilişkin bir araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Castilla, E. J., & Benard, S. (2010). The paradox of meritocracy in organizations. Administrative Science Quarterly, 55(4), 543-676.
• Cook-Sather, A. (2003). Movements of mind: The matrix, metaphors, and re-imagining education. Teachers College Record, 105(6), 946.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel nicel ve karma yöntem yaklaşımları. S. B. Demir, (Çev. Ed.), 3. Baskı, Ankara: Eğiten Kitap.
• Çamur, Ö. (2020). Kamu yönetiminde liyakatin önemi: Adalet temelinde bir değerlendirme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 459-474.
• Davis, K., ve Moore, W.E. (2006). Some principle of stratifi cation. Rhonda F. Levine (Ed.), Social class and stratifi cation, USA: Rowman&Littlefi eld Publishers.
• Demirbilek, N. (2020). Üniversite öğrencilerinin gözüyle üniversite kavramı. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(Eğitim Bilimleri Özel sayısı), 1-1.
• Demirbilek, N. (2021). Üniversite öğrencilerinin uzaktan öğretime ilişkin metaforik algıları/Metaphoric perceptions of university students on distance education. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 1-15.
• Demirbilek, N., ve Korkmaz (2021), C. Study concept as a metaphor from the lenses of university students. African Educational Research Journal, 9(1), 227-236. Doi: 10.30918/AERJ.91.21.028
• Demirtaş, H., ve Çoban, D. (2014). Üniversite öğrencilerinin, üniversite ve fakülte kavramlarına ilişkin metaforları (İnönü Üniversitesi örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 113-144.
• Erben, G., S. (2004). Toplumsal kültür aile kültürü etkileşimi bağlamında paternalizm boyutuyla işletme kültürü: Türkiye örneği, 1. Aile İşletmeleri Kongresi Bildirileri, 17-18 Nisan 2004, T. Koçel, (Ed.), İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları: 345-356.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., ve Hyun, H. H. (1993). How to design and evaluate research in education (Vol. 7). New York: McGraw-Hill.
• Geçer, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algı düzeyleri (Muğla ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Muğla
• Goldthorpe, J. H. (2003). The myth of education-based meritocracy. New Economy, 10(4), 234-239.
• Gök, R. (2017) Türk Eğitim Sisteminde meritokrasi ve liyakat esaslı yönetici yetiştirme, atama, değerlendirme sistemi ile liyakatlı yönetici niteliklerinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması. (Yayımlanmamış doktora tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Güneşer Demirci, A. (2009). Kamu personel sistemleri analizi: Türkiye'de kariyer kadro gerilimi. (Yayımlanmamış doktora tezi), T.C Ankara Üniversitesi Kamu Yönetimi ve Siyaset Anabilim Dalı, Ankara
• Güveli, E., İpek, A. S., Atasoy, E., ve Güveli, H. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının matematik kavramına yönelik metafor algıları. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 2(2), 140-159.
• Haralambos, M., ve Holborn, M. (2004). Sociology: Themes and perspectives. London: Collins.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi. (Çev. Edt: S. Turan). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Jackson, M. (2007). Haw far merit selection? Social stratifi cation and the labour Market, The British Journal of Sociology, 58 (3), 367-390.
• Jackson, M. Goldthorpe, J. H., ve Mills, C. (2005). Education, employers and classs mobility, Resarch in Social Stratification and Mobility, 23, 3-33.
• Kahraman, Ü. (2020). Okul müdürlerinin kayırmacılık davranışları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 90-106.
• Kalyoncu, R. (2012). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının öğretmenlik kavramına ilişkin metaforları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 471-484.
• Kılcan, B. (2017). Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Koohang, A., ve Harman, K. (2005). Open source: A metaphor for e-learning. Informing Science, 8.
• Lakoff, G., ve Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat, anlam ve dil. (G. H. Demir, Çev.). İstanbul: İthaki.
• Marshall, G., Swift, A., ve Roberts, S. (1997). Against the odds? Social class and social justice in industrial societies. Oxford: Clarendon Press.
• Mazlum A. A., ve Balcı A. (2018), Meslek lisesi öğretmen ve öğrencilerine göre okul: Bir metafor çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(47), 1-26. Doi: 10.21764/maeuefd.339901
• Meuret, D. (2001). School equity as a matter of justice. W. hutmacher, D. Cochrane, ve N. Bottani (Ed.), In pursuit of equity in education using ınternational ındicators to compare equity policies (s. 93-111) içinde. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
• Nalçacı, A., ve Bektaş, F. (2012). Öğretmen adaylarının okul kavramına ilişkin algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 239-258.
• Özdemir, A. (2013). Okul yöneticilerindeki adalet ve liyakat ile öğretmenlerdeki sadakat ve gayret arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 99-117.
• Özgen, M. K. (2018). Farabi’nin Adalet Anlayışı (Hak, Liyakat ve Pay Teorisi). Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (8), 43-63.
• Paşa, S., F. (2000). Türkiye ortamında liderlik özellikleri. Zeynep Aycan, (Ed.), Akademisyenler ve profesyoneller bakış açısıyla Türkiye’de yönetim, liderlik ve insan kaynakları uygulamaları (s. 225 – 241.) içinde. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research and evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage Publications.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(3), 459-496.
• Sargut, A. S. (2010). Kültürler arası farklılaşma ve yönetim. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Saunders, P. (2002). Reflections on the meritocracy debate in Britain: A response to Richard Breen and John Goldthorpe1. The British Journal of Sociology, 53(4), 559-574.
• Schram, T. H. (2003). Conceptualizing qualitative inquiry. Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice Hail.
• Sealy, R. (2010). Changing perceptions of meritocracy in senior women's careers. Gender in Management: An International Journal, 25(3), 184 – 197.
• Son Hing, L. S., Bobocel, D. R., Zanna, M. P., Garcia, D. M., Gee, S. S., & Orazietti, K. (2011). The merit of meritocracy. Journal of Personality and Social Psychology, 101(3), 433-450.
• Şahin, B. (2016). Kamu personel sisteminde işe girme ve yükselmede çağdaş liyakat kavramları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 231-242.
• Tannock, S. (2008). The problem of education based discrimination, British Journal of Sociology of Education, 29 (5), 439-449
• TDK. (2021). Türk Dil Kurumu. Mart 3, 2021 tarihinde http://www.tdk.gov.t. adresinden erişildi.
• Tepebaşılı, F. (2013). Metafor yazıları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Themelis, S. (2008). Meritocracy through education and social mobility in post-war Britain: A critical examination. British Journal of Sociologyof Education, 29(5), 427-438.
• Tunçer, M., (2017). Stratejik insan kaynakları yönetimi ve liyakat ilkesi: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Uçar, A. (2016). Yöneticilerin kayırmacı davranışlarının, örgütsel muhalefet üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Siirt Üniversitesi, Siirt.
• Web:https://www.aa.com.tr/tr/roportaj/liyakati-cozersek-21-yuzyil-turklerin-yuzyili-olur/1209288. (Erişim Tarihi:30/04/2021)
• Yıldırım, A., ve Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 10. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, G., (2015). Devlet Memurları Kanunu’nda liyakat ilkesi çerçevesinde istisnai memurluklar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.