FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARINDAKİ YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI KONUSUNUN SOSYOBİLİMSEL BİR KONU OLARAK ELE ALINMA DURUMU

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 2070 - 2088, 27.09.2024

Muhammet Emin Mısır , Eda Demirhan , Canan Laçin Şimşek

https://doi.org/10.24315/tred.1479519

Öz

Öz
Toplumu ilgilendiren etik, ahlaki, siyasi ve bilimsel dilemmaları bir arada içeren konuların farklı perspektiflerden ele alınması geleceğin sorumlu, bilinçli başka bir deyişle bilim okur-yazarının yetiştirilmesinde önemli faktörlerden birisidir. Bu konular sosyobilimsel konu(SBK)lar olarak adlandırılmaktadır. Fen bilimleri dersindeki SBK’lerden biri de yenilenebilir enerji kaynaklarıdır (YEK). Güneş, rüzgâr, biyokütle, dalga ve hidrojen enerjisi ve jeotermal enerjiyi konu edinen YEK’lerin kullanımı özendirilmekte ancak negatif etkileri olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin eğitim sürecinde başvurdukları temel materyaller arasında ders kitapları bulunmaktadır. Bu nedenle, fen bilimleri ders kitaplarında YEK konusunun ele alınma biçimi oldukça kritik bir öneme sahiptir. Bu yönde, ortaokul düzeyindeki fen bilimleri ders kitaplarında YEK konularının nasıl işlendiği ve bu konuların SBK perspektifiyle ele alınma durumu araştırılmıştır. Bu çerçevede, ortaokul seviyesindeki fen bilimleri ders kitaplarında YEK konularının ele alınma biçimi ve bu konuların SBK bakış açısıyla incelenmesi için bir araştırma yapılmıştır. Araştırma sonucunda, fen bilimleri ders kitaplarında jeotermal enerji, rüzgâr enerjisi, güneş enerjisi, biyokütle enerjisi ve hidroelektrik enerjisi gibi YEK’lere genel olarak yer verildiği, dalga enerjisinin sadece bir kitapta geçtiği ancak hidrojen enerjisine hiçbir kitapta hatta fen bilimleri dersi öğretim programında değinilmediği görülmüştür. Ayrıca, aynı kazanımlara yönelik hazırlanan farklı kitaplarda YEK açısından sunulan bilgilerin bariz şekilde farklılaşması dikkat çekicidir. Gelecekteki fen bilimleri ders kitaplarında YEK’e ilişkin bilgilere yer verilirken ekolojik”, “etik-estetik”, “bilimsel-teknolojik” ve “sosyoekonomik” açılardan değerlendirmelerine olanak sağlayacak nitelikte içerik oluşturulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ders kitapları, Yenilenebilir enerji kaynakları, Sosyobilimsel konular, Doküman inceleme, Fen bilimleri

The treatment of renewable energy sources in science textbooks as a socioscientific issue

Öz

Abstract
Studying ethical, moral, political, and scientific challenges that affect society from different angles is crucial for nurturing conscientious, knowledgeable, and scientifically literate citizens for the future. These topics, known as socioscientific issues (SSI), play a vital role in science education. One such SSI is renewable energy sources (RES), encompassing solar, wind, biomass, wave, hydroelectric, and geothermal energy. While promoting the use of RES, their adverse effects are also recognized. Textbooks serve as essential resources for students throughout their educational journey. Therefore, the manner in which RES topics are addressed in science textbooks holds critical importance. In this regard, a study was conducted to investigate how RES topics are approached and how they are addressed from an SSI perspective in middle school level science textbooks. Accordingly, a research was carried out to examine the presentation of RES topics and their consideration from an SSI perspective in middle school level science textbooks. As a result of the study, it was observed that geothermal energy, wind energy, solar energy, biomass energy, and hydroelectric energy, are generally covered in science textbooks, while wave energy is mentioned in only one textbook, and hydrogen energy is not addressed in any textbook or even in the science curriculum. Additionally, it is noteworthy that the information presented regarding RES varies significantly in different textbooks prepared for the same competencies. It is recommended that future science textbooks include content that allows for evaluations of RES from ecological, ethical-aesthetic, scientific-technological, and socio-economic perspectives.

Anahtar Kelimeler

Textbooks, Renewable energy sources, Socioscientific issues, Document analysis, Science education

Kaynakça

• TÜBİTAK. (2004). Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi. Ulaşım linki: https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belgesi.pdf
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis.
• Wach, E. ve Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Erişim adreesi: World Economic Forum (WEF). (2020).
• The Global Risks Report 2020 Ulaşım linki: https://www3.weforum.org/docs/WEF_Global_Risk_Report_2020.pdf Zhang, J., Wui, M. G. L., Nam, R., Relyea, J. E., & Wong, S. S. (2023). Improving Argumentative Writing of Sixth-Grade Adolescents Through Dialogic Inquiry of Socioscientific Issues. Journal of Writing Research, 14(3), 375-419.
• Zidny, R., Laraswati, A. N., & Eilks, I. (2021). A case study on students’ application of chemical concepts and use of arguments in teaching on the sustainability-oriented chemistry issue of pesticides use under inclusion of different scientific worldviews. EURASIA Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 17(7), em1981.