Türk Edebiyat Dizgesinde Çeviri Bir Mektup Roman: Lady Susan

Yıl 2022, , 301 - 318, 29.07.2022

Fatoş Işıl Brıtten , Aslı Araboğlu

https://doi.org/10.33207/trkede.1101823

Öz

İngiliz ve dünya edebiyatının saygın ve merkezi konumlu yazarlarından biri olan Jane Austen, yarattığı güçlü kadın karakterleri, yaşadığı toplumun üst ve üst-orta sınıflarının birbirleriyle ilişkilerini keskin bir gözlemle eserlerine yansıtması ve bunu yaparken üst sınıflara uygun kibar ve süslü bir dil kullanımı ile tanınan, roman türünün gelişmesine oldukça katkıda bulunmuş, öncü bir isimdir. Austen’ın eserleri gerek İngiliz edebiyat dizgesinde gerek çeviriler aracılığıyla Türk edebiyat dizgesinde yüksek okunurluk düzeyinde varlığını sürdürmektedir. Yazarın Türkçeye çevrilen eserleri de kaynak dizgede edindiği sağlam konumuna benzer bir şekilde erek dizgede de yerini almıştır. Bu çalışmada, Austen’ın aynı zamanda bir mektup roman örneği olan Lady Susan (1871) adlı az bilinen romanı ve onun iki farklı çevirisi incelenmiştir. İncelemenin sorunsalını, mektup romana ait başlıca özellikler, gücünü dilbazlığından alan “entrikacı” başkahramanın manipülatif dil kullanımı gibi özelliklerine kaynak dizgede nasıl yer verildiği ve iki farklı çeviri sayesinde eserin bu özelliklerinin nasıl çevrildiği oluşturmaktadır. Mektup roman, okurlarına, aynı zamanda roman karakterleri olan mektup yazarlarının gerçek motivasyonlarını rahatlıkla anlayabilme imkânı sağlamaktadır. İnceleme sonucunda romanın odak noktasındaki başkahramanın makyavelist denilebilecek kişilik özelliklerinin, yazar tarafından nasıl işlendiği ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın iki amacı vardır: Öncelikle metnin temel özelliklerinin mektup roman örneği çerçevesinde ele alınarak irdelenmesi ve ardından yazarın üslubunun nasıl çevrildiğinin olası “Deyiş Kaydırmaları”yla ortaya konmasıdır. Dolayısıyla, çevirilerin incelenmesinde Anton Popoviç’in “Deyiş Kaydırması” kavramına yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Jane Austen, Lady Susan, Mektup Roman, Deyiş Kaydırması

An Epistolary Novel in the Turkish Literary System in Translation: Lady Susan

Öz

Jane Austen, one of the acclaimed and centrally positioned authors of both English and world literature, is known for her strong female characters, her reflections on the relations between the upper and upper-middle classes of the society she lived in, with sharp observations, as well as her use of language contributed significantly to the development of the novel genre. Austen’s works continue to exist at a high readability level both in the English and Turkish literary systems. Her works in the Turkish target system acquired a solid position similar to the source system. This study aims to examine Austen’s lesser known epistolary novel Lady Susan (1871), and its two different translations. The research questions of the study consist of how the main features of the epistolary novel and the traits of the ‘intriguer’ protagonist who is a master of using manipulative language, are included in the source system and how all these characteristics of the work are translated in two Turkish translations. The epistolary novel provides its readers with the opportunity to easily understand the real motivations of the letter writers who are at the same time characters in the novel. The analysis demonstrates how the author handles the arguably Machiavellian personality traits of the protagonist, which is also the focal point of the novel. In this context, this study has two purposes: the first is to examine the basic features of the text in terms of the epistolary novel and the second is to reveal how the author’s style is translated with possible ‘shifts of expression’. Therefore, Anton Popovic’s concept of ‘shifts of expression’ is used in the analysis of the translations.

Anahtar Kelimeler

Jane Austen, Lady Susan, Epistolary Novel, Shifts of Expression

Kaynakça

• AUSTEN, Jane (2020a), Lady Susan, Balkan Sanat Yayınları, İstanbul.
• AUSTEN, Jane (2020b), Lady Susan, Çev. Ceren Can AYDIN, Alfa Yayınları, İstanbul.
• AUSTEN, Jane (2019), Lady Susan, Çev. Meryem Kutlu YILDIZ, Balkan Sanat Yayınları, İstanbul.
• AYTAÇ, Gürsel (2016), Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Doğu Batı Yayınları, İstanbul.
• DAMROSCH, David (2009), How to Read World Literature, Wiley-Blackwell, West Sussex.
• DAVIDSON, Jenny (2017), Reading Jane Austen, Cambridge University Press, Cambridge.
• KAPLAN, Deborah (1987), “Female Friendship and Epistolary Form: “Lady Susan” and the Development of Jane Austen’s Fiction”, Criticism, 29.2, 163-178.
• KEFELİ, Emel (2002), Anlatım Tekniği Olarak Mektup, Kitapevi Yayınları, İstanbul.
• McCLELLAND, Richard T. (2018), “Shamelessness in Jane Austen: The Case of Lady Susan”, The Journal of Mind and Behavior, 39.3, 229-250.
• MULVIHILL, James (2011), “Lady Susan: Jane Austen’s Machiavellian Moment”, Studies in Romanticism, 50.4, 619-637.
• POPOVİÇ, Anton (2008), “Çeviri Çözümlemesinde ‘Deyiş Kaydırma’ Kavramı”, Çev. Yurdanur SALMAN, Çeviri Seçkisi II Çeviri(bilim) Nedir?, Ed. Mehmet RİFAT, Sel Yayıncılık, İstanbul, 87-92.
• WATT, Ian (2018), Romanın Yükselişi: Defoe, Richardson ve Fielding Üzerine İncelemeler, Çev. Ferit Burak AYDAR, Metis Eleştiri, İstanbul.
• Çevrimiçi Kaynaklar FILIPPI, Steven (2019), “The Surviving Letters of Jane Austen”, OUPblog (Oxford University Press’s Academic Insights for the Thinking World). https://blog.oup.com/2019/07/the-surviving-letters-of-jane-austen/