İTALYANCA ÜNLEMLERİN SÖZCÜK TÜRÜ OLARAK DİLBİLİMSEL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, , 97 - 113, 31.01.2024

Sadriye Güneş

https://doi.org/10.33207/trkede.1290336

Öz

Ünlemler insanoğlunun duygularını, isteklerini ve dürtülerini ifade etmeye yarayan ve her dilde var olan evrensel bir kategoridir. Sesbirimsel oluşumlarının özgünlüğü, anlamsal-dilbilgisel özellikleri ve belirli bir iletişim işlevi ile dilde dikkat çeken ünlemlerin dilbilimsel incelemesi tarihsel olarak ele alındığında bu birimlerin çok tartışılan, göz ardı edilen, haklarında karar verilemeyen bir kategori olduğu görülmektedir. Tümce-söz, sesçil gösterge ya da sembol olarak nitelenen ünlemlerin dildeki konumlarına ilişkin sorunsal dilin kökeni teorileri ile yakından ilgili olduğu; daha büyük bir sözcük türü sınıfına dahil etme veya onlara bağımsız bir sözcük türü statüsü kazandırma yönünde iki eğilimin var olduğu görülmüştür. Dilbilimde insan merkezli araştırmalarının artmasıyla birlikte ünlemler de iletişim, konuşma dilinin sözdizimi, çeviri ve yabancı dil öğretimi açısından incelenmeye başlamıştır. Önemleri nedeniyle bu çalışmada genel olarak ünlemlerin tanımları, dilbilimde inceleme tarihçesi, dildeki konumları ve sözcük türleri açısından değerlendirmeleri ele alınmaktadır. Özel olarak da İtalyancada dokuzuncu sözcük türü olarak tanımlanan ünlemler grubuna dahil edilen dil birimleri, İtalyanca ünlemlerin sesbilimsel, biçimbilimsel, sözdizimsel ve anlamsal özellikleri, sınıflandırılması, ünlem oluşturma kaynakları ve kullanımları ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İtalyanca,, ünlemler,, sesçil gösterge,, tümce-söz

Kaynakça

• AMEKA, Felix K. (1992), “Introduction- Interjections: The universal yet neglected part оf speech”, Journal of Pragmatics, North-Holland, 18, 101-118.
• BUDAGOV, Ruben A. (2002), Vvedeniye v nauku o yazıyke: Uchebnoe posobie, Dobrosvet, 3. Baskı, Moskva.
• CIGNETTI, Luca (2010), “Interiezione”, Ed. Raffaele SIMONE, Gaetano BERRUTO ve Paolo D‘ACHILLE,. Enciclopedia dell‟italiano, Istituto dell’Enciclopedia Italiana, Roma, 671-674.
• DARDANO, Maurizio ve TRIFONE, Pietro, (1995), Grammatica italiana con nozioni di linguistica, Zanichelli, 3. Baskı, Bologna.
• DE MAURO, Tulio, (2008), Lezioni di linguistica teorica, Laterza, Roma- Bari.
• DOVETTO, Francesca M. (2012), “Le interiezioni tra scritto e parlato”, ed. Francesca CHIUSAROLI ve Fabio Massimo ZANZOTTO, Scritture brevi di oggi, Quaderni di Linguistica zero, Università degli Studi di Napoli “L‘Orientale”, 1. Baskı, Napoli, 90-107.
• GALKİNA-FEDORUK, Yevdokiya M., GORSHKOVA, Klavdiya V. ve SHANSKİY, Nikolay M. (1958), Sovremennıy russkiy yazıyk. Leksikologiya. Fonetika. Morfologiya, Uchpedgiz, 2. Düzeltilmiş Baskı, Moskva.
• GALKİNA-FEDORUK, Yevdokiya M. (1964), Sovremennıy russkiy yazıyk. Morfologiya. Sintaksis, Cilt 2, İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta, Moskva.
• GERMANOVİCH, Aleksandır İ. (1966), Mejdometiya russkogo yazıyka, Radyanska Shkola, Kiev.
• KARCEVSKİY, Sergey O. (1984), “Vvedeniye v izuchenie mejdumetiıy”, Voprosıy yazıykosnaniya, 6, 127-137.
• KONONOV, Andrey N. (1956), Grammatika sovremennogo tureckovo literaturnogo yazıyka, Akademiya Nauk SSSR, Moskva.
• PAGLIARO, Anna Chiara (2018), Formule di cortesia nell’italiano parlato, Basılmamış. Doktora Tezi, Università degli Studi di Napoli Federico II, Napoli.
• PARSİYEVA, Larisa K. (2010), Sistema mejdumetiya v obshtey paradigme yazıyka (na materiyale osetinskogo i russkogo yazıykov, Basılmamış Doktora Tezi, Severo-Osetinskom institute gumanitarnıyh i sosyalnıyh issledovaniy Vladikavkazkago nauchnogo tsentra RAN, Vladikavkaz.
• PAUL, Hermann (1960), Printsipıy istorii yazıyka, Çev. A. A. HOLODOVİCH, İnostrannoy literaturıy, Moskva.
• POGGI, Isabella (1995), “Le iteriezioni”, Ed. Lorenzo RENZI, Giampaolo SALVI ve Anna CARDINALETTI, Grande grammatica italiana di consultazione. Tipi di frase, deissi, formazione delle parole, Cilt 3, Mulino, Bologna, 403-425.
• POTEBNYA, Aleksandır A. (1976), Estetika i poetika, İskusstvo, Moskva.
• QUENEAU, Raymond (2008), Esercizi di stile, Çev. Umberto ECO, Einaudi, Torino.
• SAVIGLIANO, Claudia (2013), Infinito presente, Garzanti Scuola, Milano.
• SEREDA, Yevgeniya V. (2013), Morfologiya sovremennogo russkogo yazıyka. Mesto mejdumetiy v sisteme chastey rechi, Flinta, 2. Baskı, Moskva.
• SERIANNI, Luca, CASTELVECCHİ, Alberto ve PATOTA, Giuseppe, (2000), İtaliano. Grammatica. Sintassi. Dubbi, Garzanti, Milano.
• SHKAPENKO, Tatyana M. (2016), “K probleme lingvisticheskoy kategorizacii mejdumetiy”, İzvestiya vuzov, Seriya Gumanitarnıye nauki, 7.2, 141-145.
• TİHONOV, Aleksandır N. (1981), “Mejdumetiya i zvukopodrajaniya-slova?” Russkaya rech, 5, 72-76.
• VARDAR, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual, İstanbul.
• VİNOGRADOV, Viktor V. (2001), Russkiy yazıyk (Gramaticheskoe uchenie o slove) Russkiy yazıyk, 4. Baskı, Moskva.
• ZINGARELLI, Nicola (1997), Vocabolario della lingua italiana, Zanichelli, 12. Baskı, Bologna.