Haz ve Endişe: Ankara Romanının Başkişisi Selma Hanım’ın Kamu ile Bütünleşik Özel Hayatı

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 119 - 137, 29.07.2024

İsmail Alperen Biçer

https://doi.org/10.33207/trkede.1428270

Öz

Yakup Kadri’nin Ankara adlı romanı konusu, tezi, kurgusu ve karakterleriyle edebî kamuoyunun ilgisini çekmiş bir eserdir. Bu romanında Yakup Kadri, yeni kurulan devletin başkenti Ankara’nın üç dönemini ele alır. Bunlardan ilki Millî Mücadele’nin çileli zamanları; ikincisi Cumhuriyet’in kuruluş günleri; üçüncüsü ise erken Cumhuriyet dönemi olarak da adlandırılan 1923-1943 yıllarıdır. Ankara her ne kadar bir şehir ütopyası olsa da olaylara, olgulara, mekâna ve insanlara romanın başkişisi Selma Hanım’ın gözüyle bakılır. Denebilir ki yazar, başkentin üç farklı dönemini anlatırken aynı zamanda Selma Hanım’ın hayatının üç evresini de anlatmış olur. Selma Hanım’ın hayatı ile yeni kurulan devletin tarihi büyük ölçüde örtüşür. Gerçekten de Selma Hanım’ın hayatına giren üç erkek, bahse konu üç farklı zaman dilimi üzerinden tanıtılarak anlatılır. Selma Hanım, romanın üç bölümünde sırasıyla Ahmet Nazif, Hakkı ve Neşet Sabit Beyler ile evlidir. Her bir erkek karakter dönemin hâkim özelliklerini bünyesinde barındıracak şekilde kurgulanır. İnceleme alanı Yakup Kadri’nin Ankara adlı eseri olan bu makale, Selma Hanım’ın özel hayatı üzerine yoğunlaşmakta; onun iç dünyasını, eşleriyle ilişkilerini, hazlarını ve endişelerini merkeze almaktadır. İleride daha açık görüleceği gibi 1919-1943 yılları arasında Türkiye’de, bilhassa Ankara’da tecrübe edilen her şeyin ve hayatın hemen her alanında görülen değişmenin etkilerini, izlerini ve tabii ki sonuçlarını Selma Hanım’ın özel hayatında da gözlemlemek olasıdır. Millî Mücadele yıllarının, Cumhuriyet’in ilanının ve yeni devletin ilk yirmi yılının ‘canlı’ tanığı, kırk beş yaşındaki kadının kişiliği, duygusal ilişkileri, beşeri münasebetleri, arzuları ve şüpheleri bir birey olarak Selma Hanım’ı daha iyi ve yakından tanımaya imkân verirken aynı zamanda toplumsal değişmenin özünü de gözler önüne serer.

Anahtar Kelimeler

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ankara, toplumsal değişim, modernleşme, kamusal alan, özel hayat.

Kaynakça

• BACHELARD, Gaston (2017), Mekânın Poetikası, Çev. Alp Tümertekin, İthaki Yayınları, İstanbul.
• BERKTAY, Fatmagül (2021), Düşünme Etiği, Metis Yayınları, İstanbul.
• DELLALOĞLU, Besim F. (2020), Poetik ve Politik Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• DÖNMEZ, Erdem (2019), “Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara Romanında Muhafazakâr Modernleşme Modeli”, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat Ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 18, 229-255.
• GÜRBİLEK, Nurdan (2011), Vitrinde Yaşamak 1980’lerin Kültürel İklimi, Metis Yayınları, İstanbul.
• HABERMAS, Jürgen (2004), “Kamusal Alan”, Ed. Meral ÖZBEK, Kamusal Alan, Hil Yayın, İstanbul, 95-102.
• HABERMAS, Jürgen (1997), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Çev. Tanıl Bora-Mithat Sancar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2021), Ankara, İletişim Yayınları, 40. Baskı, İstanbul.
• KAYNAR, Hakan (2022), “Yakup Kadri’nin Üç Ankara’sı”, Drl. Yalçın ÇAKMAK, Özge DİKMEN, Huzursuz Bir Ruhun Panoraması, İletişim Yayınları, İstanbul, 165-183.
• LOKKE, Eirik (2020), Mahremiyet Dijital Toplumda Özel Hayat, Çev. Dilek Başak, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• ÖZBEK, Meral (2004), “Giriş: Kamusal-Özel Alan, Kültür ve Tecrübe”, Ed. Meral ÖZBEK, Kamusal Alan, Hil Yayın, İstanbul, 443-499.
• ÖZKAN, Türkan (2012), “Özel Hayat Kavramının Soykütüğü”, Haz. Hayrettin ÖKÇESİZ, Gülriz UYGUR, Saim ÜYE. Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar –V, 13-17 Eylül 2010, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 187-196.
• SALİHPAŞAOĞLU, Yaşar (2013), “Özel Hayatın Kapsamı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Bir Değerlendirme”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(3), 227-266.
• ÜNSER, Halil İbrahim (2022), “Yakup Kadri Karaosmanoğlu’ndan Korporatist Bir Ütopya: Ankara”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 333-343.
• YILMAZ, Ayfer (2019), “Yakup Kadri’nin Ankara Romanında Cumhuriyet Kadınının Doğuşu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 11-19.