Kuzey Karia’dan Eros Desmios Yontuları

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 29, 155 - 173

Umut Kapuci

https://doi.org/10.33207/trkede.1467453

Öz

Bu makale içeriğini Aydın Arkeoloji Müzesi’nde korunan iki Eros yontusu oluşturmaktadır. Söz konusu eserler müzeye 1972 ve 1977 yıllarında satın alma yoluyla kazandırılmıştır. Buluntu yeri, dolayısıyla buluntu durumu belirsiz olan Eros yontuları; çalışma kapsamında tipoloji, stil ve ikonografi bağlamında ele alınmaktadır. Bu doğrultuda söz konusu Eros heykelleri için atölye, ekol ve tarihleme önerileri sunulmaktadır. Çalışma içeriğinde incelenen yontuların arkeolojik kazı buluntusu olmaması dolayısıyla buluntu durumları ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Bu bağlamda anılan heykeltıraşlık eserleri Batı Anadolu özelinde Karia Bölgesi ve yakın coğrafyada yer alan yerleşimlere ait Roma İmparatorluk Dönemi plastik eserlerle analoji yöntemi kullanılarak tarihlendirilmektedir. Çalışma kapsamında ele alınan Eros yontularının Attis ikonografisine benzer biçimde Desmios tipinde betimlendiği belirlenmiştir. Söz konusu yontularda Roma İmparatorluk Dönemi içerisinde İS 2. yüzyıl dönem özellikleri görülmektedir. Dolayısıyla E.1 Eros yontusu için Geç Hadrianus-Erken Antoninuslar, E.2 örneği için ise Geç Antoninuslar-Erken Severuslar Dönemi önerilmektedir. Analojik değerlendirmeler sonucunda; stilistik açıdan her iki yontunun da Aphrodisias antik kenti heykeltıraşlık ekolü özelliklerini yansıttığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karia Bölgesi, Heykeltıraşlık, Eros Desmios, Roma İmparatorluk Dönemi

Eros Desmios Sculptures from North Caria

Öz

Two Eros sculptures were purchased and added to the Aydın Archaeology Museum collection for preservation in 1972 and 1977. Both the findspot and find condition of the sculptures are unknown, though this study pays particular attention to their typology, style, and iconography. Workshop, school, and dating suggestions are discussed upon considering the available data. This study does not provide any information regarding the find condition of the examined sculptures since they are not archaeological excavation findings. Employing the analogy method, the works are dated to the Roman Imperial Period at settlements near the Caria Region and its surrounding area, specifically in Western Anatolia. Both sculptures are depicted in Desmios style, similar to the Attis iconography and display characteristics of the 2nd century AD during the Roman Imperial Period. Therefore, the suggested dating is the Late Hadrianus-Early Antonine for the E.1 Eros sculpture, and the Late Antonine-Early Severan Period for the E.2 sample. Based on these analogical evaluations, it is understood that both sculptures stylistically resemble the sculpting school of ancient Aphrodisias.

Anahtar Kelimeler

Caria Region, Sculpting, Eros Desmios, The Roman Imperial Period

Kaynakça

• ARNDT, Paul ve AMELUNG, Walther (1912), Photographische Einzelaufnahmen Antiker Sculpturen. Serien zur Vorbereitung Eines Corpus Statuarum VI. F. Bruckmann A-G, München.
• AKGÜN KAYA, Elif (2016), “Roma İmparatorluk Dönemi’nde Anadolu’daki Sofistlerin-Retorların Sınıfsal Özellikleri ve Toplumsal Yaşamdaki Etkileri”, Cedrus, IV, 261-285.
• AURENHAMMER, Maria (1990), Die Skupturen von Ephesos, Idealplastik I. Forschungen in Ephesos X/1, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
• AYBEK, Serdar, Tuna, Mehmet, Atıcı, Mahir (2009), İzmir Tarih ve Sanat Müzesi Heykel Kataloğu. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• BESQUES, Simone (1986), Musee du Louvre Catalogue Raisonne des Figurines et Reliefs en Terre-cuite Grecs Etrusques et Romains IV-I. Epoques Hellenistique et Romaine Italie Meridionale-Sicile-Sardaigne. Editions de la Reunion des Musees Nationaux.
• BLANC, Nicole ve GURY, Françoise (1986), “Eros/Amor, Cupido”, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae III-I, Artemis Verlag, Zürich und München, 952-1049, Pl. 678-727.
• BOARDMAN, John (2013), Siyah Figürlü Atina Vazoları, Çev. Gürkan ERGİN, Homer, İstanbul.
• BULAT, Mustafa, BULAT, Serap, SABAHAT, Nihat S., AYDIN, Barış (2014), Antik Çağ’dan Günümüze Yontu ve Kopya Teknikleri. Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• CARPENTER, Thomas H. (2007), Antik Yunan’da Sanat ve Mitoloji, Çev. Bensen B. M. ÜNLÜOĞLU, Homer, İstanbul.
• CONZE, Alexander (1891), Königliche Museen zu Berlin. Beschreibung der Antiken Skulpturen mit Ausschluss der Pergamenischen Fundstücke, Verlag von W. Spemann, Berlin.
• CUMMINS, W. Joseph (1981), “Eros, Epithumia, and Philia in Plato”, Apeiron, 15.1, 10-18.
• ÇEKİLMEZ, Murat (2016). “Tralleis’ten Bir Eros Yontusu”, OLBA, XXIV, 297-322.
• ÇEKİLMEZ, Murat (2017), Tralleis Güney Nekropolü Terrakotta Figürinleri, Aydın Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın.
• DILLON, Sheila (1997), “Figured Pilaster Capitals from Aphrodisias”, AJA, 101.4, 731-769.
• DİNÇ, Münteha (2013). Tralleis Heykeltıraşlık Eserleri 1996–2002 Kazılarında Ele Geçen Hellenistik ve Roma Dönemi Mermer Heykeltıraşlık Buluntuları, Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• DİNÇ, Münteha (2015), “Manisa Müzesi’ndeki Hellenistik-Roma Dönemi Heykelleri”, Manisa Müzesi Heykeltıraşlık Eserleri, Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul, 27-96.
• ERİM, Kenan T. (1967), “De Aphrodisiade”, AJA, 71.3, 233-243.
• ERİM, Kenan T. (2000), Aphrodisias. Net Turistik Yayınlar, İstanbul.
• FEUSER, Stefan (2013), Monopodia-Figürlische Tischfüße aus Kleinasien. Ein Beitrag zum Ausstattungsluxus der römischen Kaiserzeit, Ege, İstanbul.
• GRAEF, Botho ve LANGLOTZ, Ernst (1925), Die Antiken Vasen von der Akropolis zu Athen I, Walter de Gruyter, Berlin.
• HERMARY, Antoine, CASSIMATIS, Helene, VOLLKOMMER, Rainer (1986), “Eros”, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae III-1, Artemis Verlag, Zürich und München, 850-942.
• HESIODOS, Theogonia, Çev. Azra ERHAT, S. Eyüboğlu, İş Bankası Kültür, İstanbul, 2016.
• IŞIN, Gül, (2007). Patara Terrakottaları Hellenistik ve Erken Roma Dönemleri. Patara V.1. Ege Yayınları, İstanbul.
• JAHN, Otto (1851). “Über Einige auf Eros und Psyche Bezügliche Kunstwerke”, Berichte Über die Verhandlungen der Königlich Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig, Philologisch-Historische Classe 3, Weidmannsche, Leipzig, 153-180.
• KOCH, Guntram ve SICHTERMANN, Hellmut (1982), Römische Sarkophage, HdArch, C. H. Beck, München, 366-475.
• KESKİN, Hava (2022). “Uyuyan Eros” Kabartmalı Urne Kapaklarına Nysa Kentinden Bir Örnek”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3), 1701-1710.
• KRANZ, Peter (1984), Jahreszeiten-Sarkophage. Entwicklung und Ikonographie des Motivs der Vier Jahreszeiten auf Kaiserzeitlichen Sarkophagen und Sarkophagdeckeln. Die Antiken Sarkophagreliefs V(4), Gebr. Mann Verlag, Berlin.
• MIKOCKI, Tomasz (2000), “Antikensammlungen in Polen”, Ed. Dietrich BOSCHUNG, Henner HESBERG, Antikensammlungen des europäischen Adels im 18. Jahrhundert als Ausdruck einer europäischen Identität. Internationales Kolloqium in Düsseldorf vom 7.2.-10.2.1996, Monumenta Artis Romanae XXVII, Verlag Philipp von Zabern, Mainz, 167-171.
• ÖZGAN, Ramazan (2013), Roma Portre Sanatı II. Ege Yayınları, İstanbul.
• PHILLIPS, Laura Klar (2008), “Figural Table Support: Aspects of the Archaeology of Dining in the Roman World”, Ed. Christopher RATTÉ, Roland Ralph Redfern SMITH, Aphrodisias Papers 4: New Research on the City and its Monuments, JRA Supp. 70, Portsmouth, 253-283.
• SCHÖNENBERGER, Esther (1994), “Eros in Bern: gefesselt und schlafend: zur Ikonographie des Eros Desmios-Hypnos-Thanatos”, Hefte des Archäologischen Seminars der Universität Bern 15/1994, Verlag AG, Zürich, 49-74.
• SMITH, Roland Ralph Redfern (1996), “Archaeological Research at Aphrodisias 1989-1992”, Ed. Charlotte ROUECHÉ, Roland Ralph Redfern SMITH, Aphrodisias Papers 3: The setting and quarries, mythological and other sculptural decoration, architectural development, Portico of Tiberius and Tetrapylon, JRA Suppl. 20, Michigan, 11-72.
• SMITH, Roland Ralph Redfern (2008), “Sarcophagi and Roman citizenship”, Ed. Christopher RATTÉ, Roland Ralph Redfern SMITH, Aphrodisias Papers 4: New Research on the City and its Monuments, JRA Supp. 70, Portsmouth, 347-394.
• ŞAHAN DİNÇ, Münteha (2021), “Phrygia Sebastesi’nden Tutsak Eros Figürlü Mermer Bir Masa Ayağı”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, 287-297.
• ŞAHİN, Mustafa (2004). “Pisidia Antiokhiası Erosu”. Ed. Taner Korkut, 60. Yaşında Fahri Işık’a Armağan. Anadolu’da Doğdu. Ege Yayınları, İstanbul, 731-741.
• VOORHIS, Julie (2008), “Aphrodisias’ta Heykeltıraş Eğitimi”, Ed. Roland Ralph Redfern SMITH, Julia LENAGHAN, Aphrodisias’tan Roma Portreleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 121-135.
• GÖRSEL KAYNAKLAR
• Resim 1. E.1 Eros Desmios Yontusu (U. Kapuci)
• Resim 2. E.2 Eros Desmios Yontusu (U. Kapuci)
• Resim 3. E.2 Eros Desmios Yontusu. Kanat Aplik Yuvaları (U. Kapuci)
• Resim 4. Poseidon Yontusu Ölçüm Noktaları (Voorhis, 2008)
• Resim 5. Poseidon Yontusu Ölçüm Noktaları. Detay (Voorhis, 2008)