Sendikal Vatandaşlık Davranışı ve Sendikal Kimlik İlişkisi: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, - , 09.03.2015

Hasan Demirtaş , Niyazi Özer Servet Atik , Metin Kırbaç

Öz

Özet: Bu araştırmanın temel amacı, öğretmenlerin sendikal vatandaşlık davranışlarının düzeyini, sendikal kimlik algılarını ve her iki değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bunun yanında araştırmada öğretmenlerin sendikal vatandaşlık davranışları ile sendikal kimlik algılarının çeşitli değişkenlere göre anlamlı biçimde farklılaşıp farklılaşmadığını belirmek de amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri 2012-2013 ve 2013-2014 eğitim-öğretim yıllarında Malatya ilinde bulunan ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan araştırmaya gönüllü olarak katılan 617 öğretmenden elde edilmiştir. Araştırmada araştırmacılar tarafından Türkçe’ye uyarlamaları yapılan “Sendikal Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” ve “Sendikal Kimlik Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın verileri çözümlenirken betimsel istatistik analizler, t testi, tek yönlü varyans analizi ve regresyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda; öğretmenlerin sendikal vatandaşlık davranışlarını orta düzeyde sergiledikleri ve sendikal kimlik algılarının da orta düzeyde olduğu bulunmuştur. Cinsiyet değişkeni açısından yapılan analizler sonucunda erkek öğretmenlerin sendikal vatandaşlık ve sendikal kimlik puanlarının anlamlı düzeyde yüksek olduğu görülmüştür. İki değişken arasındaki ilişkinin düzeyini belirlemek üzere yapılan korelasyon analizi sonucunda, sendikal vatandaşlık ile sendikal kimlik arasında pozitif yönde ve yüksek düzeyde bir ilişkinin olduğu, sendikal kimliğin sendikal vatandaşlık davranışlarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sendikal vatandaşlık, sendikal kimlik, sendika, öğretmenler

Kaynakça

• Akatay,A. (2008). Çalışanların örgütsel kimlik algılarının vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(16),299-315.
• Akgül, S. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel kimlik algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Sakarya İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Akkaş-Baysal, E.(2013). İlköğretim okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Alican, A. (2007). Kamu memur sendikalarında çalışan yönetici kadınlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Alpar, R. (2011). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler (3. basım).Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ashforth, B. E., Harrison, S. H., & Corley, K. G. (2008). Identification in organizations: An examination of four fundamental questions. Journal of Management, 34(3), 325-374.
• Balcı, A., Baltacı, A., Fidan, T., Cereci, C. ve Acar, U. (2012).Örgütsel Sosyalleşmenin, Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Vatandaşlıkla İlişkisi: İlköğretim Okulu Yöneticileri Üzerinde Bir Araştırma.Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2),47-74.
• Baysal, Ö., Türkmen, L. ve Yücel, C. (2010). Sınıf öğretmenlerinin mesleki örgütlenmeye yönelik tutumları: Uşak ili örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (3),329-352.
• Bateman, T. S. ve Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of management Journal, 26(4), 587-595.
• Bayram, N.(2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Amos uygulamaları (1. baskı). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Boyacı, H. (1994). Öğretmenlerin mesleki örgütlenmeye ilgilerinin düzeyi ve bu ilgi düzeyinin etkenleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: Guilford Publications.
• Byrne, B. M. (2009). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. New York: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (11. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cameron, A. (2004). Kurtosis. Lewis-Beck,M., Bryman, A. And Liao, T.(Ed.). The Sage encyclopedia of social science research methods. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, 544-545.
• Can, N. (2012). Öğretmenlerin örgütlenmeye aktif katılımının engelleri. Turkish Journal of Education, 1(1),12-20.
• Corley, K. G. (2004). Defined by our strategy or our culture? Hierarchical differences in perceptions of organizational identity and change. Human relations, 57(9), 1145-1177.
• Cornfield, D. B. (1991). The US labor movement: Its development and impact on social inequality and politics. Annual Review of Sociology, 17, 27–49.
• Çelik, M. (2007). Örgüt kültürü ve örgütsel vatandaşlık davranışı: Bir uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çelik, H., E. ve Yılmaz, V. (2013). Lisrel 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi: Temel kavramlar-uygulamalar-programlama (2.baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ölçüm-Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı (1. baskı).Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çobanoğlu, F.K. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel kimlik ve örgütsel etkililik (Denizli ili örneği).Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem A Akademi.
• Dukerich, J. M., Golden, B. R. ve Shortell, S. M. (2002). Beauty is in the eye of the beholder: The impact of organizational identification, identity, and image on the cooperative behaviors of physicians. Administrative Science Quarterly,47(3), 507-533.
• Duyuş, E., S. (2010). Kamu sendikaları, Türkiye’de kamu sendikalarının karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dutton, J. E., Dukerich, J. M. ve Harquail, C. V. (1994). Organizational images and member identification. Administrative Science Qarterly, 39, 239-263.
• Eraslan, L. (2012). Türkiye’ de eğitim sendikacılığının tarihsel perspektifi ve günümüz eğitim sendikacılığının değerlendirilmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28,1-16.
• Erkılıç, T.,A. (2007).İnsan kaynakları ve eğitim programının yönetimiyle ilgili etmenlerin ortaöğretimde çalışanların sendikal örgütlenmelerine etkileri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi,9 (17),53-64.
• Edwards, M. R. (2005). Organizational identification: A conceptual and operational review. International Journal of Management Reviews, 7(4), 207-230.
• Feather, N. T. ve Rauter, K. A. (2004). Organizational citizenship behaviours in relation to job status, job insecurity, organizational commitment and identification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(1), 81-94.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Foreman, P. ve Whetten, D. A. (2002). Members' identification with multiple-identity organizations. Organization Science, 13(6), 618-635.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi (17. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Mael, F. ve Ashforth, B. E. (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 3, 103-123.
• Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It's construct clean-up time. Human performance, 10(2), 85-97.
• Ortiz, L.(1999). A comprehensive literature review of organizational justice and organizational citizenship behavior: Is there a connection to international business and cross-culturalresearch?http://www.sbaer.uca.edu/research/sribr/1999/22.pdf dresinden 04.07.2014 tarihinde alınmıştır.
• Pallant, J. (2011). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for Windows (4. Baskı). Berkshire: Open University Press.
• Riketta, M. (2005). Organizational identification: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 66: 358-384.
• Riketta, M., ve van Dick, R. (2005). Foci of attachment in organizations: A meta-analytic comparison of the strength and correlates of workgroup versus organizational identification and commitment. Journal of Vocational Behavior, 67: 490-510.
• Sarpkaya, R. (2005). Öğretmenlerin sendikalara üye olma durumlarını etkileyen etmenlerin profili. Mülkiye Dergisi, 29, 247, 109-127.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi (1. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Skalen, P. (2004). New publicmanagement reform andtheconstruction of organizationalidentities. The International Journal of PublicSector Management, 17(3), 251-263.
• Snape, E. ve Redman, T. (2004). Exchange or Covenant? The Nature of the Member‐Union Relationship. Industrial Relations: A Journal of Economy and Society, 43(4), 855-873.
• Skarlicki, D. P. ve Latham, G. P. (1996). Increasing citizenship behavior within a labor union: A test of organizational justice theory. Journal of Applied Psychology, 81(2), 161-169.
• Stevens, J. P. (2009). Applied multivariate statistics for the social sciences (5. baskı). New York: Routledge.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulama.Türk Psikoloji Yazıları, 3 (6), 49-73.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2007). Using multivariate statistics (5. baskı). New York: Allyn and Bacon.
• Taşdan, M.(2013). Eğitim işkolundaki sendikalara ilişkin öğretmen görüşleri: Nitel Bir araştırma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 231-265.
• Tokol, A. (2002). Sendikaların üye sayısında azalma nedenleri ve sendikaların izlediği yeni politikalar, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 4(1), Erişim: http://www.isgucdergi.org/?p=article&id=282&cilt=4&sayi=1&yil=2002.
• Tokgöz, E. ve Aytemiz-Seymen, O. (2013). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Bir devlet hastanesinde araştırma. Öneri Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,10 (39), 61-76.
• Toksöz, G. (1994). Kadın Çalışanlar ve Sendikal Katılım. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi, 49(3), 441-442.
• Toksöz, G. ve Erdoğdu, S. (1998). Sendikacı kadın kimliği. İmge Yayınları: Ankara.
• Toksöz, G. ve Sayılan, F. (1998). Sendikaların eğitim programları ve kadın çalışanlar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53 (1),297-306.
• Topaloğlu, H. (2012). Türkiye’deki eğitim sendikaları genel merkez yöneticilerinin eğitimin yerelleşmesi ile ilgili görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Tüzün, İ. K. (2006). Örgütsel güven, örgütsel kimlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisi; uygulamalı bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tüzün, İ. K. ve Çağlar, İ. (2008). Örgütsel özdeşleşme kavramı ve iletişim etkinliğiilişkisi. Journal of YasarUniversity, 3(9), 1011-1027.
• Ünüvar, T. G. (2006). An integrative model of job characteristics, job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Van Dick, R., Grojean, M. W., Christ, O. ve Wieseke, J. (2006). Identity and the extra mile: Relationships between organizational identification and organizational citizenship behaviour. British Journal of Management, 17(4), 283-301.
• Vieira, A. L. (2011). Interactive LISREL in practice. New York: Springer.
• Yasan, T.(2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin ve öğretmenlerininsendikalara ilişkin görüşlerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi: Malatya il merkezi örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 271-293.
• Yıldırm, İ., S. (2007). Türkiye’de sendikalılaşma sürecinde öğretmen sendikaları ve siyasetle ilişkisi: Adapazarı örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• http://www.ogretmenplatformu.com/2013-yili-sendika-uye-sayilari Erişim: 07.07.2014.
• http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowDoc/WLP+Repository/cgm/endikalar /kamusendikalari/ hizmetkollarinagore, Erişim: 14.07.2014.