HİTİTLERDE ÇIPLAKLIK KAVRAMI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA TARİHÇESİ

Yıl 2024, Sayı: 1, 44 - 64, 18.03.2024

Figen Bakan

Öz

Bu çalışmada Hititler’de çıplaklık, somut veya soyut taşıdığı tüm anlamları ile ele alınarak yazılı kaynaklar ve tasvirler üzerinden incelenmiştir. Çivi yazılı kaynaklarda karşımıza çıkan çıplaklık, duvar kabartmalarında, heykelcik ve pişmiş toprak buluntularda betimlenmiştir. Tekil veya bir sahneye bağlı olarak ele alınan çıplak figürler, sanatta her dönem karşılaşılan bir olgudur. Hititler için de bu durum değişmez. Çıplaklık, suçlara karşı bir infaz yöntemi veya ritüelin uyulması gereken bir parçası olabilirken; soyut bir anlam kazanarak kişinin acizliğini/muhtaçlığını bildiren bir anlam taşıyabilmektedir.
Bu makale, Hitit tasvirlerinde görülen çıplak figürler ve yazılı kaynaklar ışığında Hitit toplumu için çıplaklığın ne anlama geldiğine dair bugüne kadar yapılan çalışmaları ve elde edilen bulguları sentezlemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hitit, Çıplak, Çıplaklık, Nekumant, Nekumantatar

A RESEARCH HISTORY ON THE CONCEPT OF NUDITY BY THE HITTITES

Öz

In this study, nudity in the Hittites was examined with all its concrete or abstract meanings, through written sources and descriptions. Nudity, which we encounter in cuneiform sources, is depicted in wall reliefs, figurines and terracotta finds. Nude figures, taken individually or attached to a scene, are a phenomenon encountered in art in every period. This situation does not change for the Hittites. While nudity may be a method of execution against crimes or a part of the ritual that must be followed; It can acquire an abstract meaning and convey a meaning indicating the person's helplessness/neediness.
This article aims to compile the studies on the representaional art about the the naked figures seen in Hittite culture and the Hittite texts mentioning nudity to synthesize the information obtained.

Anahtar Kelimeler

Hittite, Naked, Nudity, Nekumant, Nekumantatar

Kaynakça

• Akok, M. (1979). Alacahöyük’te Son Dönem Arkeolojik Çalışmalarla Açıklığa Kavuşturulan Yapı Tekniği ve Mimari Gerçekler. VIII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, I, 107-114.
• Alp, S. (1999). Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans. Hitit Çağında Anadolu’da Üzüm ve Şarap, Ankara: Kavaklıdere Kültür Yayınları.
• Ardzinba, V. (2010). Eski Çağ’da Anadolu Ayinleri ve Mitleri, Ankara: Kalkan Matbaacılık.
• Arıkan Soysal, Y. (2000). Hitit Belgelerinde Körler, Archivum Anatolicum 4, 207-224. https://doi.org/10.1501/Archv_0000000082
• Arıkan, Y. (2012). “Hitit Dini Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 365, 271-285.
• Ay, Ş. (2010). Hitit Siyasi Tarihi’nde Seha Nehri Ülkesi ve Önemi, History Studies, Vol 2/2: 1-11.
• Aydıngün, Ş. G. (2011). “Mucizenin Kaynağı, Bereketli ve Her Şeye Hâkim”, (Ed. M. A. Darga), Anadolu’da Kadın, On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe. 43-67. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Baltacıoğlu, H. (1995). Alaca Höyük Sfenksli Kapı’ya Ait Altı Kült Görevlisi Kabartması Konusunda Bazı Gözlemler, Ankara, 1-16.
• Baltacıoğlu, H. (2006). Alaca Höyük Sfenksli Kapı Hitit İmparatorluk Çağı Kabartmaları, İDOL Arkeologlar Derneği Dergisi, Ankara, 30, 24-29.
• Beckman, G. M., T. R. Bryce, E. H. Cline (2011). The Ahhiyawa Texts. SBL Writngs from the Ancient World, 28. Atlanta. GA: Society of Biblical Literature.
• Bilgi, Ö. (2012). Anadolu’da İnsan Görüntüleri, Klasik Çağ Öncesi, İstanbul: Aygaz.
• Bozgun, Ş.; E. Yalçın (2021). Kayseri Arkeoloji Müzesinde Bulunan Hititçe Tablet Parçaları I, Belleten 302, 1-16. https://doi.org/10.37879/belleten.2021.1
• Brandau, B. (2015). Hititler: Bilinmeyen Bir Dünya İmparatorluğu, Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
• Bryce, T. (2002). Life and Society in the Hittite World, New York: Oxford University Press.
• Bozkurt, G. (1918). “Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik”, A.Ü.H.F.D., C. XXXVIII, 1, 65-103. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000803
• Canby, J. V. (1986). The Child in Hittite Iconography. Ancient Anatolia, Aspects of Change and Cultural Development, Essays in Honor of Machteld, (Eds: J. Mellink, Jeanny Vorys Canby, Edith Poroda, Brunilde Sismondo Ridgway, Tamara Stech), London: The University of Wisconsin Press, 54-69.
• Canby, J. V. (1989). The Hittite Art. The Biblical Archaeologist, 52, 109-129.
• Childe, G. (2006). Kendini Yaratan İnsan, (İnsanın Çağlar Boyu Gelişimi), Varlık Yayınları, İstanbul.
• Çınaroğlu, A.; D. Çelik (2013). Alacahöyük. Hititler, Bir Anadolu İmparatorluğu, (Ed: Meltem Doğan-Alparslan, Metin Alparslan), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 196-205.
• Daddi, F. P. (1990). La Mitologia Ittita, Brescia.
• Darga, M. (1992). Hitit Sanatı. İstanbul: Akbank Yayınları.
• Darga, M. (2011). Anadolu’da Kadın, On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, YKY, İstanbul.
• De Martino, S. (1985). Nudita Rituale e Senso Del Pudore Nella Letteratura Ittita, Oriens Antiqvvs XXIV, 253-262.
• Doğan, E. (2007). Hitit Hukuku, Belleklerdeki Kayıp, İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• Duymuş Florioti, H. H.; G. Demirci (2013). Çivi Yazılı Kanun Metinlerinde İlginç Bir Suç Tespit ve Cezalandırma Yöntemi: Suya Atılma, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 54, 25-40. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000550
• Ensert, K. (2017). Norbert Schimmel Koleksiyonu’nun Altın Pandantifi’indeki Çocuk Tasviri Tanrıça Zintuhi Olabilir. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Art & Humanities Journal 8, 1-11. http://dx.doi.org/10.17740/eas.art.2017‐V8‐01
• Gezgin, İ. (2010). Antik Yunan ve Roma Sanatında Cinsellik ve Erotizm, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Güterbock, H. G.; T. P. J. Van Den Hout (1991). The Hitttie Instruction Forthe Royal Bodyguard, (Ed. Thomas A. Holland) Assyriological Studies 24, Chicago.
• Green, J. D. M. (2018). Gender and Sexuality, A Companion to Ancient Near Eastern Art, (Ed. Ann Gunter), Wiley, 179-209.
• Goelet, O. (1993). Nudity in Ancient Egypt, Notes in the History of Art, Essays on Nudıty in Antiquity in Memory of Otto Brendel, The University of Chicago Press, Vol. 12, No. 2: 20-31.
• Haas, V. (1994). Geschichte Der Hethitischen Religion, (Handbuch der Orientalistik) Leiden.
• Haas, V., Wäfler, M. (1977). “Bemerkungen zu Éḫeštī/ā”, Ugarit-Forschungen Internationales Jahrbuch für dieAlterumskunde Syrien-Palästinas, Band, 9, Verlag Butzon&Bercker Kevelaer. 87-122.
• Hodder, I. (2006). Çatalhöyük: Leoparın Öyküsü, YKY. İstanbul.
• Kammenhuber, VON A. (1964-1965). Die Hethitischen Vorstellungen von Seele und Leib Herz und Leibesinnerem, Kopf und Person, Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie, München, 150-212.
• Kammenhuber, A. (1972). “Keilschrifttexte aus Boğazköy (KBo XVII)”, OrNS 41, 292-302. Karauğuz, G. (2018). Hitit Yasaları, İstanbul: Çizgi Yayınları.
• Kloekhorst, A. (2008). Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon, Leiden.
• Kulaçoğlu, F. (1992). Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Tanrılar ve Tanrıçalar. Ankara.
• Masalcı Şahin, G. (2021). Hitit Metinlerinde Siyasetname ve Nasihatname Literatüründen İzler, History Studies, 13/1, 17-32. http://dx.doi.org/10.9737/hist.2021.975
• Mouton, A. (2011). Rélexions Autour de la Notion de Rituel Initiatique en Anatolie Hittite. Au Sujet de la fête Haššumaš (CTH 633), JANER, Journal of Ancient Near Eastern Religions 11, 1–38.
• Muscarella, O. W. (1974). Ancient Art, The Norbert Schimmel Collection. Germany.
• Neu, E. (1996). Das Hurritische Epos der Freilassung I. Untersuchungen zu einem hurritisch-hethitischen Textensemble aus Ḫattuša. Studien zu den Boğazköy-Texten 32. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Otten, H. (1969). Studien zu den Boğazköy-Texten, Heft 11, Wiesbaden.
• Ökse, T. (2011). Open-Air Sanctuaries of the Hittites. In Insights into Hittite History and Archaeology, (Eds. Hermann Genz and Dirk Paul Mielke), Leuven: Peeters, 219–240.
• Özgüç, T. (1988). İnandıktepe, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özgüç, T. (2002). Adak ve Libasyon. Hititler ve Hitit İmparatorluğu, 1000 Tanrılı Halk, Bonn, Kunst-und Ausstellungshalle, 448.
• Pritchard, J. B. (1969). Ancient Near Eastern Texts, Relating to the Old Testament, 3rd Edition, Princeton, New Jersey.
• Puhvel, J. (1974). On Labiovelars in Hittite, Journal of the American Oriental Society, 94, 291-295. https://doi.org/10.2307/600063
• Puhvel, J. (2007). Hittite Etymological Dictionary, Vol. 7, Words beginning with N, Berlin-New York: Mouton de Gruyter.
• Reyhan, E. (2016). Hitit Kültür Dünyasında Bayram Ritüelleri. Turkish Studies 11(16), 89-114. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10067
• Schachner, A. (2012). “Gedanken zu Datierung, Entwicklung und Funktion der hethitischen Kunst” Altorientalische Forschungen 39/1: 130-166. https://doi.org/10.1524/aofo.2012.0010 https://doi.org/10.1524/aofo.2012.0010Sevinç
• Erbaşı, F. (2010). Bir Erginleme Töreni Olarak Haššumaš Bayramı, VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri 2, Çorum: Anıt Matbaa.
• Singer, I. (1983). The Hittite KI.LAM Festival 1, Studien zu den Boğazköy-Texten 27, Wiesbaden.
• Singer, I. (1984). The Hittite KI.LAM Festival 2, Studien zu den Boğazköy-Texten 28, Wiesbaden.
• Sipahi, T. (2012). Yeniden Başlayan Eskiyapar Kazısı ve Buluntuları Üzerine Genel bir Değerlendirme, Türk Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü, Sayı 33, 1-7.
• Sir Gavaz, Ö. (2012). Hitit Krallarının Kült Gezileri, Ayinler, Ziyaret Merkezleri, Yollar ve Lokalizasyonla ilgili Yeni Gözlemler, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Sir Gavaz, Ö. (2016). Hitit Dini İnançlarında Éhešta ile İlgili Yeni Düşünceler, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9/2, 837-860. http://dx.doi.org/ 10.17218/hititsosbil.280819
• Sturtevant, E. H. (1934). A Hittite Text on the Duties of Priests and Temple Servants, Journal of the American Oriental Society, 54(4), 363-406.
• Süel, A. (1985). Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile İlgili Bir Direktif Metni, Ankara: A.Ü. Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Basımevi.
• Soysal, M. (2022). Antik Yunan ve Rönesans’ın Tarihsel Sürecinde Heykel Sanatında Çıplaklık, Kültür Araştırmaları Dergisi, 15, 203-217. https://doi.org/10.46250/kulturder.1192240
• Ünal, A. (2003). Hititler Devrinde Anadolu II, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ünal, A. (2016). Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük Hattice, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözcük Listeleriyle Birlikte, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Weeks, D. M. (1985). Hittite Vocabulary: An Anatolian Appendix to Buck’s Dictionary of Selected Synonyms in the Principal Indo-European Languages: A Dissertation Submitted in Partial Satisfaction of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy in Indo-European Studies, Unıversity of California, Los Angeles.
• Yiğit, T.; A. Özcan; K. Kıymet (2016). Hitit İmparatorluk Dönemi Kaya Anıtları, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.