Türk Dizilerinde Toplumsal Bellek İnşası: Lisansüstü Tezler Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 22, 780 - 809, 30.09.2024

Rabia Zamur Tuncer

https://doi.org/10.37679/trta.1519580

Öz

Geniş kitlelere hitap eden ve televizyon kanallarının program akışında önemli bir yere sahip olan televizyon dizileri insanların gündelik yaşamının önemli bir parçasıdır. Diziler, toplumsal belleğin çerçevelerine içeriklerinde yoğun bir şekilde yer vermeleri nedeniyle toplumsal belleğin inşasında fazlaca önemsenmiştir. Diziler; olay, mekân, kişi ve objeleri yeniden yapılandırarak unutturulabilir ya da hatırlatılabilir kurgu işlevi görmeleri ile belli bir anlam yaratım ve aktarım sürecinin sonucu olarak toplumsal belleğin inşasının önemli ögelerindendir. Bu çalışma, Türk dizilerinde toplumsal bellek inşasını konu edinen lisansüstü tezlerin kapsamlı bir incelemesini sunmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan Türk dizileri ve toplumsal bellek inşası konulu 11 lisansüstü tez incelenmiştir. Doküman incelemesi ve içerik analizi tekniğinin kullanıldığı çalışmada, ilgili konuda ne tür tezler yapıldığı, hangi araştırma yöntemlerinin kullanıldığı, hangi üniversitelerde bu konuya ağırlık verildiği, hangi konuların, anahtar kelimelerin ve kaynakların ön plana çıktığı, hangi dizilerin analiz birimi olarak seçildiği, hangi medya türü ve söylem tiplerine ağırlık verildiği gibi belli kategoriler temel alınarak Türkiye’de hazırlanan lisansüstü tezlerin güncel bir görünümü elde edilmeye çalışılmış, alana ilişkin daha derinlemesine ve bütünleşik bir bakış açısının geliştirilmesi hedeflenmiştir. Analiz sonucunda tezlerde medya, tarih, toplumsal bellek ve televizyon anahtar kelimelerinin ön plana çıktığı; temsil, tarih, iktidar temalarına dikkat çekildiği; televizyonun kültürel ögelerin aktarılmasındaki rolüne ve tarihsel gerçekliğin medyada temsiller aracılığıyla kurgulanışına odaklanıldığı; analiz birimi olarak tarih temaları dizilerin seçildiği; tezlerin büyük çoğunluğunun iletişim bilimleri alanına ait olduğu; nitel araştırma yaklaşımı ile içerik ve söylem analizinin ve örneklem bağlamında ikincil verilerin ve amaçlı örnekleme yönteminin daha çok tercih edildiği bulgulanmıştır. Ayrıca Türk dizileri ve toplumsal bellek inşası konusunun dar bir çalışma alanı olduğu, izleyici alımlama çalışmalarının oldukça az tezin odağı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Bellek, Lisansüstü Tezler, Türk Dizileri, Doküman İncelemesi, İçerik Analizi

Construction of Social Memory in Turkish TV Series: An Analysis on Postgraduate Theses

Öz

TV series, which have a broad appeal and hold a significant position in the programming schedule of TV networks, play a crucial role in people's everyday existence. They have a significant role in shaping social memory as they prominently incorporate elements of social memory in their content. TV series also have a crucial role in shaping social memory through the act of creating and transmitting meaning. They serve as fictional narratives that may be either forgotten or recalled, allowing for the reconstruction of events, locations, individuals, and objects. The present study aimed to present a comprehensive review of graduate theses on the construction of social memory in Turkish TV series. Eleven graduate theses on Turkish TV series and the construction of social memory were analyzed from the National Thesis Center database of the Council of Higher Education. Using document review and content analysis methods, the study aimed to obtain an up-to-date view of the postgraduate theses prepared in Türkiye based on certain categories such as what kind of theses were conducted on the relevant subject, which research methods were used, which universities focused on this subject, which topics, keywords and sources were prominent, which TV series were chosen as the unit of analysis, which media genres and discourse types were emphasized, and sought to develop a more in-depth and integrated perspective on the field. The analysis revealed that the theses primarily focused on keywords such as media, history, social memory, and television; the themes of representation, history, and power were given particular emphasis; the role of television in transmitting cultural elements and constructing historical reality through media representations was a key focus; the majority of the theses belonged to the field of communication sciences; and the content and discourse analysis with qualitative research approach and secondary data and purposeful sampling method were preferred more in the context of sampling. Furthermore, it was concluded that the subject of Turkish TV series and the construction of social memory is a narrow field of study, and audience reception studies have been the focus of very few theses.

Anahtar Kelimeler

Social Memory, Graduate Theses, Turkish TV Series, Document Analysis, Content Analysis

Kaynakça

• Aktaş, S. G. (2023). Türkiye’de yeni medya konusunda hazırlanan lisansüstü tezlere yönelik bir analiz (2018-2022). Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 5(2), 126-143.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek-Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. Tekin, A. (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Auge, M. (2019). Unutma biçimleri. Sert, M. (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bailey, K. D. (1982). Methods of social research. New York: The Free Pres.
• Balcı, A, U. (2021). Tekno-gösterinin bir örneği olarak yasak Elma dizisi ve sosyal medyada “dizi kıyafetleri”. Türkiye Medya Akademisi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 39-59.
• Bartoletti, R. (2011). Memory and social media: New forms of remembering and forgetting. Pirani, B. (Ed.). Learning from memory: Body, memory and technology in a globalizing world (s. 82-111), Cambridge Scholar Publishing.
• Başaran İnce, G. (2010). Toplumsal hatırlama/unutma sürecinde basın: Kolektif siyasi belleğimizdeki cumhuriyet tasavvuru. (Doktora Tezi), Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bergson, H. (2 007). Madde ve bellek. Ergüden, I. (Çev.), Ankara: Dost Kitabevi.
• Cengiz, M. F. ve Çakın, Ö. (2022). Fas Krallığı’nda Türk dizileri üzerine nicel bir araştırma. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 15-33. https://doi.org/10.29029/busbed.1114911
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Ceylan Gündüzeri, Ş. ve Lüleci, Y. (2021). Türk dönem dizilerinde kullanılan tarihsel motiflerin Payitaht “Abdülhamid” üzerinden incelenmesi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 271- 287.
• Cheviron-Tutal, N. (2013). Televizyon ve içimizdeki şiddet. İstanbul: Kırmızı.
• Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar? A. Şenel (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çapık, E. ve Dulupçu, M.A. (2023). Türkiye’nin tanıtımında Türk dizilerinin bölgesel başarısı. Geographies, Planning & Tourism, 3(2): 158-175. https://doi.org/10.5505/gpts.2023.46855
• Çilingir, A. (2017). İletişim alanında içerik analizi yöntemi̇ kullanılarak yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (1), 148-160.
• Devine-Wright, P. (2003). A theoretical overview of memory and conflict. E. Cairns & M. Roe (Eds.). In The role of memory in ethnic conflict (pp. 9–33). New York, NY: Palgrave, MacMillan.
• Duruel Erkılıç, S. (2014). Türk sinemasında tarih ve bellek. İstanbul: De Ki Yayınevi.
• Fulton, H. (2005). Introduction: The power of narrative. Fulton, H., Huisman, R., Murphet, J., Dunn, A. (Eds.). Narrative and media içinde (s. 1-7). New York: Cambridge University Pres.
• Garde-Hansen, J. (2011). Media and memory. Edinburgh University Pres.
• Gültekin, T. ve Coşguner, M. (2017). Episodik-anlamsal bellek ve bağ yönetimi yaklaşımında anlamsal belleğin izi. İdil, Cilt 6, Sayı 32, 1155-1171.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. Uçar, B. (Çev.), Ankara: Heretik Yayınları.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza. Barış, B. (Çev), Ankara: Heretik Yayınları.
• Hoskins, A. (2001). New Memory: Mediating history. Historical Journal of Film, Radio and Television, 21(4).
• İnceoğlu, Ç. (2014). Türkiye’de sinemayı konu alan doktora tezleri üzerine bibliyometrik bir çözümleme. İleti-ş-im 21, 31-50.
• İşler Sevindi, M. ve Sevindi, K. (2023). Türkiye’de Türk sineması üzerine yazılan yüksek lisans, doktora ve sanatta yeterlik tezleri üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12 (1) , 280-301.
• Kahraman, N. (2019). Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı bağlamında iletişim alanında yapılan lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (48), 98-120.
• Kansteiner, W. (2002). Finding meaning in memory: Methodological critique of collective memory studies. History and Theory, 41, 179–197.
• Karaduman, S. ve Aciyan, E. P. (2019). Netflix’in ilk Türk dizisi “Hakan Muhafiz” üzerine bir alımlama analizi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Aralık 32, 669-687.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kellner, D. (2010). Medya gösterisi. Z. Paşalı (Çev.). İstanbul: Açılımkitap.
• Kuyucu, M. (2019). Gençlerin Türkiye’de üretilen televizyon dizilerine yönelik tutumları ve dizi tüketim faktörlerinin analizi. International Journal of Cultural and Social Studies, Volume 5, Issue 2, 558-599.
• Misztal, B. A. (2003). Theories of social remembering. England: Open University Pres.
• Murat, F. ve Gökgöz, G. (2022). Türk dizilerinin tarih kurgusu: Muhteşem Yüzyıl, Payitaht Abdülhamid, Kuruluş Osman. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi (KİAD), (8), 130-150.
• Olick , J. K. (2014). Kolektif bellek: İki farklı kültür. Moment Dergi, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2): 175-211.
• Özarslan, K. (2020). Ülke markalaması bağlamında uluslararası basında Türk dizileri ve Türkiye imajı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (1), 215-238.
• Özdemir, H. (2018). Türkiye’de yerli televizyon dizilerinde toplumsal cinsiyet rolleri açısından kadının sunumu: Aşk-ı Roman örneği. Sınırsız Eğitim Araştırma Dergisi, 3(1), 90-107
• Parlette, S. (2003). Zihin aerobiği beyin alıştırmaları kitabı. A. Noyan (Çev.). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Pekdemir, G. ve Yılmaz, Y. (2022). Televizyon dizilerinde ailenin kültürel temsilinin kurgusal dönüşümü: ‘Yasak Elma’ dizisi örneği. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 7(14), 6-25.
• Rodriguez, J. ve Fortier, T. (2007). Cultural memory: Resistance, faith and identity. University of Texas Pres.
• Sancar, M. (2014). Geçmişle hesaplaşma unutma kültüründen hatırlama kültürüne. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, M., ve Görgülü Aydoğdu, A. (2020). Twitter gazeteciliği ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Etkileşim (6), 10-35. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2020.6.73
• Schudson, M. (2007). Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri. Cogito: Bellek: Öncesiz, Sonrasız, Sayı 50, Bahar, 179-180.
• Schudson, M. (2014). Journalism as a vehicle of non-commemorative cultural memory. Zelizer, B. ve Tenenboim-Weinblatt, K. (Eds.). In Journalism and memory (pp. 85-96). Basingstoke: Palgrave Macmillian.
• Şahin, M., ve Görgülü Aydoğdu, A. (2020). Twitter gazeteciliği ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Etkileşim (6), 10-35.
• Tanrıvermiş, Ş. (2021). Türk televizyon dizilerinin markalaşması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 113, 79-92.
• Tani, E. ve Boztepe Taşkıran, H. (2022). Kitle iletişim araçlarının toplumsal belleğin inşasındaki rolü. Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 106-125.
• TİAK (2023). TİAK televizyon izleyici ölçümü 20223 yılı televizyon izleme davranışları özet veriler. Erişim adresi: https://tiak.com.tr/upload/files/kunye.pdf
• Ünür, E. (2015). Yerli dizilerdeki kimlik kalıpları. Konya: Eğitim.
• Üstün, V. ve Tor, H. (2024). Üst kuşak anneliği ve yeni kuşak anneliği arasında değişen annelik algı ve pratiklerine ilişkin bir analiz: “Kızılcık Şerbeti” dizisi örneği. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 7(4) : 251-273.
• Yavuz, C., ve Ilgın, H. Ö. (2023). Medya ve kadın; isminde toplumsal cinsiyet, kadın ve dizi kelimeleri geçen lisansüstü tezler üzerine bir araştırma. İletişim Bilimi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 95-107.
• Yılmaz, M. Ve Uluç, G. (2013). “Hatırla Sevgili” dizisindeki temsili ile bir dönemin anatomisi: 27 Mayıs 1960. Selçuk İletişim, 5(2), 136-151. https://doi.org/10.18094/si.58276
• Yücel, Ö. F. (2020). Türkiye’deki izleyici araştırmalarına ilişkin genel bir değerlendirme. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 73-92.
• Zhang, T. ve Scwartz, B. (1997). Confucius and the cultural revolution: A study in collective memory. International Journal of Politics, Culture and Society, V:11, I:2, 189-212.