PARLIAMENTARY OPPOSITION in FIRST 10 YEARS of GRAND NATIONAL ASSEMBLY of TURKEY and an EXAMPLE: LIBERAL REPUBLICAN PARTY

Yıl 2013, Cilt: 172 Sayı: 172, 345 - 362, 01.02.2013

Barış Ertem

Öz

The first serious political opposition movements in Turkey began in the middles of the XIX. Century. Parliamentary opposition in Turkey is began in Second Constituonal Period. Parliamentary opposition in Turkey has contiuned in the First 10 years of Grand National Assembly of Turkey. The first opposition movement in the Grand National Assembly of Turkey was a group, called ‘İkinci Grup’ (Second Group). Progressive Republican Party (Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası), who founded in November, 1924, was the first opposition party of the Republic of Turkey. After Sheikh Sait (Şeyh Sait) Rebellion in February, 1925; Progressive Republican Party closed down in same year. After Progressive Republican Party, second opposition party of the Republic of Turkey is founded in August, 1930. Name of this party was Liberal Republican Party (Serbest Cumhuriyet Fırkası). This party founded by directly order of Atatürk. Liberal Republican Party, which taken an intense interest in a very short time, dissolved itself on November 17, 1930. Liberal Republican Party was the last multi-party system experiment on Atatürk period. After Liberal Republican Party, opposition in Grand National Assembly of Turkey has came to an end for the next 16 years.

Anahtar Kelimeler

Liberal Republican Party (Turkey), The Republican People’s Party (Turkey), Political opposition in T

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN İLK ON YILINDA PARLAMENTO İÇİ MUHALEFET ve BİR ÖRNEK: SERBEST CUMHURİYET FIRKASI

Öz

Türkiye’de ilk ciddi siyasi muhalefet hareketleri XIX. yüzyıl ortalarında başlamıştır. II. Meşrutiyet’le birlikte başlayan parlamento içi muhalefet ise Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk 10 yılında da devam etmiştir. “İkinci Grup” ile başlayan bu muhalefet hareketini Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası izlemiştir. 1925 yılının Şubat ayında başlayan Şeyh Sait İsyanı’ndan sonra kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın ardından, 1930 yılının Ağustos ayında Cumhuriyet’in ikinci muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Doğrudan Atatürk’ün talimatıyla kurulan ve kısa süre içerisinde yoğun ilgi gören bu parti de, 17 Kasım 1930 tarihinde, kurucusu Ali Fethi Bey’in kararıyla kendisini feshetmiştir. Böylece, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 10 yıldır süren parlamento içi muhalefet de gelecek 16 yıl için sona ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası, Türkiye’de siyasal muhalefet, Ali Fethi Okyar, Parlamento içi muhalefet

Kaynakça

• Resmi Belgeler Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC), Devre II, Cilt 14 TBMMZC, Devre 2, İçtima 1, Cilt 7, 3.3.1340 (1924)
• TBMMZC, Devre 3, İçtima 4, Cilt 22, 15.11.1930
• TBMMZC, Devre 7, İçtima 3, Cilt 20, 1.11.1945 Kitap ve Makaleler
• AĞAOĞLU, A. (1994), Serbest Fırka Hatıraları, İstanbul: İletişim, (3.bsk.)
• AKŞİN, S. (1992), “Atatürk Döneminde Demokrasi”, Ankara Üniversitesi Siyasal
• Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1-2 Ocak-Haziran (Gündüz Ökçün’e Armağan Sayısı), s.245-252
• AYDEMİR, Ş. S. (1969), Menderes’in Dramı, İstanbul: Remzi 12 II. Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den toprak talepleri ve