BEŞERİ SERMAYE VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 201 - 218, 11.04.2021

Derya Kazancıgil

Öz

Beşeri sermaye işgücünde bulunan bilgi, beceri, yetenek, deneyim, zeka, eğitim vb. niteliklerin stokudur. Dolayısıyla beşeri sermaye işgücünün kalitesini ve ekonomik değerini simgeler. Ekonomik büyüme, ülke ekonomisinde üretilen mal ve hizmetlerin zaman içinde artmasıdır. Diğer bir ifadeyle ekonomik büyüme halkın refah düzeyindeki artışı simgelemektedir, bu yüzden sürdürülebilir ekonomik büyüme, ülkelerin öncelikli hedefleri arasında yer almaktadır.
2. Dünya Savaşı’ndan sonra özellikle bilimsel ve teknolojik gelişmeler dünyayı bir değişim sürecine sokmuştur. Bu değişim sürecinde buluş ve icatların ekonomik getirileri, eğitim ve bilginin önemini ortaya çıkarmıştır. Böylece beşeri sermayenin önemi anlaşılmış ve büyüme modellerine dahil edilmiştir.
Beşeri sermaye birikiminde eğitim; bireylerdeki bilgi, beceri birikimi ve yeteneklerin geliştirilmesinde, sağlık ve beslenme olanakları bireylerin fikren ve bedenen sağlıklı olmalarında etkili olmaktadır. Bu yüzden beşeri sermaye ve ekonomik büyüme üzerine yapılan ekonometrik analizlerde, beşeri sermaye ekseriyetle eğitim ve sağlık parametreleriyle temsil edilmektedir. Bu çalışmada 1945-2016 döneminde Türkiye'deki ekonomik büyüme ile beşeri sermaye arasındaki uzun dönemli ilişki ARDL sınır testi ile incelenmiştir. Beşeri sermaye, eğitim ve sağlık endeksleriyle temsil edilmiştir. Eğitim endeksi, ilköğretim, orta öğretim ve yüksek öğrenimdeki öğrenci sayılarından, sağlık endeksi hekim, eczacı ve hasta yatağı sayılarından oluşmaktadır. Ampirik analiz neticesinde ekonomik büyüme üzerinde eğitim endeksinin olumlu yönde etkisi olduğu, sağlık endeksinin ise etkisi olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beşeri sermaye, ekonomik büyüme, sınır testi, ARDL

Kaynakça

• Akel, Veli-Gazel Sümeyra. (2014). Döviz Kurları ile BIST Sanayi Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44, Temmuz-Aralık, 23-41.
• Aksu, Levent. (2016). Türkiye’de Beşeri Sermayenin Önemi: İktisadi Büyüme İle İlişkisi, Sosyal Ve Stratejik Analizi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 68-129.
• Aktan, C.Can ve Tunç, Mehtap. (1998). Bilgi Toplumu Ve Türkiye. Yeni Türkiye Dergisi, Ocak-Şubat, 118-134.
• Aykırı, Murat ve Tokucu, Erkan. (2017). "Ekonomik Büyümenin Sürdürülebilirliği Açısından Beşeri Sermayenin Önemi: Yüksek Gelirli Ülkeler Üzerine Bir Uygulama", KAÜİİBFD, 8 (16), 259-293.
• Barro, J.Roberto. (1991). Economic Growth in a Cross Section of Countries. Quarterly Journal of Economics, 106(2), 407-443. Ayrıca https://www.econ.nyu.edu/ user/debraj/Courses/Readings/BarroGrowth.pdf (02.06.2020)
• Bilen, Mahmut ve Yumuşak İ.Güran. (2008) Gary S. Becker'ın İktisat Bilimine ve Beşeri Sermaye Teorisine Katkıları. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, III (1), Spring, 1-14.
• Carneiro, Pedro, Heckman, James. (2003). Human Capital Policy. NBER Working Paper Series, No. 9495.
• Cömertler Şimşir, N., Çondur, F., Bölükbaşı, M., Alataş, S. (2015) Türkiye'de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Finans Politik&Ekonomik Yorumlar, 52 (604), 43-54.
• Emirkadı, Ömer. (2019). Türkiye'de Beşeri Sermayenin Önemi, İktisadi Büyüme İle İlişkisi ve Sosyal Boyutu Üzerine Teorik Bir İnceleme. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 11 (2), 131-148
• Eser, Kadir ve Ekiz Gökmen, Çisel. (2009). Beşeri Sermayenin Ekonomik Gelişme Üzerindeki Etkileri: Dünya Deneyimi ve Türkiye Üzerine Gözlemler, Sosyal Beşeri Bilimler Dergisi, 1 (2), 41-56.
• Gümüş, Sevda. (2004). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Kalkınma: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002). (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• https://www.wiley.com/college/miles/0471988456/sample_chapters/ch07.pdf (01.03.2020)
• Karadal, H., Rençber, Ö.F., Saygın, M. (2014). "Beşeri Sermaye Ve Sosyal Sermaye Özelliklerinin Adana İlindeki Yabancı Dil Kurslarında İncelenmesi", Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 38-48.
• Karagül, Mehmet. (2003). Beşeri Sermayenin Ekonomik Büyümeyle İlişkisi Ve Etkin Kullanımı. Akdeniz İİBF Dergisi, (5), 79-90.
• Kazancıgil, Derya. (2019). Beşeri Sermaye Ekonomik Büyüme İlişkisi Türkiye Örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Keskin, Abdullah. (2011). Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (3-4), 125-153.
• Lin, T.-C.. (2003). Education, Technical Progress, And Economic Growth: The Case Of Taiwan. Economics of Education Review, 22, 213–220.
• Mushkin, Selma J. (1962). Health As An Investment, The Journal of Political Economy . Vol. LXX (5), Part 2 (University of Chicago Press), 129-157. Ayrıca Web: http://www.nber.org/books /univ62-3 adresinden erişilebilir.
• Orhan, Ayhan (2017). Beşeri Sermayenin İnovatif Atakları. Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları (Edit. S. Koç, S. Yılmaz Genç, K. Çolak), Kocaeli Üniversitesi Vakfı Yayınları, 306-319.
• Özsoy, Ceyda (2009). Türkiye’de Eğitim Ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Var Modeli İle Analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, IV (I), sf.71-83
• Öztürk, Nazım. (2005). İktisadi Kalkınmada Eğitimin Rolü. Sosyo Ekonomi, 1, 27-44
• Özütler, Hatice Şehime. (2009) Beşeri Sermaye ve Bilgi Ekonomisinin İktisadi Kalkınmadaki Önemi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özyakışır, Deniz (2011). Beşeri Sermayenin Ekonomik Kalkınma Sürecindeki Rolü: Teorik Bir Değerlendirme. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6, (1), 46-71.
• Peseran, M.Hashem, Shin, Yongcheol, Smith, Richard. (2001). Bounds Testing Approaches To The Analysis Of Level Relationships. Journal Of Applied Econometrics,16, 289-326
• Schultz, W.Theodore. (1961) Investment in Human Capital, The American Economic Review, 51 (1), 1-17. Sevükekin, Mustafa ve Çınar, Mehmet. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. (5.bsk), Bursa: Dora
• Sezgin, Y. ve Bozdağlıoğlu, E.Y. (2017): Türkiye’de Beşeri Sermayenin Durumu (2005-2015), Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1 (1), 48-67.
• Söylemezi, A. (2019). Beşeri Sermayenin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Topallı, N. (2017). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2), 110-121.
• Torun, Nazlı. (2015). Birim Kök Testlerinin Performanslarının Karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tunç, Mehtap. (1997). Kalkınmada İnsan Sermayesi Yaklaşımları ve Türkiye'de İnsan Sermayesi Boyutunun Analizi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yaylalı, Muammer ve Lebe Fuat. (2011). Beşeri Sermaye ile İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. XXX (I), 23-51.
• Yumuşak İ.Güran. (2008). Beşeri Sermayenin İktisadi Önemi ve Türkiye'nin Beşeri Sermaye Potansiyeli. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 55, 3-48.
• Wang, Yan ve Yao, Yudong (2003). Sources of China's Economic Growth 1952–1999: Incorporating Human Capital Accumulation. China Economic Review, 14 (1), 32-52.
• WEF. (2017). The Global Human Capital Report 2017: Preparing People For The Future Of Work. http://www3.weforum.org/docs/WEF_Global_Human_Capital_Report_2017.pdf (01.03.2020)
• Weiss, Yoram. (2015). Gary Becker on Human Capital. Journal of Demographic Economics, 81 (01), March, 27-31.