Yükseköğretim Mezunu Gençlerin İstihdamı Üzerine Sosyolojik Bir Analiz

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 3, 557 - 576, 25.12.2022

Semra Uz

Öz

Bugün Türkiye’de gelir ve saygınlığı yüksek mesleklere ulaşabilmek beklentisiyle yükseköğretime devam eden gençler; işsizliğe, işe geçiş sürecine ve istihdama yönelik çeşitli sorunlarla karşı karşıyadır. Ancak gençlerin karşılaştığı sorunlar, beşerî sermayelerine gerekli yatırımı yapmamış olmalarından kaynaklandığı iddiasıyla bireyselleştirilir. Bu da soruna neden olan yapısal unsurların ve eksikliklerin gözden kaçırılmasına neden olur. Bu bağlamda, konunun yapısalcı yaklaşımla incelenmesi önemlidir. Araştırmada, işsizlik oranı, işgücüne katılımı, iş arama süreci ve istihdam durumu üzerinden yükseköğretim mezunu gençlerin istihdam sorunlarının yapısalcı ve eleştirel yaklaşımla açıklanması amaçlanır. Mevcut istatistiki verilere dayalı araştırma olarak tasarlanan çalışmanın verileri, Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) İşgücü İstatistikleri Veritabanından elde edilmiştir. 2010 yılından 2020 yılına kadarki 11 yıllık veri analize tabi tutulmuştur. Sayı halinde ilan edilen verilerin yüzdelik karşılıkları hesaplanmış ve tablolar içerisinde gösterilmiştir. Araştırmanın evrenini, Türkiye’deki 15-24 yaş aralığındaki yükseköğretim mezunu gençler oluşturur. Araştırmada eğitimli gençler için işsizliğin üzerinde durulması gereken yapısal bir sorun olduğu ve yıllar içerisinde eğitimden işe geçişlerinin daha zor, uzun ve sancılı bir süreç haline geldiği sonucuna ulaşılmıştır. Gençlerin iş bulduğunda ise pek çok istihdam sorunuyla karşılaştığı; günümüzün istihdam yapısının onlara, güvencesiz, düşük ücretli, geçici ve niteliğine uyuşmayan alt düzey işler sunduğu bulunmuştur. Bu açıdan gençlerin aldığı eğitimin anlamsızlaştığı ve modernizmin eğitim alanların yüksek statülü işlere ulaşabileceği şeklindeki vaadini yerine getirmede başarısız olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eğitimli gençler, yükseköğretim, istihdam, işsizlik

Kaynakça

• Allen, J. & van der Velden, R. (2007). Transitions from higher education to work. In U. Teichler (Ed.), Careers of university graduates: Higher education dynamics (pp. 55-78). Dordrecht: Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-5926-1_4
• Bauman, Z. (2017). Kimlik. M. Hazır (Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bauman, Z. (2019). Akışkan modernite (4. Baskı). S. O. Çavuş (Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Bauman, Z. (2020). Bireyselleşmiş toplum (5. Baskı). Y. Alogan (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck, U. (2011). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. K. Özdoğan ve B. Doğan (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bora, T. (2017a). Beyaz yakalıların iş bulma ve geçinme stratejileri. İçinde T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.), Boşuna mı okuduk? Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği (ss. 203–258). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2017b). ‘Herkes işsiz ama seninki farklı’ Türkiye’de beyaz yaka işsizliğine genel bir bakış. İçinde T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.), Boşuna mı okuduk? Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği (ss. 49-51). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. ve Erdoğan, N. (2017). Cübbenin kılıcın ve kalemin mahcup yoksulları: Yeni kapitalizm, yeni işsizlik ve beyaz yakalılar. İçinde T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.), Boşuna mı okuduk? Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği (ss. 13-44). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Devlet elini çekince. İçinde P. Bourdieu vd. (Ed.), Dünyanın sefaleti (ss. 307-317). L. Ünsaldı vd. (Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2017). Karşı ateşler: Neo-liberal istilaya karşı direnişe hizmet edecek sözler. S. Canbolat (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Brunila, K. & Lundahl, L. (2020). Introduction. In K. Brunila & L. Lundahl (Eds), Youth on the move: Tendencies and tensions in youth policies and practices (pp. 1–14). Helsinki: Helsinki University Press. https:/doi.org/10.33134/HUP-3-1
• Collins, R. (1971). Functional and conflict theories of educational stratification. American Sociological Review, 36(6), 1002-1019.
• Collins, R. (2011). Credential inflation and the future of universities. Italian Journal of Sociology of Education, 2, 228-251.
• Collins, R. (2014). Orta sınıf işlerinin sonu: Artık kaçış yok. İçinde I. Wallerstein, R. Collins, M. Mann, G. Derluguian, C. Calhoun (Ed.), Kapitalizmin geleceği var mı? (ss. 48-84). B. Doğan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• ÇASGEM. (2019). Uyumsuz eşleşme olgusu: Türkiye işgücü piyasası örneği. Ankara: Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayını.
• Davis, K. & Moore, W. E. (1944). Some principles of stratification. American Sociological Review, 10(2), 242-249.
• Genç İşsizler Platformu. 15.07.2021 tarihinde https://gencissizler.org/hakkimizda/ internet adresinden alındı.
• ILO. (2012). International standard classification of occupations: ISCO-08. Geneva: International Labour Office.
• ILO. (2013). Global employment trends for youth 2013: A generation at risk. Geneva: International Labour Office.
• ILO. (2020). Global employment trends for youth 2020: Technology and the future of jobs. Geneva: International Labour Office.
• Kariyer ve Yetenek Yönetimi Derneği. (2019). CALIBRE Yükseköğretim istihdam endeksi. 17.07.2021 tarihinde http://calibre.kyyd.org.tr/rapor.aspx?r=1 internet adresinden alındı.
• Neuman, W. L. (2020). Toplumsal araştırma yöntemleri- nicel ve nitel yaklaşımlar (Cilt 2) (8. Baskı). Ö. Akkaya (Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• OECD. (2020). Education at a Glance 2020: OECD indicators. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/69096873-en
• Özer, M. (2020). Okuldan işe geçiş sorunlarında bireyselci ve yapısalcı yaklaşım çatışması. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 330-345.
• Parsons, T. (1959). The school class as a social system: Some of its functions in American society. Harvard Educational Review, 29(4), 297-318.
• Punch, K. F. (2011). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar (2. Baskı). D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz (Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Rifkin, J. (1995). The end of work-the decline of the global labor force and the dawn of the post-market era. Newyork: Putnam Book.
• Salas-Velasco, M. (2007). The transition from higher education to employment in Europe: The analysis of the time to obtain the first job. Higher Education, 54, 333–360. https://doi.org/10.1007/sl0734-006-9000-l
• Sennett, R. (2020). Karakter aşınması-yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri (16. Baskı). B. Yıldırım (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2021). Yeni kapitalizmin kültürü (5. Baskı). A. Onocak (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SODEV. (2021). Gençlik araştırması raporu basın bülteni. 20.07.2021 tarihinde https://sodev.org.tr/wp-content/uploads/2021/05/SODEV-GENCLIK-ARASTIRMASI-BASIN-BULTENI-19.05.2021-1.pdf internet adresinden alındı.
• Teichler, U. & Kehm, B. M. (1995). Towards a new understanding of the relationships between higher education and employment. European Journal of Education, 30(2), 115- 132. https://doi.org/0141-8211/95/020115-18
• Teichler, U. (2000). New perspectives of the relationships between higher education and employment. Tertiary Education and Management, 6(2), 79-92. https://doi.org/10.1080/13583883.2000.9967014
• TÜİK. (2010-2013). İşgücü istatistikleri veritabanı. 13.07.2021 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul internet adresinden alındı.
• TÜİK. (2014-2020). İşgücü istatistikleri veritabanı. 13.07.2021 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/ internet adresinden alındı.
• Vatansever, A. (2016). Proletarya ile orta sınıf arasında: Siyasi aktör olarak prekarya. İçinde L. Sunar (Ed.), Türkiye’de toplumsal tabakalaşma ve eşitsizlik (ss. 163-194). Ankara: Matbu Kitap.
• Wallace, R. A., Wolf, A. (2004). Çağdaş sosyoloji kuramları: klasik geleneğin geliştirilmesi. L. Elburuz, M. R. Ayas (Çev.). İzmir: Punto Yayıncılık.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. 12.07.2021 tarihinde https://istatistik.yok.gov.tr/ internet adresinden alındı.