CİNSEL İSTİSMARA MARUZ KALAN ÇOCUKLARIN SOSYO-DEMOGRAFİK VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİNİN TRAVMATİK STRESE ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 3, 579 - 603, 28.07.2023

Gökhan Yanar , Sema Buz

https://doi.org/10.33417/tsh.1113333

Öz

Bu araştırmada; cinsel istismara maruz kalan çocukların, sosyo-demografik ve ekonomik niteliklerinin cinsel istismar sonrasında yaşadıkları travmatik strese etkisini belirlemek amaçlanmıştır. Gözlemsel araştırma yöntemlerinden biri olan retrospektif yöntemin kullanıldığı araştırmanın örneklemini 2013-2016 yılları arasında cinsel istismar nedeniyle Kocaeli Çocuk İzlem Merkezine yönlendirilen, Çocuklarda Travma Sonrası Stres Tepki Ölçeği uygulanan 163 çocuk ve ailesinin dosyaları oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilmiş bir dosya bilgi formu kullanılmıştır. Cinsel istismara maruz kalan çocukların dosyalarının geriye dönük incelemesinde; cinsel istismara maruz kalan çocukların ve ailelerinin sosyodemografik ve ekonomik özelliklerinin cinsel istismar açısından risk faktörü oluşturduğu, çocuğun cinsiyet, akademik başarı gibi sosyo-demografik özelliklerinin travmatik stres üzerinde etkili olduğu saptanmıştır, eğitim düzeyi düşük çocukların ve kız çocuklarının travma sonrası stres belirtileri açısından risk grubunda olduğu saptanmıştır. Çocukların maruz kaldıkları istismarın penetrasyon içermesi ve aile içinde meydana gelmesinin travmatik stresi arttırdığı tespit edilmiştir. Anne ve babaların sosyo-demografik ve ekonomik özelliklerinin çocukların travmatik stresi açısından herhangi bir yordayıcı özellik taşımadığı ancak çocuğun, anne ve babası ve sosyal çevresi ile oluşturduğu olumlu ilişkilerin çocukta cinsel istismar sonrasında oluşan travmatik stresin daha düşük olmasında etkili olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, çocuk cinsel istismarı, aile, travmatik stres

Traumatic Stress Effects of Socio-Demoraphic and Economic Characteristics of Children Exposed Sexual Abuse

Öz

In this study; It was aimed to determine the effect of socio-demographic and economic characteristics of children exposed to sexual abuse on the traumatic stress they experience after sexual abuse. The sample of the study, in which the retrospective method, which is one of the observational research methods, was used, consisted of the files of 163 children and their families, who were referred to Kocaeli Child Monitoring Center due to sexual abuse between 2013 and 2016, and were administered the Post Traumatic Stress Response Scale in Children. In the retrospective examination of the files of children who have been sexually abused; It has been determined that sociodemographic and economic characteristics of children exposed to sexual abuse and their families are risk factors for sexual abuse, socio-demographic characteristics of the child such as gender and academic achievement are effective on traumatic stress. detected. It has been determined that the abuse that children are exposed to includes penetration and it occurs within the family, increasing traumatic stress. It has been determined that the socio-demographic and economic characteristics of the parents do not have any predictive feature in terms of the traumatic stress of the children, but the positive relationships that the child creates with his parents and social environment are effective in lowering the traumatic stress in the child after sexual abuse.

Anahtar Kelimeler

Child, Child Sexual Abuse, Family, Traumatic Stres

Kaynakça

• Adalı, N. (2007). 10-12 yaş grubu çocuk istismarı ebeveyn ve çocuk bilgilendirme çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Aker AT. (2012) Temel Sağlık Hizmetlerinde Ruhsal Travmaya Yaklaşım. (1. Baskı). Uzerler matbaacılık, Reklamcılık, Turizm Sanayi ve Tic. LTD, Ankara
• Amerikan Psikiyatri Birliği, 2007. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı DSM IV-TR. Eds: Köroğlu E, 4. Baskı, Ankara, Hekimler Yayın Birliği
• Aydemir, İ. ve Yurtkulu, F., (2012) Çocuğa yönelik cinsel istismarla mücadelede çocuk izlem merkezi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 1(2), 151-165
• Banyard, V. L., Rozelle, D., & Englund, D. W. (2001). Parenting the traumatized child: Attending to the needs of nonoffending caregivers of traumatized children. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 38(1), 74.
• Barbato, C. A., Graham, E. E., & Perse, E. M. (2003). Communicating in the family: An examination of the relationship of family communication climate and interpersonal communication motives. Journal of Family Communication, 3(3), 123-148.
• Berg, T., & Clercq, L. (2012). Combating Child Abuse and Neglect in Germany, Hungary, Portugal, Sweden and the Netherlands: Final Report of Work Stream1: Collecting and Comparing Strategies, Actions and Practice. (Daphne project ‘Prevent and Combat Child Abuse: What works? An Overview of Regional Approaches, Exchange And Research). Netherlands: Netherlands Youth Institute. Erişim adresi: http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Publicatie-NJi/(301987)- Combating_child_abuse.pdf
• Bostancı, N., Albayrak, B., Bakoğlu, İ., & Çoban, Ş. (2006). Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmalarının depresif belirtileri üzerine etkisi. Yeni Sempozyum Dergisi, 44(2), 100-106.
• Bosscher, N. (2014). The Decentralisation and Transformation of the Dutch Youth Care System. Netherlands: Nederlands Jeugd Instituut. Brewin, C. R., Andrews, B., & Valentine, J. D. (2000). Meta-analysis of risk factors for posttraumatic stress disorder in trauma-exposed adults. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 748-766.
• Corby, B. (2006). Child Abuse: Towards a Knowledge Base. New York: McGraw-Hill Education.
• Crosson-Tower, C. (2008). Understanding Child Abuse and Neglect (7th Edition). Boston: Pearson Education Inc
• Cox, S., Andrade, G., Lungelow, D., Schloetelburg, W., & Rode, H. (2007). The child rape epidemic. South African Medical Journal, 97(10), 950-955. Çengel-Kültür, E., Çuhadaroglu-Çetin, F., & Gökler, B. (2007). Demographic and clinical features of child abuse and neglect cases. The Turkish journal of pediatrics, 49(3), 256.
• Dağli, T., İnanci, M. (2010). Üniversiteler için hastane temelli çocuk koruma merkezleri el kitabı. Ankara: Önce Çocuklar: Çocuk Koruma Mekanizmalarının İl Düzeyinde Modellenmesi Projesi Yayınları.
• Dönmez, Y. E., Soylu, N., Özcan, Ö. Ö., Yüksel, T., Demir, A. Ç., Bayhan, P. Ç., Miniksar, D. Y. (2014). Cinsel istismar mağduru çocuk ve ergen olgularımızın sosyodemografik ve klinik özellikleri. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 21(1).
• Department of Health (2010). Interim Government Response to the Report of the Taskforce on the Health Aspects of Violence Against Women and Children (VAWC)London.(https://fflm.ac.uk/wpcontent/uploads/documentstore/1268668151.pdf).
• Er, T. (2010). Cinsel istismara maruz kalan ve kalmayan ergenlerin anksiyete, depresyon ve benlik algısı açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Adli Psikoloji. İstanbul.
• Erden, G., & Gürdil, G. (2009). Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları, 12(24), 1-13.
• Erden, G. (2000). Çocuklara yönelik afet sonrası müdahaleler. Türk Psikoloji Yazıları, 3(5), 49-61
• Erden, G., Kılıç, E.Z., Uslu, R.İ., Kerimoğlu, E. (1999). Çocuklar İçin Travma Sonrası Stres Tepki Ölçeği: Türkçe Geçerlik, Güvenirlik Çalışması. Çocuk Ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 6(3): 143-149.
• Feiring, C., Taska, L., & Lewis, M. (1999). Age and gender differences in children’s and adolescents’ adaptation to sexual abuse. Child Abuse & Neglect, 23(2), 115-128. Finkelhor, D. (1993). Epidemiological factors in the clinical identification of child sexual abuse. Child abuse & neglect, 17(1), 67-70.
• Gencer Ö, Güvenir T. (2010). Çocuk ve Ergenlerde Cinsel istismar. “Çocukluk ve Adölesan Jinekolojisi ve Obstetriği” (Ed. Acar B) içinde,
• Gökler, I. (2001). The predictor variables of post-traumatic stress symptoms in children and adolescents following 1999 Marmara Earthquake: exposure to traumatic experiences and coping (Doctoral dissertation). Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
• Gökler, I. (2002). Çocuk İstismarı ve İhmali: Erken Dönem Stresin Nörobiyolojik Gelişime Etkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9(2), ss (47-57).
• Gökler, I. (2004). Çocukluk Dönemi Kronik Hastalıklarının Psikososyal Boyutlarına İliskin Çalışmaların Yöntemsel Açıdan Gözden Geçirilmesi: İleriye Yönelik Öneriler. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 11 (1), 16-43.
• Gölge, Z. B. (2005). Cinsel travma sonrası oluşan ruhsal sorunlar. Nöropsikiyatri Arşivi, 42, 19-28.
• Güler, N., Uzun, S., Boztaş, Z., & Aydoğan, S. (2002). Anneleri tarafından çocuklara uygulanan duygusal ve fiziksel istismar/ihmal davranışı ve bunu etkileyen faktörler. CÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 24(3), 128-134.
• Güner, S., Güner, S., & Şahan, M. H. (2010). Çocuklarda sosyal ve medikal bir problem; istismar. Van Tıp Dergisi, 17(3), 108-113.
• İşeri E. (2008). Cinsel istismar. In: Çetin FÇ, Pehlivantürk B, Ünal F, Uslu R, İşeri E, Türkbay T, Coşkun A, Miral S, Motavallı N (eds). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı. 1.baskı. Ankara: Hekimler Yayın Birliği: 470–477.
• Kılıç, C. (2003). Ruhsal travma sonrası stres bozukluğu gelişiminin belirleyicileri: Bir gözden geçirme. Psikolojik travma ve sonuçları. Ed. T. Aker ve M. E. Önder. İstanbul: 5US Yayınları
• Kılıç, E. Z., Uslu, R. İ., Erden, G., & Kerimoğlu, E. (1999). Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtilerini Sürdüren Ailesel Etmenler. Kriz Dergisi, 7(2), 1-8.
• Kılıç, C. (2003). Ruhsal travma sonrası stres bozukluğu gelişiminin belirleyicileri: Bir gözden geçirme. Psikolojik travma ve sonuçları. Ed. T. Aker ve M. E. Önder. İstanbul: 5US Yayınları
• Kılıçoğlu, A.G. (2010). Cinsel İstismar Mağduru Çocuk Ve Ergenlerin Travmaya Tepkileri İle Anne-Babaların Tepkilerinin Karşılıklı İncelenmesi. Uzmanlık Tezi. Bursa, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ve Ergen Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı
• Linley, P. A., & Joseph, S. (2004). Positive change following trauma and adversity: A review. Journal of traumatic stress, 17(1), 11-21.
• Lovett, J., Regan, L., Kelly, L. (2004). Sexual Assault Referral Centres: developing good practice and maximising potentials. Home Office Research Study 285. London. ISBN 1 84473 286.
• Martin, G., Bergen, H. A., Richardson, A. S., Roeger, L., & Allison, S. (2004). Sexual abuse and suicidality: gender differences in a large community sample of adolescents. Child abuse & neglect, 28(5), 491-503
• Martin, A., Najman, J. M., Williams, G. M., Bor, W., Gorton, E., & Alati, R. (2011). Longitudinal analysis of maternal risk factors for childhood sexual abuse: early attitudes and behaviours, socioeconomic status, and mental health. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 45(8), 629-637.
• Moğolkoç, H. (2014). Kanser hastası çocuk ve ergenlerin ebeveynlerinde travma sonrası stres bozukluğunun ve travma sonrası gelişimin belirleyicileri; sosyal destek, rumininasyon ve yükleme biçimleri, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa
• Moscarello, R. (1990). ‘Psychological Managament of Victims of Sexual Assault. Canadian Journal of Psychiatry; 35(1): pp, 25-30 National Child Abuse and Neglect Data System (NCANDS) (2013). Child Maltreatment. U.S.Department of Health and Human Services, Administration for Children and Families, Administration on Children, Youth and Families, Children’s Bureau.
• Nichols, M. P., Schwartz, R. C., & Minuchin, S. (1984). Family therapy: Concepts and methods (pp. 149-150). New York: Gardner
• Özer E, Bütün C, Beyaztaş FY, Engin A, (2007). Çorum Adli Tıp Şube Müdürlüğü’ne 2006-2007 Yıllarında Başvuran Cinsel İstismar Mağduru Çocuk Olgularının Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 29 (2), 51-55.
• Paradise, J. E., Rose, L., Sleeper, L. A., & Nathanson, M. (1994). Behavior, family function, school performance, and predictors of persistent disturbance in sexually abused children. Pediatrics, 93(3), 452-459.
• Parton, N. & Berridge, D. (2011). Child Protection in England. N. Gilbert, N. Parton, and M. Skivenes (Eds.), Child Protection Systems: International Trends and Orientations (pp.60-89) New York: Oxford University Press.
• Pereda, N., Guilera, G., Forns, M., & Gómez-Benito, J. (2009). The prevalence of child sexual abuse in community and student samples: A meta-analysis. Clinical psychology review, 29(4), 328-338.
• Polat, O. (2007). Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Polat, O. (2001). Çocuk ve Şiddet (1. Baskı) İstanbul: Der Yayınevi
• Polat O. (1995). Çocuk istismarı. İstanbul Barosu Dergisi; 69: 267
• Putnam, F. W. (2003). Ten-year research update review: Child sexual abuse. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 42(3), 269-278. Runyan, D., Wattam, C., Ikeda, R., Hassan, F., & Ramiro, L. (2002). Child abuse and neglect by parents and other caregivers.
• Runtz, M. G., & Schallow, J. R. (1997). Social support and coping strategies as mediators of adult adjustment following childhood maltreatment. Child Abuse & Neglect, 21(2), 211-226.
• Sarıcan, A. (2016). Cinsel İstismar Mağduru 9-15 Yaş Arası Çocuklarda Algılanan Sosyal Desteğin Travmatik Strese Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi. Kocaeli.
• Stier, D. M., Leventhal, J. M., Berg, A. T., Johnson, L., & Mezger, J. (1993). Are children born to young mothers at increased risk of maltreatment?. Pediatrics, 91(3), 642-648. Sahin, F., Çepik-Kuruoglu, A., Demirel, B., Akar, T., Duyan-Çamurdan, A., Iseri, E., Oral, R. (2009). Six-year experience of a hospital-based child protection team in Turkey. The Turkish journal of pediatrics, 51(4), 336.
• Taner, Y., & Gökler, B. (2004). Çocuk istismar ve ihmali: psikiyatrik yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35, 82-86.
• Tedeschi, R. G. (2002). Posttraumatic growth: Clinical applications. Çalışma grubu. Türk Psikologlar Derneği: Ankara.
• Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual foundations and empirical evidence. Psychological inquiry, 15(1), 1-18.
• Topçu, S. (1997). Çocuk ve gençlerin cinsel istismarı: ensest ve pedofili. Doruk yayıncılık.
• Turan, N. (2009). Sosyal Kişisel Çalışma: Birey ve Aileler İçin Sosyal Hizmet. Ankara: Aydınlar Matbaacılık.
• Uğur, Ç., Şireli, Ö., Esenkaya, Z., Yaylalı, H., Duman, S., Gül, B., & Kılıç, B. (2012). Cinsel İstismar Mağdurlarının Psikiyatrik Değerlendirilmesi Ve İzlemi: Son Dört Yıllık Deneyim. Çocuk Ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 19 (2): 81, 86.
• US Department of Health and Human Services (2012). Administration for Children and Families, Administration on Children, Youth and Families, Children's Bureau Trends in Foster Care and Adoption:
• Ünveren, Ü. (2010). Türkiye’de Çocuk Pornografisi Sorunu Ve Çözüm Yolları. Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Vogel, J. M., & Vernberg, E. M. (1993). Part 1: Children's psychological responses to disasters. Journal of Clinical Child Psychology, 22(4), 464-484.
• Yalçınkaya, A. (2011). Kartal İlçesinde Çocukta Cinsel İstismar Olgularının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Yavuzer H. (1999). Ana-Baba ve Çocuk. 10. Baskı, İstanbul, Remzi Kitabevi,
• Yavuzer, H. (2006), Çocuk ve Suç Kitabı, İstanbul, Remzi Kitabevi
• Yılmaz, E., Çelikel, A., Değirmenci, B., Zeren, C., & Gören, S. (2011). Diyarbakır'da cinsel suç mağduru olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni, 16(3), 93-103.
• Yilmaz, B., & Sahin, N. H. (2007). Arama-Kurtarma Çalışanlarında Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyüme. Türk Psikoloji Dergisi, 22(59), 119.
• Yılmaz, G. (2009). Cinsel istismara uğramış ve uğramamış 6-12 yaş grubundaki çocukların aile resmi çizimleri, davranış sorunları ve ailelerin işlevsel özelliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi.
• Yorulmaz, H., Bayraktar, S., & Özdilli, K. (2010). Posttraumatic growth in chronic kidney failure disease. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 2313-2319.
• Yurdakok, K. (2010). Çocuk istismar ve ihmali, tanımı ve risk faktörleri. Katkı Pediatri Dergisi, 32 (4), 423 – 434.
• Westcott, H. L., & Jones, D. P. (1999). Annotation: The abuse of disabled children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 40(4), 497-506.
• Zara, A. (2011). Krizler ve travmalar. Yaşadıkça Psikolojik Sorunlar ve Başa Çıkma Yolları’nın İçinde (Zara A., Ed.), İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul, 91-121.
• Zengin, B.Y. (2014). 9-17 Yaş Gruplarında Cinsel İstismar Olgularının Adli Süreçte Yaşadıkları Örselenmenin Değerlendirilmesi Ve Çözüm Önerileri. Uzmanlık Tezi. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı. İstanbul.
• Zielinski, D. S., & Bradshaw, C. P. (2006). Ecological influences on the sequelae of child maltreatment: A review of the literature. Child maltreatment, 11(1), 49-62.