ŞANLIURFA BÖLGESİNDE "T" ŞEKLİNDE DİKMETAŞ BULUNAN YERLEŞİMLERİN FARKLILIK VE BENZERLİKLERİ

Yıl 2014, Sayı: 17, 9 - 24, 01.01.2014

Bahattin Çelik

Öz

Bu yazıda, Türkiye'nin güneydoğusunda bulunan Şanlıurfa'da yapılan yüzey araştırmaları ve il kültür envanteri çalışmaları sırasında keşfedilen Neolitik dönem yerleşimlerinden bahsedilmektedir. İçinde "T" şeklinde dikmetaş barındıran yerleşimlerin konumları ve boyutları bu çalışmanın ana tartışma konularından biridir. Diğer bir tartışma konusu ise kült merkezleri ile "T" şeklinde dikmetaş barındıran küçük ölçekli yerleşimler arasındaki farklılıkları an­lamaktır. İncelenen yerleşimlerden ikisinde, hem yuvarlak planlı sivil yapı kalıntılarının olması hem de dikmetaşların bulunuyor olması, bu yerleşimlerin kült ve sivil yapıları içinde barındıran Çayönü ve Nevali Çori benzeri yerleşimler olduğunu göstermektedir. Yeni keşfedilen yerleşimlerin bazılarında tespit edilen "T" şeklinde dikmetaşların ben­zerliklerinden ve farklılıklarından yola çıkılarak, bu yerleşimlerin Göbekli Tepe'nin II. tabakası ve Nevali Çori'den bilinen kült yapısı ile çağdaş oldukları düşünülmektedir. Şanlıurfa bölgesinde, "T" şeklinde dikmetaş barındıran yer­leşimleri ele geçen buluntular ışığında, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem A evresinin sonu LPPNA ile B evresinin başları EPPNB arasına tarihlendirmek gerekir.

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, Tektek Dağları, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem, "T" Biçimli Dikmetaşlar, Kült Yapıları, Sivil Yapılar, Yuvarlak Planlı Yapılar.

DIFFERENCES AND SIMILARITIES BETWEEN THE SETTLEMENTS IN ŞANLIURFA REGION WHERE "T" SHAPED PILLARS ARE DISCOVERED

Öz

This article refers to the Neolithic Period settlements discovered during surveys and provincial cultural inventory studies conducted in Şanlıurfa province located in Southeast Turkey. The locations and dimensions of the settlements that contain "T" shaped pillars is one of the main discussion topics of this study. Another matter under discussion is to comprehend the differences between the small-scale settlements that contain cult centers and "T" shaped pillars. The fact that two of the settlements under study contain both the remains of circular domestic buildings and the pilılars indicate that such settlements resemble Çayönü and Nevali Çori settlements, which contain cult and domestic buildings. It is contemplated that such settlements are contemporary with Göbekli Tepe layer II and the cult building known from Nevali Çori based on the similarities and differences of the "T" shaped pillars, identified in some of the recently discovered settlements. In the light of the finds unearthedfrom the settlements in Şanlıurfa region that conta­in "T" shaped pillars, such settlements should be dated to the end of Late Pre-Pottery Neolithic A LPPNA and the Early Pre-Pottery Neolithic B EPPNB

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, Tektek Dağları, Pre-Pottery Neolithic Period, " T " Shaped Pillars, Cult Buildings, Domestic

Kaynakça

• HAUPTMANN, H/SCHMIDT, K. 2007. Die Skulpturen des Frühneolithikums. In Badisches Landesmuseum Karlsruhe, Vor 12 000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit. Begleit¬ band zur großen Landesausstellung Baden-Württemberg im Badischen Landesmuseum 2007. Theiss. Stuttgart: 67-82.