GÖVEZLİ TEPESİ HÖYÜK DEMİR ÇAĞI SERAMİKLERİ

Yıl 2018, Sayı: 22, 63 - 93, 01.01.2018

Hatice Hatice Ergürer

Öz

MÖ 1200’lerde Hitit İmparatorluğu’nun yıkılışı ve akabinde gerçekleşen Geç Tunç Çağı’n sonlanışı, Anadolu’da Demir Çağlar olarak isimlendirilecek bir dönemin sayfalarını aralamıştır. Tunç Çağı’ndan tamamen farklı bir kültürel sürecin yaşandığı bu dönemin, dinamiklerinin anlaşılmasında seramiklerin incelenmesi yoluyla edinilecek bilgiler oldukça önemlidir. Bu bağlamda yapılan bu çalışmayla, hala birçok bilinmeyene sahip Orta Anadolu Demir Çağı’na katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Söz konusu çalışmada Demir Çağ özelliği gösteren seramikler evrelerine göre ayrılarak kendi dönemi içerisinde değerlendirilmiştir. Güvenilir stratigrafiye sahip yerleşimlerdeki benzer örnekler yoluyla yapılan karşılaştırmalar bölgeler arası etkileşim ve ilişkilerin anlaşılmasında yol gösterici olmuştur. Ayrıca yapılan karşılaştırmalar, seramiklerin kronolojik çerçevesinin belirlenmesi ve özellikle yerleşimdeki Erken Demir Çağ EDÇ seramik geleneğinin, Orta Anadolu için önerilen seramik kültür bölgelerinden hangisiyle bağlantılı olduğunun anlaşılmasında belirleyici olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gövezli Tepesi, Höyük, Demir Çağı, Seramik, Yüzey Araştırması

THE IRON AGES POTTERY FROM GÖVEZLİ TEPESİ MOUND

Öz

The destruction of the Hittite Empire in 1200 BC and the ending of the Late Bronze Age followed the pages of a period to be called Iron Age in Anatolia. The information to be obtained through the examination of the ceramics is very important in understanding the dynamics of this period when the Bronze Age is experiencing a completely different cultural process. With this work done in this context, it is aimed to contribute to the Iron Age of Central Anatolia, which still has many unknowns. İn this study, ceramics showing Iron Age characteristics were evaluated according to their phases and evaluated during their period. Comparisons made through similar examples in sites with reliable stratigraphy have led to understanding interregional interactions and relations. In addition, the comparisons have been decisive in determining the chronological frame of the ceramics and in particular understanding of the Ceramic tradition of the Early Iron Age EIA in the settlement, which is suggested for Central Anatolia

Anahtar Kelimeler

Gövezli Tepesi, Mound, Iron Ages, Pottery, Survey

Kaynakça

• ADIBELLİ, I. A. 2016 “2014 Kırşehir Kale Höyük Kazısı”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı-3. Ankara: 45-56.
• AKÇAY, A. 2011 Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Tabal Ülkesi (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
• ARSLAN, N. 2010. Kilikya Demir Çağı Seramiği. İthal Boyalı Seramikler ve İlişkileri. İstanbul.
• BAHAR, H. 1999. Demir Çağında Konya ve Çevresi. Konya.
• BAHAR, H. / KOÇAK, Ö. 2004 Eskiçağ Konya Araştırmaları 2. Neolitik Çağ’dan Roma Dönemi Sonuna Kadar. Konya.
• BAYBURTLUOĞLU, İ. 1979. “Eskiyapar Phryg Çağı”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt 1. Ankara: 293-303.
• BİLGİ, Ö. 1999. “İkiztepe in the Late Iron Age”, Anatolian Studies 49: 27-54.
• BOSSERT, E. M. 2000. Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy, Funde aus den Grabungskampagnen 1906, 1907, 1911, 1912, 1931- 1939 und 1952- 1960. Berlin.
• COLDSTREAM, J. N. 1981. “The Geometric and Plain Archaic Import”, Excavations at Kition IV: The Non-Cypriote Pottery (Ed. V. Karageorghis). Nicosia: 17-22.
• CUMMER, W. W. 1976 “Iron Age Pottery from Akalan”, Istanbuler Mitteilungen 26: 31-39.
• ÇAKALGÖZ, S. 2011. Seyitömer Höyüğü Kazıları Işığında Eskişehir, Afyon, Kütahya Çevresinde Bulunan Frig Keramiği (Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir.
• ÇINAROĞLU, A. / ÇELİK, D. 2014 “2013 Yılı Alaca Höyük Kazı Çalışmaları”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı-1. Ankara: 175-190. COŞKUN, G. 2011.
• “Achaemenid Bowls from Seyitömer Höyük”, OLBA XIX: 57-80. COŞKUN, G. 2015.
• “Akhaemenid Dönem Yerleşimi (III. Tabaka)”, Seyitömer Höyük I (Ed. N.Bilgen). İstanbul: 35-60. DİNARLI, G. 2013.
• Oluz Höyük Demir Çağı Bitkisel Bezemeli Çanak Çömleği (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• DÖNMEZ, Ş. 2002. “Samsun Asarağaç Kalesi”, Anadolu Araştırmaları XVI: 133-144.
• DÖNMEZ, Ş. 2005a. “Orta Karadeniz Bölgesi’nde Önemli Bir Demir Çağı Yerleşmesi: Lâdik-Köyiçi Tepesi/Ikizari”, Anadolu Araştırmaları 18-1: 65-109.
• DÖNMEZ, Ş. 2005b “Amasya Province in the Iron Age”, Anatolian Iron Ages 5. Proceedings of the Fifth Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-10 August 2001 (Eds. A. Çilingiroğlu / G. Darbyshire). Ankara: 65-74.
• DÖNMEZ Ş. / DÖNMEZ, E. N. 2009. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları: İlk Sonuçları” Belleten LXXIII: 395-421.
• DÖNMEZ, Ş. 2010. “Oluz Höyük Kazısı Üçüncü Dönem (2009) Çalışmaları Değerlendirmeler ve Sonuçlar” Colloquium Anatolicum/ Anadolu Sohbetleri IX, İstanbul, 275-306.
• DÖNMEZ, Ş. 2013a. “Oluz Höyük: Kuzey-Orta Anadolu’nun Krâli Pers Merkezi”, Güneş Karadeniz’den Doğar/Lux ex Ponto Euxino, Sümer Atasoy’a Armağan Yazılar/Studies Presented in Honour of Sümer Atasoy (Ed. Ş. Dönmez). Ankara: 103-140.
• DÖNMEZ, Ş. 2013b. “Öntarih ve Klasik Dönemlerde Amasya: Güncel Arkeolojik Bulgular”, TÜBA-AR 16: 21-56.
• DÖNMEZ, Ş. 2015. “Oluz Höyük Kazıları Işığında Kuzey-Orta Anadolu (Pontika Kappadokia) Akhaimenid Varlığına Güncel Bir Bakış”, TÜBA-AR 18: 71-107.
• DUPRÉ, S. 1983. Porsuk I. La Ceramique de L’Age Dur Bronze et de L’Age du Fer. Paris.
• DURBİN, G. E.S. 1971. “Iron Age Pottery from the Provinces of Tokat and Sivas”, Anatolian Studies 21: 99-124.
• EMRE, K. 1973. “Sultanhanı Höyüğünde 1971-1972 Yıllarında Yapılan Kazılar”, Anadolu XV: 87-118.
• ERGÜRER, H. 2016a. Niğde Kınık Höyük Demir Çağı Seramikleri (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum.
• ERGÜRER, H. 2016b. “Kınık Höyük Demir Çağ Boyalılarında Bezeme Geleneği”, OLBA XXIV: 67-170.
• FISCHER, F. 1963. Die Hethitische Keramik Von Boğazköy. Berlin.
• FURTWÄNGER A. E. / KİENAST, E. 1989 Der Nordbau im Heraion von Samos. Samos III.
• GENZ, H. 2001. “Iron Age Pottery from Çadır-Höyük”, Anatolica XXVII: 159-170.
• GENZ, H. 2003. “The Early Iron Age in Central Anatolia”, Identifying Changes: The Transition from Bronze Age to Iron Ages in Anatolia an its Neighbouring Regions, Proceedings of the International Workshop (Eds. B.Fischer/H. Genz /E. Jean/K. Köroğlu). İstanbul: 179-192.
• GENZ, H. 2004. Büyükkaya I. Die Keramik der Eisenzeit, Funde Aus den Grabungs Kampagnen 1993 bis 1998. Mainz.
• GENZ, H. 2006. “Die Eisenzeitliche Besiedlung im Bereich Der Grabungen am Mittleren Büyükkale-Nordwesthang 1998-2000”, Ergebnisse der Grabungen an den Ostteichen und am mittleren Büyükkale- Nordwesthang in den Jahren 1996-2000, Boğazköy-Berichte 8. Mainz am Rhein: 98-158.
• GENZ, H. 2011. “The Iron Age in Central Anatolia”, The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in The First Millennium BC, Colloquia Antiqua 1 (Ed. G. Tsetskhladze): 331-368
• GERBER, C. 2005. “Tavium in the First Millennium BC: First Survey Result”, Anatolian Iron Ages 5. Proceedings of the Fifth Anatolian Iron Colloguium Held at Van, 6-10 August 2001 (Eds. A. Çilingiroğlu / G. Darbyshire). Ankara: 85-90.
• GJERSTAD, E. 1977 “Pottery from Various Parts of Cyprus”, Greek Geometric And Archaic Pottery Found in Cyprus (Ed. E. Gjerstad): 23-59.
• GÜNERİ, S. 1989. “Orta Anadolu Höyükleri, Karaman-Ereğli Araştırmaları”, Türk Arkeoloji Dergisi XXVIII: 97-144.
• HANFMANN, G. M. A. 1956 “On Some Eastern Greek Vases Found at Tarsus”, The Aegean and the Near East Studies Presented to Hetty Goldmann: 167-168.
• HANFMANN, G. M. A. 1963. “The Iron Age Pottery of Tarsus”, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, Volume III Text-Plates, The Iron Age (Ed. H. Goldman). Princeton.
• HASPELS, C. H. E. 1951. Phrygıe Exploration Archeologique La Cite de Midas Ceramique et Trouvailles Diverses, Institut Français D’archeologie De Stamboul Paris.
• HENRICKSON, R. C. 1993 “Politics, Economics, and Ceramic Continuity at Gordion in The Late Second and First Millenia B.C.”, Social and Cultural Contexts of New Ceramic Technologies, Ceramics and Civilization VI., American Ceramic Society (Ed. W.D. Kingery). Ohio: 89-176.
• HENRICKSON, R. C. 1994 “Continuity and Discontinuity in the Ceramic Tradition of Gordion During the Iron Age”, Anatolian Iron Age 3, the Proceedings of the Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 August 1990 (Eds. A. Çilingiroğlu / D. H. French). Ankara: 95-129.
• HULTHÉN, B. 1974. On Documentation of Pottery. Lund.
• KAPLAN, M. / ARIKAN, P. /KALAYCI, Y. / ŞENYURT, S. Y. / AKÇAY, A. / KAMIŞ, Y. 2014 “Inorganic Paint Pigment Analysis in Ovaören Ceramics by Micro XRF Spectrometry”, International Interdiscilinary Journal of Secientific Research 1/1: 158- 164.
• KARYDİ, E.W. 1982 Ostgriechische Keramik. Alt-Ägina II.
• KEALHOFER, L. / GRAVE, P. 2011. “The Iron Age on the Central Anatolian Plateau”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 10.000-323
• B.C.E. , (Eds. R. Sharon / McMahon Steadman-Gregory). Oxford: 415-442.
• KOHLER, E. L. 1995 The Lesser Phrygian Tumuli Part 1. The Inhumation, The Gordion Excavations (1950-1973) Final Reports. Volume II (Ed. G.K. Sams). Pennsylvania.
• KOŞAY, H. Z. 1941. Türk Tarik Kurumu Tarafından Yapılan Pazarlı Hafriyat Raporu/Les Fouilles de Pazarlı, Entreprises par la Societe D’historie Turque. Ankara.
• KOŞAY, H. Z. / AKOK, M. 1966. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı 1940-1948’deki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor/Ausgrabungen von Alaca Höyük Vorbericht Über Die Forchungen und Entdeckungen von 1940-1948. Ankara.
• MANUELLİ, F. 2013. “Pottery as an Indicator of Changing Interregional Relations in the Upper Euphrates Valley, the Case of the Late Bronze-Iron Age Assemblages from Arslantepe/ Malatya”, ANES 42. Across The Border: Late BronzeIron Age Relations Between Syria and Anatolia, Proceedings of a Symposium held at the Research Center of Anatolian Studies, Koç Universty, İstanbul May 31- June 1, 2010 (Ed. K. Aslıhan Yener),. Leuven-ParisWalpole: 373-391.
• MATSUMURA, K. 2005. Die Eisenzeitliche Keramik in Zentralanatolien aufgrund der Keramik in Kaman-Kalehöyük, (Freie Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi). Berlin.
• MAZZONİ, S. / D’AGOSTİNO, A. / ORSİ, V. 2010 “Survey of the Archaeological Landscape of Uşaklı/ Kuşaklı Höyük (Yozgat)”, Anatolica XXXVI: 111-163.
• MELLAART, J. 1955. “Iron Age Pottery from Southern Anatolia”, Belleten XIX/74: 115-130.
• METİN, M. / AKALIN, M. 1999. “Ankara Ulus Kazısı Frig Seramiği”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1998 Yıllığı. Ankara: 141-161.
• MÜLLER-KARPE, A. 1988. Hethitische Töpferei Der Oberstadt von Hattuşa, Ein Beitrag zur Kenntnis spät-großreicbszeitlicber Keramik und Töpferbetriebe unter Zugrundelegung der Grabungsergebnisse von 1978-82 in Boğazköy, Marburger Studien zur Vor-Und Frühgeschichte. Band 10.
• OMURA, M. 2008. “Archaeological Surveys at Yassıhöyük”, Anatolian Archaeological Studies XVII: 97-169.
• OMURA, M. 2011. “2009 Yılı Yassıhöyük Kazıları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı-4. Ankara: 360-368.
• OMURA, M. 2016. “Yassıhöyük Kazıları 2014”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı-3. Ankara: 303-304.
• ÖKSE, A. T. 1988. Mitteleisenzeitliche Keramik Zentral-Ostanatoliens: Mit dem Schwerpunkt Karakaya-Stauseegebiet am Euphrat. Berlin.
• ÖKSE, A. T. 1999. Önasya Arkeolojisi Seramik Terimleri. İstanbul.
• ÖKSE, A. T. 2012. Önasya Arkeolojisinde Çanak Çömlek-Teknik Özellikler, Biçimler-Türkçe, İngilizce, Almanca ve Fransızca Terimler. İstanbul.
• ÖZAYDIN, T. 1999. Yumuktepe Demir Çağı Çanak-Çömleği (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• ÖZGÜÇ, T. 1953. “Kültepe (Karahöyük) Hafriyatı 1950”, Belleten XVII / 65-68: 251-267.
• ÖZGÜÇ, T. 1971. Demir Devrinde Kültepe ve Civarı/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age. Ankara.
• ÖZGÜÇ, T. 1982. Maşat Höyük II. Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/A Hittite Center Northeast of Boğazköy. Ankara.
• ÖZGÜÇ, T. / ÖZGÜÇ, N. 1949 Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Karahöyük Hafriyatı Raporu 1947. Ankara.
• PLOUG, G. 1973. The Aegean, Corinthian and Eastern Greec Pottery and Terracottas. Sukas II.
• POLACCO, L. 1974. “Topaklı-1972 Field Expedition Dig Preliminary Reports”, Türk Arkeoloji Dergisi XXI-I: 159-176.
• POLACCO, L. 1976. “Topaklı-1974 Field Expedition Excavation”, Türk Arkeoloji Dergisi XXIII-2: 67-76.
• POLAT, G. 1993. A Group of Phrygian Pottery from the Archaeological Museum of İstanbul/İstanbul Arkeoloji Müzelerinden Bir Grup Frig Seramiği. İstanbul.
• POWROZNİK, K. J. 2010. Kuşaklı-Sarissa Band 5. Die Eisenzeit in Kuşaklı.
• Rahden, Westf RYE, OWEN S. 1981.
• Pottery Technology Principles and Reconstruction. Washington.
• RICE, P. M. 1987. Pottery Analysis a Sourcebook. Chicago.
• ROSS, J. 2010. “Çadır Höyük: The Upper South Slope 2006-2009”, Anatolica XXXVI: 67-87.
• SAMS, G. K. 1978. “Schools of Geometric Painting in Early Iron Age Anatolia”, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology. Ankara-İzmir 23-30/ IX/1973. Vol. 1. Ankara: 227-236.
• SAMS, G. K. 1994. The Early Phrygian Pottery, The Gordion Excavations, 1950-1973, Final Reports, Volume IV. Text and Illustrations. Pennsylvania.
• SEVİN, V. / ÖZAYDIN, T. 2004. “Iron Age Levels”, Mersin –Yumuktepe a Reappraisal (Eds. I. Caneva / V. Sevin). İstanbul: 85-101.
• SCHMIDT, E. F. 1929. “Test Excavations in The City on Kerkernes”, The American Journalof Semitic Languages and Literatures 45/4: 221-174.
• SCHMIDT, E. F. 1932. The Alişhar Hüyük Seasons of 1928-1929 Part I. Chicago.
• SCHMIDT, E. F. 1933. The Alishar Hüyük, Seasons of 1928 and 1929. Part II. Chicago.
• SHEPARD, A. O. 1985 Ceramics for the Archaeologist. Washington.
• SUMMERS, G. D. 1994. “Grey Ware and the Eastern Limits of Phrygia”, Anatolian Iron Ages 3. The Proceedings of the Third Anatolian Iron Ages Colloquim held at Van, 6-12 August 1990 (Eds. A. Çilingiroğlu/D.H. French). Ankara: 241-252.
• SUMMERS, M. E. F. / KAROL, A. / SUMMERS, G. D. 1995. “The Regional Survey at Kerkenes Dağ: An Interim Report on the Seasons of 1993 and 1994”, Anatolian Studies 45: 43-68.
• ŞENYURT, Y. / AKÇAY, A. / KAMIŞ, Y. 2014 “Ovaören 2013 Yılı Kazıları”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 101-120.
• TEMİZER, R. 1954. Kayapınar Höyüğü Buluntuları”, Belleten XVIII/71: 317-330.
• TİGREL, G. 1979. “Kocabaş Koleksiyonundaki Karapınar Kaynaklı Frig Vazoları”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt 1. Ankara: 557-562.
• TOTEVA, G. D.2007. Local Cultures of Late Achaemenid Anatolia (Minnesota Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi). Minnesota.
• TÜRKER, A. 2014. “Avanos Arkeolojisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Avonos Sempozyumu Bildirileri 23-25 Ekim 2014 (Ed. Adem Öğer). Nevşehir: 111-128.
• VON DER OSTEN, H. H. 1937a The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32, Part II. Chicago.
• VON DER OSTEN, H. H., 1937b H.H. The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32, Part III. Chicago.
• YILMAZ, M. A. 2015 Vezirköprü/Oymaağaç Höyük Demir Çağ Seramikleri (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum.