KENTRİTES’TEN TELEBOAS’A DÖNÜŞ YOLU: ANABASİS

Yıl 2018, Sayı: 22, 173 - 181, 01.01.2018

Erdal Polat

Öz

Bu çalışmada MÖ 5. yüzyılın sonlarında Hellen paralı askerlerinin tarihi geri dönüş hareketine komuta ve aynı zamanda tanıklık eden Ksenophon’un kayıtları yeniden değerlendirilmektedir. Söz konusu bu kayıtlar, ordunun dönüş yolunda birer günce niteliği taşımaktadır. Ordunun, anavatanları olan kıta Yunanistan’a ulaşmak için çıktığı bu yolculuk sırasında, kayda geçen bilgiler bölgenin MÖ 401 yılındaki genel durumuna, Doğu Anadolu Bölgesine ait topoğrafik tarif ve adlandırmalara, burada yaşayan halk gruplarına ilişkin ayrıntılara da kaynaklık etmektedir. Bu nedenle bölgenin tarihsel coğrafyası kapsamındaki yer adları, yaşayan halklar, güzergah üzerindeki iskan tipleri birincil elden antik kaynaktaki tarifler kapsamında çalışmamızda temel bir dayanak oluşturmuştur. Bunun yanı sıra ordunun yürüyüş sırasında izlemiş olduğu güzergah ile ilgili olarak araştırmacıların bölgenin topoğrafyasına dayalı olarak ileri sürdükleri farklı görüş ve önerileri bulunmaktadır. Bu çalışmada mevcut değerlendirmelere de atıf yapılarak Kentrites ile Teleboas Nehirleri arasındaki dönüş güzergahı olasılığı coğrafi ve arkeolojik açıdan yeni tespit ve bulgular ışığında tekrar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anabasis, Doğu Anadolu, Ksenophon, Tarihi Coğrafya

KENTRİTES’TEN TELEBOAS’A DÖNÜŞ YOLU: ANABASİS

Öz

In this study, the records by Xenophon, who commanded and at the same time witnessed the historic return of Hellen mercenaries in the late 5th century BC are reassessed. These records are a kind of diary about the return route of the army. The information recorded during this journey to reach the continent of Greece, the motherland, forms a basis for the general situation of the region in 401 BC, the topographical descriptions and nomenclatures about the Eastern Anatolian Region and details about people groups living there. For this reason, the place names within historical geography of the region, inhabitants, and settlement types on the route constitute a fundamental basis for our work within the scope of the ancient sources from the primary source. In addition, there are different views and suggestions that researchers have put forward based on the topography of the region in relation to the route that the army was pursuing during the march. In this study, also referring to current studies, the possibility of the return route between Kentrites and the Teleboas Rivers is discussed in the geographical and archaeological aspects in the light of the new findings. MÖ 5.yüzyılın sonlarında gerçekleşen ve Hellen paralı askerlerinin badireli yurtlarına dönüş maceraları, Karadeniz kıyısındaki Teikhes dağının aşılması ve ordunun “Thalassa thalassa” çığlıkları eşliğinde tarihe geçmiştir. Bilmedikleri bir coğrafyada ilerleyen ve bu dönüş yolu üzerindeki savaşçı halklarla karşılaşan Hellen askerlerinin, vermiş olduğu mücadeleye ayrıca geçiş güzergahı üzerindeki alanların zorlu iklim koşullarıda eklenmişti. Bu zorlu dönüş, aslında Akhaimenid/Pers idaresinin kendi içindeki iktidar mücadelesinin yol açtığı bir dizi olayın sonucuna dayanmaktaydı

Anahtar Kelimeler

Anabasis, Eastern Anatolia, Xenophon, Historical Geography

Kaynakça

• Ksenophon Anabasis Onbinlerin Dönüşü (Çev. O. Yarlıgaş). İstanbul. 2011.
• DÖNMEZ, Ş. 2016. Anadolu ve Ermeniler Kızılırmak Havzası Demir Çağı Toplumunun Doğu Anadolu Yaylası’na Büyük Göçü. İstanbul.
• KALKAN, H. 2011. “Doğu Anadolu’da Geç Demir Çağ: Sorunlar ve Gözlemler”, Olba XIX: 47-56.
• POLAT, E. 2014. Onbinlerin Dönüş Yolunda Tarihi Coğrafya ve Arkeoloji (Van Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van.
• SAGONA, C. 2004. “Did Xenophon Take the Aras High Road? Observations on the Historical Geography of North-East Anatolia”, Ancient Near Eastern Studies Suppliment 14. Paris: 299-331.
• SAĞLAMTİMUR, H./SCHACHNER, A. 2005. “Anabasis-Marsch der Zehntausend Der lange Heimweg des Griechenheeres durch Südostanatolien aus archaologisch-topographischer Sicht”, Antike Welt Heft 3. Mainz: 93-97.
• SCHACHNER, A./SAĞLAMTİMUR, H. 2008. “Xenophon Überquerung des Kentrites-ein archaologischer Nachtrag”, İstanbuler Mıtteilungen 58: 411-416.
• YAKAR, J. 2007. Anadolu’nun Etnoarkeolojisi Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Yapısı (Çev. Selen Hırçın Riegel). İstanbul.
• http://www.perseus.tufts.edu/hopper/ t e x t ? d o c = P e r s e u s % 3 a t e x t % 3 a 1 9 9 9 . 0 1 . 0 2 0 1 (28.12.2017)